نگاهی به اختلال تنگنا هراسی؛ علل، نشانه ها و افراد مشهور درگیر آن

تنگنا هراسی یا کلاستروفوبیا (Claustrophobia) به ترس غیرمنطقی و شدید بر اثر قرار گرفتن در محیط های بسته یا شلوغ گفته می شود و افراد مشهوری همچون وودی الن، اما تورمن، جاستین بیبر و حتی ترانه علیدوستی با آن دست و پنجه نرم می کنند.

تنگنا هراسی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات، بین 5 تا 7 درصد از مردم دنیا را درگیر خود کرده در حالی که برخی ممکن است از ابتلا به آن حتی خبر نداشته باشند. این اختلال در برخی افراد خود به خود از بین می رود اما تعدادی دیگر برای غلبه بر آن به درمان نیاز خواهند داشت.

هراس افراد درگیر این اختلال از دستگاه های MRI و سی استکن باعث شده پزشکان پیش از قرار دادن آنها در سیستم های مذکور از داروهای بیهوشی یا آرام بخش استفاده کنند، هرچند برخی کشورها دستگاه های مخصوصی برای این افراد توسعه داده اند.

افراد مشهور مبتلا به تنگنا هراسی

هیتلر

اگرچه این مسئله تا مدت ها از مردم مخفی نگه داشته شد اما پیشوای نازی ها به تنگنا هراسی مبتلا بود و پس از اینکه خانه ای در ارتفاعات آلپ به وی هدیه داده شد، آسانسورهای آن را برای کاهش ترس هیتلر از فلز صیقل خورده طراحی کردند تا فضای داخلی آن بزرگتر به نظر برسد.

وودی الن

این بازیگر و کارگردان آمریکایی به خاطر ابتلا به تنگنا هراسی از رانندگی در تونل ها خودداری می کند و همین مساله باعث شده بعضی اوقات مدت رانندگی اش به دو برابر افزایش پیدا کند.

دیو گرول

نوازنده به نام سابق «نیروانا» آنچنان درگیر این بیماری است که حتی کابوس آن را هم می بیند:

بعضی شب ها کابوس آسانسوری را می بینم که در آن بسته می شود، سپس ناگهان به زمین می افتم و متوجه می شوم که یک تابوت است.

رایان رینولدز

این بازیگر کانادایی معتقد است تنگنا هراسی شبیه به واقعیت پیوستن ترسناک ترین کابوس بشر یعنی زنده دفن شده است.

جاستین بیبر

خود بیبر تا کنون به این مساله اشاره نکرده اما رسانه های بسیاری معتقدند که بزرگترین ترس وی گیر کردن در فضاهای کوچک است و حتی آسانسور نیز می تواند باعث اضطراب او شود.

ترانه علیدوستی

بعد از انتشار فیلمی از ترسیدن ترانه علیدوستی از هجوم جمعیت در مراسم استقبال از وی حرف و حدیث های بسیاری به راه افتاد. این بازیگر در نهایت با انتشار پستی توییتری از ابتلای خود به تنگنا هراسی حاد خبر داد و مدعی شد که با استفاده از اتوبوس یا مترو و حتی دستگاه های MRI مشکل دارد.

 علائم تنگنا هراسی

نشانه های این اختلال معمولا در پی ورود به محیط های بسته یا شلوغ ظاهر می شوند اما محیط بسته در اینجا تعریف دقیقی نداشته و برای افراد مختلف و بر اساس شدت اختلال متغیر خواهد بود. این نشانه ها عبارتند از:

• عرق کردن
• لرزیدن
• پلک زدن شدید
• احساس ترس شدید
• ترس از خفگی
• تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• درد قفسه سینه
• احساس ضعف یا سرگیجه

این علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند. افراد درگیر کلاستروفوبیا با چالش های زیر دست و پنجه نرم می کنند:

• از سوار شدن به هواپیما، مترو، آسانسور یا خودرو در ترافیک سنگین خودداری می کنند.
• به صورت ناخودآگاه و اتوماتیک در تمام فضاها دنبال خروجی می گردند.
• در صورت بسته شدن در اتاق احساس ترس بر آنها مستولی می شود.
• در فضاهای شلوغ از نزدیک در و حتی کنار آن تکان نمی خورند.
• به محض ورود به یک اتاق پنجره را باز می کنند.

شرایط منجر به ظاهر شدن علائم

افراد مبتلا به تنگنا هراسی معمولا در فضاهایی بسته نشانه های این اختلال را بروز می دهند اما محیطی که برای یکی از آنها چالش برانگیز است شاید از نظر دیگری بدون مشکل باشد. با این حال تا کنون شرایط متداولی در میان این افراد شناسایی شده که عبارتند از:

• قرار گرفتن در فضاهای محصور و بدون پنجره
• سوار شدن به هواپیما یا ماشین های کوچک
• استفاده از آسانسور شلوغ
• قرار گرفتن در دستگاه های MRT یا سی تی اسکن
• حضور در سالن های بزرگ اما شلوغ برای مثال کنسرت یا پارتی
• غار یا تونل
• درهای گردان

مطالعه ای که در سال 2011 صورت گرفته حاکی از این است که افراد با فضاهای شخصی گسترده، بیشتر در معرض بروز این علائم قرار دارند.

دلایل 

اطلاعات چندانی در مورد علل این اختلال وجود ندارد اما فاکتورهای محیطی در آن نقش پررنگی دارند. ریشه های تنگنا هراسی معمولا به دوران کودکی و نوجوانی برمی گردد که طی آن فرد از رویدادهای زیر ضربه روحی خورده است:

• گیر کردن در یک محیط شلوغ یا بسته برای مدت طولانی
• تجربه ناموفق پرواز با هواپیما
• تنبیه شدن در یک اتاق یا فضای بسته

با توجه به این مسائل به والدین توصیه می شود در صورت تنبیه کودکان در اتاق، از بستن در خودداری کنند.

اختلال در عملکرد بخش «آمیگدال» مغز که وظیفه پردازش حس ترس را برعهده دارد، می تواند یکی از دلایل تنگنا هراسی باشد. برخی تحقیقات نیز بر ریشه ژنتیکی این اختلال تاکید کرده اند و بر اساس آنها شیوع تنگا هراسی در میان بستگان درجه یک افراد مبتلا به این اختلال، سه برابر بیش از دیگران است.

علاوه بر این اگر کودکان نزدیکان خود را حین وحشت از فضاهای بسته یا شلوغ مشاهده کنند، احتمال دارد ضمیر ناخودآگاه آنها فضاهای با شرایط مشابه را با ترس و وحشت مرتبط ساخته و از آن الگو برداری کند.

تشخیص

اگر فردی به صورت مزمن از نشانه های مذکور رنج می برد بهتر است تا پیش از عود کردن این اختلال به پزشک مراجعه کند، چرا که مدیریت آن در مراحل اولیه به مراتب ساده تر است. پزشک پس از بررسی نشانه ها از طریق سناریوهای فیزیکی از ابتلای فرد به تنگنا هراسی اطمینان حاصل می کند.

درمان

این اختلال قابل درمان است و حتی در برخی افراد با بالا رفتن سن خود به خود از بین می رود. در غیر این صورت هم راهکارهای زیادی برای غلبه بر تنش های فیزیکی و ذهنی و کنترل شرایط ناخوشایند وجود دارد.

مداوای این اختلال معمولا از طریق «رفتار درمانی شناختی» (CBT) صورت می گیرد که طی آن مدیریت و تغییر تفکرات منفی برخاسته از شرایط ناخوشایند به فرد آموزش داده می شود. فرد مبتلا به تنگنا هراسی با فراگیری نحوه غلبه بر تفکرات منفی، واکنش خود به این شرایط را نیز تغییر می دهد. از روش های متداول درمان این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:

رفتار درمانی عقلانی هیجانی (REBT)

REBT یک فرم کنش محور از CBT است که روی زمان حال تمرکز کرده و به بهبود تمایلات، احساسات و رفتارهای ناسالم می پردازد. در این روش با استفاده از تکنیکی به نام Disputing با تفکرات و عقاید غیرمنطقی فرد مقابله می شود.

آرام سازی و تجسم

درمانگران روش های مختلفی را برای حفظ آرامش و شبیه سازی در محیط های بسته پیشنهاد می کنند که شامل تمریناتی شبیه شمارش معکوس از 10 و تجسم یک مکان امن است.

درمان از طریق مواجهه با ترس

این تکنیک معمولا برای درمان فوبیا و اختلالات اضطرابی به کار می رود و طی آن فرد مبتلا برای غلبه بر ترس خود در محیط بسته یا شلوغ قرار می گیرد. علاقمندان به این روش معتقدند فرد هرچه بیشتر با ترس های خود مواجه شود، کمتر از آن خواهد ترسید.

درمان با دارو

پزشک برای کاهش علائم فیزیکی و ذهنی ممکن است داروهای ضد افسردگی یا آرام بخش نیز تجویز کند. این داروها معمولا در کنار تمرینات فیزیکی مصرف می شوند.

توصیه هایی برای کنترل تنگنا هراسی

افراد مبتلا به تنگنا هراسی اغلب از رفت و آمد به محیط های چالش برانگیز خودداری می کنند اما این راه حل را نمی توان در بلند مدت مورد استفاده قرار داد چرا که در زندگی شهری و آپارتمانی امروز که بر حمل و نقل عمومی و سرویس های جمعی دیگر متکی است، در نهایت ناخواسته با آن مواجه می شوند.

از راهکارهای مناسب برای مدیریت شرایط در صورت مواجه شدن با آن می توان به تنفس آرام و عمیق، تمرکز روی مسائل دیگر مثل حرکت ثانیه شمار ساعت، تمرکز روی بی معنی و غیر منطقی بودن ترس و تجسم فضاهای ایمن اشاره کرد.

با این حال در صورت حمله ترس مقاومت در برابر آن می تواند شرایط را بدتر کند به همین خاطر کارشناسان به افراد مبتلا توصیه می کنند که با پذیرش حمله عصبی، به خود تلقین کنند که این حمله خطر جانی نداشته و به زودی مرتفع می شود.