موجودات عجیب: کرم خرابکاری که باعث غرق شدن کشتی ها می شود

در سال 1731 میلادی، اقتصاد هلند به خاطر وجود نوعی صدف که به هیچ وجه به سایر گونه هایش شباهت نداشت به شدت صدمه دید. در حالی که صدف های معمولی زندگی خود را در داخل پوسته نسبتا سخت شان سپری می کنند، این جانور که کرم کشتی خوانده می شود دارای نوعی محفظه یا پوشش دو کفه ای تشکیل شده از کربنات آهک است که از داخل آن لوله ای نازک به طول نیم متر خارج می شود و در صورتی که تعدادشان زیاد باشد می توانند چوب را نیز سوراخ کرده و به داخل آن نفوذ کنند.

این بی مهره عجیب و غریب تاکنون بالغ بر 30 مایل از سدهای هلند را نابود کرد و به خاطر وجودش ده ها مایل دیگر نیز در  معرض خطر قرار گرفت. در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

وجود این کرم هلند را در معرض خطر جدی سیل زدگی قرار داده بود و اقتصاد آن را به شدت تهدید می کرد. روستائیان مزارع خود را ترک کرده و برای یافتن شغل راهی شهرها شده بودند.

در آن دوران نیروهای تاسیساتی هم تلاش می کردند چوب های مورد استفاده خود برای سد سازی را با انواع محکم تری که در مناطق حاره ای یافت می شد جایگزین نمایند اما این کار نیز تاثیری نداشت. تنها راه حل واردات سنگ و ساختن سدها با استفاده از آنها بود.

اما این نخستین باری نبود که کرم کشتی (Shipworm) به انسان ها هجوم آورده بود و قطعا آخرین بار هم نبود. این جانور پیشتر باعث ترس و دلهره یونان باستان و نیروی دریایی روم شده بود و به قدری به دو کشتی کلمبس (که در چهارمین سفر خود عازم دریای کارائیب شده بودند) آسیب رسانده بود که خدمه آنها مجبور به ترکشان شدند.

بعدها، یعنی در دهه 1910 میلادی، گروهی از این کرم ها به یکی از کشتی های خلیج سانفرانسیسکو حمله کردند و خسارتی را به بار آورند که با چندین میلیارد دلار امروزی برابری می کرد.

حال این سوال مطرح می شود که آیا تا بحال این جانوران باعث غرق شدن کشتی ها در دریا شده اند؟ لوئیسا بورگز بوم شناس مولکولی از مرکز مواد و پژوهش های ساحلی Helmholtz در آلمان در حالی که لبخندی بر لب دارد می گوید: بله کما بیش.

او ادامه می دهد: «اگر گزارشات ثبت شده در تاریخ را باور داشته باشید، متوجه خواهید شد که تاکنون موارد متعددی از غرق شدن کشتی ها به وجود این کرم ها نسبت داده شده است و پژوهشگران آنها را به خاطر گم شدن برخی از کشتی های متعلق به ناوگان آرمادا از اسپانیا مقصر شناخته اند.»

اما نخستین و مهم ترین پرسشی که در اینجا مطرح می شود این نیست که کرم های کشتی چطور به داخل چوب نفوذ می کنند بلکه سوال مهم این است که یک موجود دریایی مانند این، چطور می تواند به شکلی تکامل پیدا کند که در وهله نخست به یک ماده زمینی یعنی چوب وابسته باشد؟

کرم های کشتی روی درختانی زندگی می کنند که بر حسب اتفاق به دریا راه یافته اند و این رفتار تا حدودی شبیه به تلاش انسان است که گاهی برای زنده ماندن به اشیاء مرده ای پناه می برد که به ساحل آورده می شوند.

اما مناطقی هم در محیط های آبی وجود دارند که در آب های شور آنها حجم بالایی از چوب رشد می کند. این چوب ها به درختان حرا تعلق دارند که بسیار سخت جان هستند چراکه کمتر گیاهی را می توان پیدا کرد که در آب های شور دوام بیاورد.

ریشه  این درختان می تواند نمک را فیلتر کند و حتی برخی از آنها به صورت عمودی رشد کرده و سر از آب بیرون می آورند تا اکسیژن بیشتری را دریافت کنند. همین درختان بودند که نخستین گروه از کرم های کشتی را در خود جای داده و محلی برای تکامل آنها شدند.

اما به خاطر رشد اقتصاد جهانی و عبور و مرور کشتی ها، این جانوران فرصت یافتند تا به شهرهای ساحلی سراسر دنیا سفر کنند.

چرخه حیات این کرم به عنوان یک لارو آغاز می شود که در داخل بافت های چوبی سکنی گزیده (فرقی ندارد که این خانه یکی از درختان بستر دریا باشد یا کشتی و هر شی چوبی دیگری). قشر سخت انواع بالغ این صدف تنها بخش کوچکی از بدن آن را می پوشاند اما لارو آن درست شبیه به یک صدف دو کفه معمولی به نظر می رسد.

جانور کارش را با ایجاد یک حفره کوچک در داخل چوب آغاز می کند که این کار نیز یا از طریق آزادسازی نوعی آنزیم صورت می گیرد که می تواند بافت های چوب را تجزیه کند یا با تراشیدن آن از طریق قشر سخت بدنش انجام می گیرد و یا ترکیبی از این دو تکنیک.

بورگز می گوید: «پس می توان گفت که بخش قابل توجهی از این کار مکانیکی است اما برخی از افراد تصور می کنند که باید پای آنزیم ها در میان باشد که در واقع کل کار از طریق آنها انجام نمی شود.»

او در صحبت های خود اضافه می کند که این جانور درست مانند بسیاری از صدف های دو کپه و شکم پایان پای بسیار قدرتمندی دارد و از آن به عنوان نوعی ابزار مکنده برای حرکت دادن دو قسمت مربوط به پوسته اش استفاده می کند.

اما بدن نرم این جانور سازگاری خوبی با چوب و سختی آن ندارد که این موضوع مشکلی جدی را برای کرم کشتی به وجود می آورد: همزمان با رشد جانور و کشیده تر شدن بدن آن، همینکه که کرم تلاش می کند به داخل چوب نفوذ کند احتمالا آنکه بدنش دچار جراحت شده و حتی قطعه قطعه گردد نیز زیاد می شود.

کرم برای جلوگیری ازاین مساله نوعی ماده آهکی را (که در واقع ماده ای شبیه به پوسته آن است که کربنتات کلسیم ساخته شده) اطراف بدن نرم خود دفع می کند.

کافی است که یکی از این کرم ها را از داخل چوب خارج کنید تا لوله آهکی یاد شده را از خود برجای بگذارد.  این جانور همانطور که گفته شد از چوب تغذیه می کند و با استفاده از نوعی باکتری همزیگرا آن را هضم کند اما نکته جالب اینجاست که آن باکتری در داخل احشاء کرم زندگی نمی کند و در عوض در داخل ریه های آن وجود دارد که نوعی آنزیم را تولید کرده و عاقبت راهی احشاء شده و در آنجا سلولوز چوب های خورده شده را به شکر تبدیل می کند.

جانوران زیادی از این باکتری برای هضم غذاهای عجیب و غریب استفاده می کند اما تفاوت این کرم با آنها در این است که میکروب مورد نیاز برای این منظور را خارج از سیستم گوارشی اش نگهداری می کند.

اما رژیم غذایی تشکیل شده از چوب، کرم را به پروتئین محتاج می کند. بنابراین زمانی که جانور هنوز بالغ نشده، ساختارهایی شبیه به فن در بدن آن ایجاد می شود که از آنها برای جذب پلانکتون ها و موجودات شناور روی آب استفاده می کند و از این طریق پروتئین بدن خود را تامین می کنند.

بورگز می گوید: تصور کنید تعداد زیادی کرم کشتی دارید که روی یک تکه چوب زندگی می کنند که پاسخگوی جمعیت بالایشان نیست. به همین خاطر آنها به جای آنکه بیشتر چوب بخورند از مواد معلق موجود در آب تغذیه می کنند زیرا در غیر این صورت محیط زیست خود را نابود خواهند کرد. به همین خاطر می توان گفت که این موچودات به نحوی رژیم غذایی خود را برای زنده ماندن، مطابق با شرایط خود تطبیق می دهند.

خانه اصلی این جانداران مناطق استوایی و حاره ایست که از آن جدا شده و به نواحی دور دست دنیا سفر کرده اند و کشتی ها و قایق های چوبی بسیاری را هدف فعالیت های خرابکارانه خود قرار داده اند.

جالب است بدانید که در اغلب موارد، چوب هایی که هدف هجوم این جانوران قرار می گیرند تنها حفره هایی را روی خود دارند و تصور خواهید کرد که شمار کمی از آنها به داخل بافت چوب نفوذ پیدا کرده اند اما حقیقت این است زمانی که چوب ها را از یکدیگر باز می کنید از هم فرو می پاشند و کرم ها آنها را به کلی تخریب کرده اند.