موجودات عجیب: انگلی که کنترل ذهن میزبانش را در دست می گیرد

انگل ها انواع مختلفی دارند و از انسان گرفته تا گونه های مختلف جانوری را به عنوان میزبان خود بر می گزینند. برخی از این موجودات زندگی مسالمت آمیزی را با میزبان خود در پیش می گیرند چراکه برای بقا به آن وابسته اند و برخی دیگر پس از آنکه از بدن میزبان رفع نیاز کردند، عصیانگر می شوند و حق میزبان را زیر پا می گذارند.

یکی از انواع انگل ها که در گروه انگل واره ها یا Parasitoid جای می گیرند، نمونه ای از این موجودات ناسپاس است که ظاهرا هیچگونه عطوفتی نسبت به میزبان خود ندارند. آنها به میزبانشان حمله می کنند، از آن استفاده کرده و پس از آنکه نیازهایشان را برطرف نمودند، نابودش می کنند.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

به سختی می توان آزاردهنده تر از این انگل ها را (که نام علمی شان هم Glyptapanteles) است پیدا کرد. گونه های ماده این جانور تخم های خود را به داخل بدن کرم های هزارپا تزریق می کنند و لاروهای آن، در بدن کرم به بلوغ می رسند و از بدنش تغذیه می کنند.

اما نکته جالب اینجاست که لاروها در زمان اقامتشان در بدن میزبان، ذهن آن را هم تحت کنترل خود در می آورند و کرم صدپا را به بادی گاردی بدل می کنند که در جریان فرایند رشد، مراقبشان است. عاقبت لاروها رشد کرده و پس از شکافتن پوسته پیله خود به پرواز در می آیند و اینجا برای میزبان پایان راه است و باید جان خود را از دست بدهد.

آرن جنسون از زیست شناسان دانشگاه آمستردام است که چند سال پیش تصمیم گرفت تعدادی از این موجودات را به محیط آزمایشگاه بیاورد و آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.

جنسون و همکارانش در وهله نخست دریافتند که لاروهای این انگل علاوه بر آنکه رفتار میزبان خود را دستکاری می کنند، آن را به بادی گارد یا همان محافظ خود بدل می نمایند و از این طریق شانس زنده ماندن خود را به میزان زیادی افزایش می دهند.

روند کار به این صورت است که یک انگل ماده روی بدن این کرم ها فرود می آید و حفره ای در بدن میزبان به وجود می آورد و حداقل 80 تخم را در آن قرار می دهد. زمانی که این تخم ها تبدیل به نوزاد می شوند شروع به تغذیه کردن از بدن کرم هزارپا می کنند و در عین حال مراقبند که به اندام های حیاتی جانور لطمه نزنند که این مساله در میان انگل ها امری نادر است.

جنسون می گوید: اغلب انگل واره ها بدن میزبان خود را به صورت کامل می خورند اما Glyptapanteles چنین کاری نمی کند. علت دقیق این رفتار هنوز هم مشخص نشده اما یکی از دلایل می تواند این باشد که اگر میزبان کشته شود دیگر نمی تواند از انگل ها حفاظت کند.

در داخل بدن کرم هم این لاروها مراحل مختلفی را پشت سر می گذارند تا رشد یافته و ساختار کلی بدنشان شکل بگیرد. در جریان همه این مراحل، بدن کرم میزبان با بلوغ یافتن لارو ها بیشتر و بیشتر ورم می کند با این حال هیچ تغییر محسوسی در رفتار آن نخواهید دید. در پایان بدن کرم به قدری باد می کند که هر لحظه انتظار انفجارش را خواهید داشت.

اما لاروها رشد خود را کرده اند و باید از بدن میزبانشان خارج شوند. هر 80 نوزاد انگل به یکباره و ظرف یک بازه زمانی یک ساعته از بدن میزبانشان خارج می شوند و در جریان این مهاجرت ماده ای شیمایی از بدن خود خارج می کنند که کرم را فلج می کند و سپس هر کدام راه خروج را در پیش می گیرند. ویدئویی که در ادامه می بینید توسط تیم نشنال جئوگرافیک گرفته شده و این فرایند دردناک را به خوبی به تصویر می کشد اما عجیب ترین بخش ماجرا اینجاست که کرم میزبان از این لحظه دردناک جان سالم به در می برد.

می خواهید بدانید چگونه؟ اینطور تصور می شود که لاروها پوست اندازی آخر خود را هم زمان با خروجشان از بدن میزبان انجام می دهند و پوستی که از آنها به جا می ماند حفره های ایجاد شده در حین خروجشان را مسدود می کند و از این طریق نوعی جراحی خارق العاده روی بدن مجروح کرم هزارپا انجام می دهند.

زمانی که این لاروها به صورت گروهی گرد هم جمع می شوند و شروع به تنیدن پیله می کنند، کرم میزبان، از پیله خارج می شود و با استفاده از تارهای خود نوعی پوشش محافظ برایشان می سازد و به آنها کمک می کند.

پس از آنکه همه لاروها پیله هایشان را به دور خود تنیدند، هزار پا وارد وضعیت دفاعی می شود و نه تنها به حشرات مهاجم بلکه به انگل واره های ثانویه (Hyperparasitoids) نیز حمله می کند که آنها نیز عاقبت تخم های خود را در بدن کرم بیچاره قرار می دهند.

دیگر توانی برای هزارپا باقی نمانده و نه می تواند حرکت کند و نه چیزی بخورد. به سختی روی پاهایش می ایستد و با خشونت تمام به هر کرم یا حشره ای که قصد نزدیک شدن داشته باشد حمله ور می شود.

جنسون می گوید: بارها شاهد بوده ایم که این کرم ها حشرات را به داخل دهان خود می کشند و آنها را بیرون می اندازند که این رفتار برای یک حشره گیاه خوار به هیچ وجه طبیعی و عادی نیست.

همانطور که گفته شد جنسون تعدادی از این انگلها را به محیط آزمایشگاه آورده بود. زمانی که او کرم را از روی پیله های انگل ها برداشت متوجه شد که به راحتی طعمه دشمنان یا حتی انگل واره های دیگر می شوند.

از همین رو، اینطور به نظر می رسد که این موجودات برای بقای خود چنین رفتاری را نشان می دهند و جالب ترین بخش ماجرا هم اینجاست که در نهایت، کرم هزار پا دشمنان این انگل ها را به سمت خود جلب می کند تا در بهترین فرصت ممکن به آنها حمله ور شوند.

اما پرسش مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که این انگل ها چطور می توانند کنترل ذهن کرم هزارپا را در دست بگیرند؟ جنسون با اشاره به این نکته که از ورود تخم انگل به بدن میزبان و ایجاد تغییرات رفتاری در آن زمان زیادی می گذرد، معتقد است که این تغییر به یکباره رخ نمی دهد. او ادامه می دهد که کرم هزارپا تا یک یا دو ساعت پس از خروج انگل ها همچنان نقش محافظ را برای آنها ایفا می کند و به همین دلیل نمی توان گفت که بلافاصله پس از خروج لاروها چنین اتفاقی رخ می دهد.

آنها برای یافتن پاسخ تصمیم گرفتند بدن کرمی که چند روز پیش هشتاد عدد تخم انگل از آن خارج شده بود را کالبد شکافی کنند و در این میان دریافتند که یک یا دو عدد از آن لاروها همچنان به بدن کرم چسبیده اند.

ظاهرا این دو لارو به این خاطر تصمیم گرفته اند در داخل بدن میزبان بمانند که همچنان با تزریق موارد شیمیایی به آن، کنترل ذهن میزبان را در دست گرفته و از این طریق از جان نوزادان دیگر محافظت نمایند.

ماجرای این انگل ها از سویی وحشتناک و دلهره آور است و از سوی دیگر فداکاری موجودات زنده برای نجات جان هم نوعانشان را به تصویر می کشد؛ این بار اما، داستان، به گذشت لاروهایی مربوط می شود که برای نجات نوزادان دیگر خود را قربانی می کنند.