حکایت خرگوش و لاکپشت؛ مقایسه صنعت خودروسازی ترکیه و ایران

صنعت خودروسازی ایران بر روی کاغذ پس از صنعت نفت دومین صنعت مهم کشور محسوب می شود اما به جز معقوله اشتغال زایی (برای حدود 500 الی 1 میلیون نفر) دستاورد چندان شگرفی برای کشورمان نداشته است.

حتی بر اساس آمار های اقتصادی چند ماه اخیر، سهم صنایع غیر نفتی در رشد اقتصادی کشور تنها 0.7 درصد بوده است و این در شرایطی است که تولید خودرو در ایران ظرف یک سال اخیر رشدی 40 درصدی را تجربه کرده و از این رو می توان گفت که متاسفانه نقش صنعت خودروسازی در بهبود شرایط اقتصادی کشورمان چندان پر رنگ نیست.

اما در همسایگی ایران، صنعت خودروی ترکیه نقش بسیار مهمی در بخش تولید اقتصاد ترکیه دارد. هر ساله بالغ بر یک میلیون وسیله نقلیه موتوری در این کشور تولید شده و علاوه بر برطرف کردن نیازهای داخلی، به کشورهای مختلف صادر می شوند.

از طرف دیگر سالانه در کشورمان بیش از 16 هزار نفر در اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می دهند ولی این رقم با توجه به جمعیت تقریبا یکسان ترکیه و ایران، در ترکیه در حدود 10 هزار نفر است که به معنای 60 درصد تفاوت به نفع همسایه شمالی ایران است.

در واقع می توان گفت که صنعت خودروسازی ترکیه نه تنها درآمد و رشد اقتصادی، اشتغال زایی و صادرات قابل توجهی را برای این کشور در پی داشته، بلکه با تولید خودروها مُدرن و امن تا حدی از آمار مرگ و میر شهروندان نیز پیش گیری کرده است، شرایطی که متاسفانه هیچ کدام در صنعت خودروسازی ایران دیده نمی شود.

تاریخچه صنعت خودرو ترکیه

پایه های صنعت خودروی ترکیه در دهه 1950 میلادی با تولید کامیون های نظامی بنیانگذاری شد. در اوایل دهه 60، جمال گورسل رییس جمهور وقت این کشور به جمعی از مهندسین دستور داد تا یک خودروی کاملا داخلی طراحی و تولید کنند.

بعد از 130 روز کار در یک کارگاه سرانجام 4 دستگاه نمونه اولیه با نام Devrim (به معنای انقلاب) ساخته شد. این خودرو به دلیل ایرادات فنی و نبود پتانسیل های لازم هیچ گاه به مرحله تولید انبوه نرسید.

مدتی پس از شکست Devrim، در سال 1966 اولین خودروی تولید انبوه و ساخت داخل این کشور با نام آنادول توسط کارخانه تازه تاسیس صنایع اتومبیل اتوسان وارد خیابان ها شد.

در این دوران خودروسازان انگلیسی آستین و موریس نیز مونتاژ محصولات خود را در کارخانجات BMC در ازمیر آغاز کردند. قبل از پایان دهه 60 محصولات فیات و رنو نیز با همکاری شرکت های ترکیه ای در خاک این کشور مونتاژ شدند. از همان روزهای نخستین پیدایش صنعت خودرو در ترکیه، برندهای مطرح بین المللی حضوری بسیار پر رنگ در آن داشته اند.

حضور این برندها اگر چه در نهایت منجر به از رده خارج شدن اکثر محصولات بی کیفیت داخلی این کشور شده، اما اکنون ترکیه به یکی از پایگاه های بزرگ مونتاژ خودرو در منطقه تبدیل شده است و محصولات کمپانی های شناخته شده ای مثل هوندا، تویوتا، رنو، هیوندای، فورد، فیات و حتی مرسدس بنز در این کشور مونتاژ می شوند.

اگر نگاهی گذرا به وضعیت بازار خودروی ترکیه در سال گذشته داشته باشیم، خواهیم دید برندهای پرفروش از خودروسازان معروف سه قاره اروپا، آسیا و آمریکا هستند که محصولات خود را در خاک این کشور مونتاژ می کنند.

رتبه	برند	میزان فروش در سال 2016
1	فولکس واگن	134,535
2	رنو	121,707
3	فورد	109,604
4	فیات	106,106
5	اپل	55,471
6	تویوتا	52,832
7	هیوندای	51,762
8	داچیا	47,529
9	مرسدس بنز	40,736
10	پژو	35,563

اهالی ترکیه به جای فرایندهای پیچیده طراحی و توسعه یک خودروی با کیفیت، نیروی کار خود را در اختیار خودروسازان مطرح و کاربلد خارجی قرار داده و منابع خود را صرف مونتاژ محصولات با کیفیت آنها کرده اند.

نتیجه اینکه مردم ترکیه در یک بازار رقابتی به انبوهی از خودروهای مدرن و روز دسترسی داشته و برای تقریبا تمامی اقشار مختلف چندین گزینه مناسب وجود دارد. همچنین به دلیل اتصال به زنجیره جهانی، صنعت خودروی ترکیه بزرگ ترین صادر کننده این کشور در سال گذشته لقب گرفته و درآمدی 23.9 میلیارد دلاری را عاید این کشور کرده است.

بر اساس آمار اخیر، در سال 2016 در مجموع حدود یک میلیون 486 هزار دستگاه وسیله نقلیه در خاک همسایه شمال غرب ایران تولید شده که از این میزان 951 هزار دستگاه به خودروهای سواری اختصاص دارد.

نکته بسیار جالب توجه اینکه از هر صد وسیله نقلیه تولیدی ترکیه 77 دستگاه از آن به خارج از کشور صادر شده است که یک آمار خیره کننده محسوب می شود، ضمن اینکه میزان صادرات رشدی 23 درصدی نسبت به سال 2015 داشته است.

ایران و ترکیه؛ دو همسایه، دو روش متفاوت و نتیجه ای غیر قابل مقایسه

ایران و ترکیه تقریبا بصورت همزمان وارد عرصه خودروسازی شده اند، اما جایگاه امروزی آنها اصلا قابل مقایسه نیست. در حالی که قطعات و خودروهای تولید شده در ترکیه از کیفیت بالایی برخوردار بوده و به کشورهای مختلف جهان صادر می شوند، اتومبیل های تولید کشور ما مشکلات کیفی عدیده ای داشته و جز مشتریان بیچاره داخلی، مشتریان سایر کشورها تن به خرید آنها بدهند.

شاید اگر صنعت خودروسازی ما نیز مسیری مشابه ترکیه را طی می نمود، بسیاری از مشکلات حاضر ایجاد نشده و در عین حال مشتریان ایرانی نیز به خودروهای متنوع و با کیفیت دسترسی پیدا می کردند.

البته مقایسه وضعیت فعلی بازار این دو کشور چندان هم منصفانه نیست، زیرا عواملی وجود دارند که از یک سو باعث تسهیل رشد صنعت خودروسازی ترکیه شده و از سوی دیگر این عوامل نقشی بازدارنده در پیشرفت صنعت خودروی ایران داشته اند.

شرایط سیاسی، اقتصادی و نحوه نگرش مسئولین به این صنعت برخی از عواملی هستند که در ایران و ترکیه کاملا متفاوت از یکدیگر به نظر می رسد.

این عوامل باعث شده اند که صنعت خودروی هر یک از این کشورها در مسیرهایی متفاوت حرکت کنند؛ یکی صاف و هموار و دیگری پر از دست انداز و ناهموار.