زنان استارتاپی ایران از فضای کسب‌وکارهای نوپا می‌گویند: نگاه جنسیت زده باید تغییر یابد

در حاشیه مراسم افتتاحیه دوزادهمین نمایشگاه زنان و تولید ملی، موضوعی برای اولین بار از سوی «فاطمه راکعی»، مشاور امور بانوان شهردار تهران مطرح شد که در سال‌های گذشته به میان نیامده بود. راکعی در این مراسم خبر از حمایت شهرداری تهران از استارتاپ‌های تولید زنانه داده که این مهم نشان دهنده نقش بانوان در کسب‌وکارهای نوپاست؛ امری که چند روز پیش نیز در مراسم توان‌یابی زنان در حوزه ICT توسط وزیر ارتباطات و معاونت فناوری ریاست جمهوری به آن تاکید شد.

راکعی با بیان اینکه در سال‌های اخیر اقدامات مناسبی برای ارتقاء توانمند سازی زنان سرپرست خانوار و حمایت‌ از برندهای آنها انجام گرفته گفت:

«زنان در همه جوامع از جمله کشور ما از بسیاری از حقوق اجتماعی محروم هستند و تبعیض از مسائل اجتماعی و فرهنگی زدوده نشده است و علی رغم تلاش‌های چهل ساله این تبعیض‌ها هنوز تا حدودی ماندگار است و این در حالی است که زنان نیمی از جمعیت فعال کشور هستند که باید با همه ظرفیت در صحنه حاضر شوند. قرار است با همکاری زنان در سطح محلات طرح و ایده‌های آنها را جمع آوری می‌کنیم تا برنامه ریزی‌ها انجام گیرد.»

«گلرخ بحری»، مدیر استارتاپ مهربانه که 4 سال از عمر آن می‌گذرد در گفتگوی خود با دیجیاتو از برخی مشکلات جامعه زنان ایرانی و استارتاپ‌ها و البته حمایت‌هایی که دولت از آن دم زده می‌گوید:

«حمایت‌های دولتی اگر در قالب وام باشد دردسرهای خودش را دارد چرا که مبحث وام‌دهی به استارتاپ‌ها خود یک معضل به شمار می‌رود. اگر هم این مبلغ در قالبی خارج از وام باشد -مثلا کمک‌های دولتی و یا هر اسم دیگری- که از اساس غلط است. استارتاپ سرمایه‌گذار خودش را دارد و راهش را پیدا می‌کند و حمایت مالی دولت از استارتاپ‌های به تعبیر آنها زنانه، چندان دردی را دوا نمی‌کند بلکه مشکلات باید ریشه‌ای حل شود.»

مدیر استارتاپ مهربانه که در زمینه خیریه فعالیت می‌کند معتقد است که بیشترین حمایتی که دولت می‌تواند انجام دهد حمایت فرهنگی است؛ به این معنا که دیدگاه ناتوانی مدیریت در زنان را از دوران مدرسه برچیند و آموزش‌های لازم را به مردان و زنان کشور در این باره بدهد. به گفته بحری مساله باور داشتن مدیریت زنان در بخش خصوصی به مراتب بیشتر از دولتی است. او باور دارد که هنوز زنان در بدنه دولت کماکان نقش مشاور و معاون را دارند و همین مساله نشان از بی‌اعتمادی دولت به زنان دارد.

بحری با تفکیک جنسیتی کردن استارتاپ‌ها مخالف است و اعتقاد دارد که باید به دختران ایران بیاموزیم که تفاوتی بین آنها و پسران از منظر کارآفرینی و تجارت نیست. وی باور دارد که زنان ایرانی با وارد شدن به جامعه و حیطه کاری یک هویت جدید پیدا می‌کنند که تلاش بسیاری برای اثبات آن انجام می‌دهند چرا که پیش از آن بارها و بارها به طرق مختلف توسط جامعه سرکوب شده‌اند. او به دیجیاتو می‌گوید:

«جنسیتی نگاه کردن به زن و مرد در حوزه بیزینس در تمام دنیا وجود دارد و مختص ایران نیست. زنان در وادی تجارت باید چند نقش را بازی کنند و به‌غلط تصور می‌شود که ایفاگری آنها در نقش یک مدیر، در هویت‌های همسرداری و مادرانه آنها تاثیر منفی خواهد گذاشت در صورتیکه که این مساله کاملا برعکس است و یک کارآفرین خوب در آینده بی‌شک یک مادر خوب می‌شود چرا که کسب‌وکار خود را بزرگ کرده است.

مردان جامعه امروزی هم به‌تدریج به این مساله پی‌ بر‌ده‌اند و بیشتر مشتاق کار کردن زنانشان هستند. زنان مسئولیت پذیرتر هستند و برای اثبات خودشان در حیطه کار و تجارت، بسیار تلاش می‌کنند و با اینکه ریسک‌پذیری کمتری نسبت به مردان دارند اما به این معنی نیست که هیچ‌گاه دست به این کار نزنند.»

بحری در آغاز سال‌های فعالیت خود بارها و بارها به‌خاطر زن بودن در برابر سرمایه‌گذاران و یا دیگر افراد مرتبط با کارش جدی گرفته نشده و اعتقاد دارد که همین اتفاق می‌تواند بسیاری از زنان را از ادامه راه کاری خود بازدارد. او این نگاه به زن را نیز از دیگر مشکلات خانم‌ها در تجارت می‌بیند و ضمن تاکید به جهان‌شمول بودن این ماجرا، آن را معضلی می‌بیند که مستقیما با روح و روان زنان سروکار دارد و می‌تواند آنها را در هم بشکند.

از سوی دیگر «مرضیه سپیدار»، دیگر فعال استارتاپی باور دارد که نگاه امروزه‌ای که بحری از آن سخن می‌گوید تاحدی به وجود آمده اما هنوز نابالغ است. او با بیان این مطلب که امروزه بیش از ۳۰۰ کسب‌وکار نوپا در کشور به دست مدیر عاملان زن اداره می‌شود به دیجیاتو می‌گوید:

«با اینکه نگاه به زنان در اکوسیستم استارتاپی تا حدی تغییر یافته اما هنوز بی‌اشکال نیست. یکی از مشکلاتی که در این بین وجود دارد اینست که تصور می‌شود از زنان فقط باید در بخش تبلیغات و یا در نهایت قسمت‌های روابط عمومی و عکاسی استفاده شود و کمتر کسی به پست‌های مدیریتی یا فنی درباره زنان ایرانی فکر می‌کند. این تفکر غلط چند سالیست در کشور ما جا افتاده و در کنار آن مشکل دیگری نیز وجود دارد، گاهی به اشتباه تصور می‌شود که زنان نیروهای ارزان‌تری نسبت به مردان هستند و در خیلی مواقع پرداخت‌های حقوقی در استارتا‌پ‌ها جنسیتی می‌شود.»

او معتقد است که ماهیت استارتاپ‌ها را نمی‌توان به زنانه و مردانه تقسیم کرد و این کارکرد آنهاست که باید تفکیک جنسیتی شود. او برخی از اپلیکیشن‌های زنانه‌ امروزه را که با مدیریت مردان راه‌اندازی شده نشان بر بازار بکر و تازه مشتریان زن متصور می‌شود و می‌گوید:

«با توجه به اینکه اکثر کاربران فضای مجازی بر طبق آمار زنان خانه‌دار تشکیل می‌دهند، این قشر مشتریان بالفعلی هستند که تازه کشف شده‌اند و پیش از این نهایت در صفحات اینستاگرامی و فروشگاه‌های تلگرامی مورد هدف واقع بودند اما امروزه مجله‌های اینترنتی زنان و دیگر اپلیکیشن‌های تخصصی زنانه روی کار آمده‌اند که آینده درخشانی را هم خواهند داشت.»

سپیدار از عدم جدی گرفته شدن ایده‌های زنان توسط سرمایه‌گذاران خبر می‌دهد و این معضل را در فرهنگ غلط باورهای مردمی ریشه‌یابی می‌کند، از نظر او نگاه برتری جنسیتی در کشور ما از نود درصد کشورها بیشتر وجود دارد و همین مساله کارآفرینی برای زنان را با اشکال مواجه کرده است. این فعال استارتاپی به دیجیاتو می‌گوید:

«همانگونه که در آمارها اعلام شده هم اکنون ۵۵ درصد فارغ التحصیلان علوم کامپیوتر ما زنان هستند و موانع حضور آنان در کسب‌وکارهای اینترنتی به‌وفور دیده می‌شود. زنان از دید عده‌ای هنوز در نقش تلفنچی‌ها و منشی‌های شرکت‌ها خارج نشده‌اند و شهرداری و یا هر ارگان دولتی دیگر می‌تواند با به‌کارگیری نیروهای زن در بخش‌های مختلف دولتی، این فرهنگ را کم کم از میان ببرد.»