از کجا بدانیم خواب کافی داریم یا نه؟

احتمالاً تا به حال برای شما هم پیش آمده است که خسته و کوفته از خواب بیدار شده باشید و ندانید آیا علت آن کابوس شبانه بوده است یا اینکه صرفاً چند دقیقه بیشتر باید بخوابید. به گفته ی پاتریک فولر، محقق خواب و استادیار دانشکده ی پزشکی دانشگاه هاروارد، راه هایی برای یافتن پاسخ این سؤال وجود دارد.

خوشبختانه هیچ یک از این راه ها نیازمند اتصال مقدار زیادی سیم به سر، و پایش الگو های خواب به مدت چند روز روی مانیتور نیست. به گفته ی فولر، اگر به جای آنکه مجبور باشید به سختی خودتان را از رختخواب جدا کنید، خود به خود و بدون کمک ساعت زنگدار از خواب بیدار شدید به احتمال زیاد خواب کافی و مناسبی را تجربه کرده اید.

دانشمندان از اوایل قرن بیستم به مطالعه روی خواب مشغول بوده اند. با این حال ما هنوز به هیچ وجه نمی دانیم چرا به خواب احتیاج داریم. نظریه های مختلفی در این باره وجود دارد. برخی از آنها معتقدند این کار به ما اجازه می دهد استراحت کنیم و در طول روز فعال تر باشیم. برخی دیگر نیز اعتقاد دارند بدن ما در خواب به بازسازی عضلات و بافت های خود می پردازد، پروتئین سنتز می کند و به ترشح هورمون رشد می پردازد. پژوهش های تازه نیز نشان می دهند خواب به مغز کمک می کند سموم از بین برنده ی سلول های خود را که در طول روز در آن جمع می شوند، از خود بیرون براند.

اما شاید قابل قبول ترین نظریه این باشد که خواب به شکل دهی و سازماندهی مغز کمک می کند که این، در نهایت به یادگیری و به یاد سپاری چیز های مختلف کمک خواهد کرد.

به هر صورت با اینکه هنوز به درستی علت خوابیدن را نمی دانیم، خوب می دانیم خواب درست و کافی چه احساسی باید داشته باشد. به گفته ی فولر، خواب باید نیروبخش باشد و به شما احساس تازه شدن ببخشد و شما را برای آغاز یک روز جدید آماده کند.

با این تفاسیر اگر دیدید بعد از بیرون آمدن از رختخواب و شروع کار، مغزتان بدون آنکه لازم باشد ده لیوان قهوه بنوشید، به ویژه در نیمه ی نخست روز در اوج کارایی خود قرار دارد، به احتمال زیاد از خواب کافی برخوردار بوده اید.

البته اوج کارایی مغز شما با دیگران متفاوت خواهد بود، بنابراین آنچه گفته شد معیاری کاملاً شخصی است. به گفته ی فولر اگر قرار بود آزمایش کنترل شده ای در این زمینه روی انسان ها انجام دهیم، سعی می کردیم با چند تستِ شناختی بفهمیم هر فرد به صورت روزانه کارهای خود را با چه سطحی از عملکرد انجام می دهد. به این ترتیب اگر به هر شکلی این میزان دچار افت می شد، جدا از هر مسئله ی دیگر می شد گفت فرد دچار نقصان خواب شده است.

واضح است که کسی چنین مطالعه ی کنترل شده ای روی خودش انجام نمی دهد. ترفند کار اینجاست که ببینیم آیا سطح انرژی مان در هر روز، از سطح معمول خود کمتر شده یا نه. اگر پاسخ مثبت است احتمال آن می رود که در کیفیت یا کمیت خواب ما مشکلی وجود داشته باشد.

از طرف دیگر اگر در باقی روز و نیمه ی دوم آن دچار خواب آلودگی شدید، نگران نباشید؛ این طبیعی است.

فولر در این باره می گوید: «همه ی ما در برخی مواقع روز کمی دچار خواب آلودگی می شویم. اگر به سراغ کارتان رفتید و حس کردید با انرژی همیشگی به کارهایتان مشغولید، به احتمال زیاد مشکلی نخواهید داشت».

خواب یکی از اولیه ترین و ضروری ترین کارهایی است که هر انسانی می تواند انجام دهد؛ ادامه ی حیات ما بدون خواب به معنای واقعی کلمه امکانپذیر نیست. با این حال بهره مندی از خواب کافی برای بسیاری از افراد بسیار چالش برانگیز است.

فولر اعتقاد دارد هر کسی باید برای خواب خود برنامه ی مشخص و ثابتی داشته باشد. او می گوید انحراف از این برنامه می تواند فرد را با بدخلقی و خستگی روزانه مواجه کند.