با بیماری آرتریت روماتوئید بیشتر آشنا شویم

آرتریت روماتوئید که بسیاری مواقع صرفا با «بیماری روماتوئید» شناخته می شود، یک بیماری مزمن، پیش رونده و از بین برنده سیستم ایمنی بدن به شیوه خود خود ایمنی است که سبب التهاب و درد در مفاصل، بافت های اطراف مفاصل و دیگر ارگان های بدن انسان می شود.

این بیماری عمدتا در انگشتان دست و پا بروز پیدا می کند اما هر مفصلی را ممکن است درگیر خود سازد. بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید عمدتا مفاصلی خشک داشته و به طور کلی احساس خستگی و ناخوشی دارند.

لازم است بدانیم که آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است. سیستم ایمنی بدن انسان از بخش های پیچیده و پر اهمیتی تشکیل شده که طراحی شده اند تا با گردش در سراسر بدن، با ارگانیسم ها و موادی که به ما آسیب می رسانند برخورد کرده و آن ها را از بین ببرند.

وقتی که سیستم ایمنی مان به اشتباه و از روی ناآگاهی شروع به حمله به بدن خودمان کند، در این حالت می گویند که خود ایمنی صورت پذیرفته و چندین بیماری مختلف در پی آن ممکن است پدید آید که آرتریت روماتوئید نیز یکی از آن ها محسوب می شود.

بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید آنتی بادی هایی در خون خود دارند که به بافت های بدن انسان حمله کرده و سبب التهاب می شود. این التهاب بعدها به دردسرهای بزرگ تری تبدیل شده و ممکن است حتی مفصل را به طور کامل از کار بیاندازد.

آمار و ارقام

• مرکز کنترل بیماری و پیشگیری آمریکا اعلام کرده که در این کشور حدود 1.5 میلیون نفر از این عارضه رنج می برند.
• طبق آمار سرویس سلامت عمومی بریتانیا، در این کشور نیز حدود 350 هزار مبتلا به آرتریت روماتوئید وجود دارد.
• رقم فوق برابر است با 0.8 درصد از کل جمعیت بریتانیا.
• این بیماری 2 الی 3 برابر در میان زنان رواج بیشتری دارد.
• اگرچه افراد در هر سن و سالی ممکن است مبتلا به آرتریت روماتوئید شوند اما پس از 40 سالگی، بروز این بیماری شدت می یابد. در بریتانیا حدودا 12 هزار کودک زیر 16 سال به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند.
• تقریبا بین 1 الی 2 درصد جمعیت جهان درگیر این بیماری هستند.
• تقریبا 5 درصد زنان بالای 55 سال از این عارضه رنج می برند.
• در ایالات متحده، از بین 100 هزار نفر، 70 نفر به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند.
• در میان افراد سیگاری، آرتریت روماتوئید 4 برابر بیشتر رایج است.

جالب است بدانید که با وجود شناخته شده تر بودن اِم اِس، آرتریت روماتوئید رایج تر است ولی آگاهی در این زمینه هنوز به اندازه کافی نیست و جوامع به درستی شناختی از آن ندارند.

نشانگان و علائم آرتریت روماتوئید کم و بیش خودشان را نشان می دهند و برای مدتی از بین می روند. این بیماری هم ممکن است خفیف تا بسیار پیشرفته و دردناک باشد. در حالت اوج، مفاصل به شدت آسیب می بینند و فرد در تکان دادن ماهیچه های متصل به آن دچار مشکل می شود.

علائم

آرتریت روماتوئید یک بیماری بلند مدت و مزمن است که در هر بیمار به شکلی متفاوت جلوه می کند و الگوی مشخصی ندارد. در برخی ممکن است به صورت طولانی مدت عود کند و در برخی دیگر در فواصل کوتاه اما پشت هم. جایگاه بروز بیماری نیز ممکن است متفاوت باشد.

زمان بروز نیز بسیار غیر قابل پیش بینی است. شخصی ممکن است با بدنی کاملا سالم بخوابد و صبح روز بعد از شدت درد حتی قادر به بلند شدن هم نباشد. بیماری معمولا آرام و آهسته و بدون بروز علامتی خاص شروع به رواج می کند. ممکن است چند هفته یا چند ماه از شورش سیستم ایمنی علیه بدن بگذرد اما فرد متوجه نشود. ابتدا نیز بیماری در انگشتان دست و پا خودش را نشان می دهند.

بندهای انگشتان دست (به جز بند اول از بالا)، مچ دست، شانه ها، آرنج، زانو، قوزک پا و بندهای انگشت پا عمدتا محبوب ترین مکان های شورشی ها برای تخریب هستند. خوشبختانه آرتریت روماتوئید هیچگاه در ستون فقرات فرصت ضربه زدن به بدن را پیدا نمی کند.

خشکی بدن در صبحگاه، درد در مفاصل و التهاب، کم خونی، از دست دادن اشتها و در نتیجه کاهش وزن، از عوارض این بیماری به حساب می آیند. به گزارش سرویس سلامت ملی بریتانیا، حدودا 80 درصد مبتلایان به آرتریت روماتوئید از کم خونی هم رنج می برند.

خستگی، احساس ناخوشی و بیماری، افسردگی و تب نیز می توانند در نتیجه ابتلا به این بیماری پدید آیند.

چندین عضو از بدن ممکن است درگیر بیماری شوند:

• التهاب در ریه ها
• التهاب پرده پوشاننده ریه ها
• التهاب لایه بیرونی قلب
• التهاب بخش سفید رنگ چشم
• التهاب غدد اشک
• التهاب غدد بزاقی

عوامل موثر در بروز بیماری

عامل خطر یا Risk Factor به عواملی گفته می شود که ممکن است به سرعت پیشرفت بیماری افزوده یا شانس ابتلا را بالا ببرد. برای مثال، چاقی یکی از ریسک فاکتورهای دیابت نوع 2 به حساب می آید چون شانس ابتلا به بیماری را افزایش می دهد.

عوامل زیر ریسک فاکتورهای آرتریت روماتوئید هستند:

• جنسیت: همانطور که بالاتر ذکر شد، این بیماری تقریبا 2 تا 3 برابر بیشتر در زنان شایع است. البته این مسئله صرفا مختص به این بیماری نیست و تقریبا همه بیماری های خود ایمنی شانس بروز بالاتری در زنان دارند که احتمالا دلایل آن وابسته به هورمون های متفاوتی است که در بدن مرد و زن وجود دارد.
• سن: این بیماری در میان افراد 30 تا 60 ساله رواج بیشتری دارد اما در کودکان و نوجوانان هم حتی دیده می شود.
• ژنتیک: افرادی که در خانواده شان سابقه بیماری وجود داشته، شانس بالاتری در ابتلا دارند.
• سیگار و دخانیات: به هر حال، درد و مرضی نیست که سیگار به تسریع آن کمکی نکند و بیماری های خود ایمنی نیز جدا از این مسئله نیستند.

علل ابتلا

لایه پوشاننده دور مفاصل را کپسول مفصلی یا سینوویوم می نامند که در بیماری آرتریت روماتوئید دچار مشکل می شود. هر مفصل سالمی که به نرمی کار می کند از لایه سینوویوم سالم و دست نخورده ای برخوردار است. درون کپسول مفصلی مایع مفصلی قرار دارد و وظیفه آن نرم نگه داشتن مفاصل است.

در واقع مفاصل را به مانند یک لولا در نظر بگیرید که در صورت روغن کاری مداوم بدون صدا و به نرمی در جای خود می چرخد اما اگر لولا خشک باشد، حرکت به سختی انجام می شود. مایع مفصلی حکم همین روغن را برای مفاصل ایفا می کنند.

حال تصور کنید سیستم ایمنی بدن شروع به حمله کند و کپسول مفصلی را هدف قرار دهد. به مراتب، کپسول مفصلی باریک و باریک تر می شود و در نهایت کار به پاره شدن آن می رسد که در این صورت استخوان ها به رباط ها و تاندون ها متکی می شوند. اما از آن جایی که کار آن ها صحیح و سلامت نگه داشتن ناحیه مفصل نیست، شکل اندامی که این اتفاق برای آن رخ داده به هم می خورد.

لابد می پرسید که چه مسئله ای سبب آغاز این بیماری و حمله سیستم ایمنی بدن می شود. نه ما می دانیم و نه پژوهشگران. برخی می گویند که علت آن احتمالا مربوط به ژنتیک فرد است و برخی دیگر عوامل زیست محیطی را مقصر می خوانند. با این حال، هنوز هیچ تئوری مشخصی این مسئله را تایید نکرده است.

تشخیص بیماری

تشخیص بیماری در مراحل اولیه می تواند واقعا مشکل باشد. بارزترین ویژگی های آرتریت روماتوئید خشکی مفاصل و التهاب در آن نواحی است که همین دو ویژگی می تواند بیانگر چندین بیماری دیگر هم باشد.

برای تشخیص، پزشکان باید مرتبا بیمار را بررسی کنند و فاکتورهای مختلفی را در نظر بگیرند. از جمله:

• تست خون: سرعت ته نشینی گلبول های قرمز هر چه بالاتر باشد، یعنی میزان التهاب نیز بیشتر خواهد بود و اگر از حد استاندارد بالاتر رود، می توان به بیماری مشکوک شد. همچنین میزان بالای پروتئینی که توسط کبد تولید می شود نیز همین مسئله را تایید می کند. کم خونی هم که بالاتر به آن اشاره شد، نشانه واضحی است. همچنین بالا بودن آنتی بادی فاکتور رماتوئید نیز مستقیما با ابتلا به این بیماری ارتباط دارد.
• اشعه اکس و اسکن: تهیه تصاویر مستقیم از استخوان ها و مفاصل می تواند پزشکان را در تشخیص بیماری آگاه سازد. چندین آزمایش اشعه اکس به مرور زمان کاملا سرعت پیشرفت بیماری و تخریب مفاصل را نشان می دهد.
• MRI: از طریق MRI پزشکان می توانند متوجه وسعت تخریب شوند و ببینند که یک مفصل تا چه حد آسیب دیده است. یک دستگاه MRI از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می کند تا تصاویر باکیفیتی از بدن تهیه کند.

درمان بیماری

همانند بسیاری از بیماری های خود ایمنی، آرتریت روماتوئید نیز فعلا راه درمان قطعی ندارد اما داروهای زیر برای کاهش اثرات آن به کار می رود:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID ها): این داروها دارای عوارض جانبی هستند که از جمله آن ها می توان به آسیب کلیوی، ریه، خونریزی معده و مشکلات قلبی اشاره کرد. به هر حال، NSAID ها دارویی نیستند که به راحتی مورد استفاده هر فردی قرار بگیرد و انواع آن ممکن است خطرات جدی برای بدن ایجاد کنند.
• کورتیکواستروئیدها: از جمله عوارض جانبی این داروها می توان به دیابت، آب مروارید، افزایش وزن، پوکی استخوان و ضعف عضلانی اشاره کرد.
• اصلاح کننده بیماری روماتیسمی (DMARD ها): این داروها ممکن است آسیب جدی برای ریه ها را سبب شوند.
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: این داروها به طور کلی برای درمان عمده بیماری های خود ایمنی به کار می روند و عوارضی از جمله مشکلات خونی، لنفوم و... را باعث می شوند.

زندگی برای مبتلایان به آرتریت روماتوئید

قابل پیش بینی است که در مراحل حاد، اندکی زندگی برای مبتلایان به این بیماری دشوار می شود و مهارت های حرکتی این افراد به مشکل خواهد خورد. اما با این حال، درمان به موقع و مناسب می تواند جلوی بسیاری از مشکلات را گرفته و مفاصل را سالم نگاه دارد.