گزارش میدانی دیجیاتو: حال و روز بازار خودرو تهران، از تاخت و تاز دلالان تا کوچ مشتریان

بعضی‌ها از پشت شیشه‌ سرک می‌کشند و ماشین‌های لوکس را برانداز می‌کنند و می‌روند. بعضی هم دل به دریا می‌زنند و وارد می‌شوند؛ اما خیلی سریع از نمایشگاه و خودروهای دوست داشتنی دور می‌شوند. خودروهایی که تا یک ماه قبل در گروه نامتعارف -خودروهایی با قیمت بیشتر از 140 میلیون تومان- بودند حالا ارزش بیشتری پیدا کردند و به دسته خودروهای لوکس پیوسته‌اند.

بازار خودرو این روزها کساد است، نمایشگاه‌‎داران و خلوتی نمایشگاه‌ها این را ثابت می‌کند. تا دو سال قبل انباشت خودروهای لوکس و دوبله پارک کردن‌شان در حاشیه خیابان عباس آباد تهران، پلیس راهور و شهرداری را مجبور می‌کرد، این خودروها را با جرثقیل از حاشیه خیابان به پارکینگ منتقل کنند تا عرض خیابان باز شود. اما حالا این موضوع به خاطره‌ای از روزهای شیرین نمایشگاه‌داران تبدیل شده است.

«آلروارس موتور» از همان نمایشگاه‌‌هایی‌ست که خودروهای لوکس در آن زیاد دیده می‌شود؛ خودروهایی که با وسواس و فاصله یک سانتی‌متری کنار هم پارک شده‌اند. در بیشتر خودروها را با نایلون محافظ پوشانده‌اند و در کاغذی که روی شیشه نصب شده از مشتریان خواهش کرده‌اند که مراقب برخورد کیف و اشیاء فلزی خود با ماشین‌ها باشند.

اول فکر می‌کند که من هم یکی از ده‌ها مشتری کنجکاوی هستم که آمده‌ام فقط قیمت بگیرم و بروم؛ اما وقتی می‌گویم آمدم تا صدای بازار خودرو را به گوش مردم برسانم، تاکید می‌کند که اگر حقیقت را می‌نویسم با من حرف می‌زند. قول می‌دهم و خودش را «آیدین فضل علیزاده» معرفی می‌کند. او مدیر این نمایشگاه است؛ شمرده صحبت می‌کند و دقیق. فضل علیزاده براساس تجریبات خود تخمین می‌زند که قیمت خودروهای لوکس با افزایش قیمت ارز بین 10 تا 40 درصد افزایش یافته اما از طرف دیگر خرید و فروش این خودروها تقریبا متوقف شده است. از نظر او، خریداران در مقایسه با حجم سرمایه و فروشندگان، سهمی در بازار ندارند.

این نمایشگاه‌دار از تاثیر افزایش قیمت‌ها بر تغییر سلیقه مشتریان و اهداف آنها می‌گوید:

«در بازار امروز خودروهایی که زیر 500 میلیون تومان قیمت دارند کم و بیش فروش دارند اما هدف تغییر کرده است. قبلا مشتریان خودروهای 300 تا 600 میلیون تومانی، مصرف کنندگان نهایی بودند. اما الان مصرف کنندگان نهایی از بازار این دسته خودروها کنار رفته اند و کسانیکه پول‌های سرگردان داشتند، پولشان را به بازار خودرو منتقل کرده‌اند تا بتوانند از پول خود در برابر کاهش ارزش ریال محافظت کنند.»

خرید و فروش بین نمایشگاه‌داران از معاملات مرسومی بود که این روزها مانند فروش به مصرف‌کنندگان نهایی بسیار کمرنگ شده است. فضل علیزاده معتقد است حدود 30 درصد خرید و فروش‌ها میان کاسبان همین صنف است. می‌گوید که فروش سه ماهه اخیر امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل به یک دهم رسیده است.

در بین ماشین ها با احتیاط چرخ می‌زنم تا مبادا افتادن یک خط روی بدنه آنها مصادف شود با میلیون‌ها تومان بدهکاری من به صاحب فروشگاه. در گردش دور گالری متوجه می‌شوم بنز 2016 صفر کیلومتر با قیمت یک میلیارد و 50 میلیون تومان، گران‌ترین خودروی یکی از همین نمایشگاه‌هاست که حدود 8 ماهی‌ست خریدار ندارد، البته این خودرو هنگام خرید 750 میلیون تومان قیمت داشت. نیسان ماکسیما، نیسان تیانا، لکسوس LS460، تویوتا آریون هم در این نمایشگاه هستند و حدود 6 تا 8 ماهی از ورودشان به نمایشگاه گذشته اما هنوز به فروش نرفته‌اند. نمایشگاه‌دار می‌گوید که در اردیبهشت ماه 5 خودرو فروخته است اما با درصد سود بالا چون تعداد معاملات آنقدر کم شده که به هیچ عنوان پاسخگوی هزینه‌ها نیست.

نوسانات ارز، بازار خودرو را متلاطم کرده و اعلام هم شده که به وارد کنندگان خودرو ارز دولتی 4200 تومانی تخصیص داده نمی‌شود. ضمنا لابی بازی اینجا هم ادامه دارد و تنها دو وارد کننده موفق شدند ارز دولتی دریافت کنند. در نتیجه زمانیکه ورود خودرو نزدیک به صفر شود به همان میزان تقاضا دچار اخلال می‌شود و قیمت‌ها به شکل حبابی بالا می‌روند.

یکی از نمایشگاه‌داران وضعیت بازار خودرو بسیار متلاطم‌تر از مشاغل دیگر می‌داند چون اظهار نظر و اعمال نظرهای گوناگون از هر دستگاه و سازمان در قوانین و مقررات بازار خودرو دخیل است و همین مانع از تثبیت وضعیت بازار خودرو است.

او دستورالعمل استفاده از ارز دولتی برای واردات خودو را یکی از دلایل اصلی سرگردانی بازار خودرو می‌داند:

«از آنجایی که ارز دولتی تخصیص داده نمی‌شود، وارداتی وجود ندارد. همین موجب اضطراب و بلاتکلیفی اعضاء صنف شده است. اگر وضعیت به همین شکل پیش برود هیچ آینده خوبی در انتظار ما نیست و شاهد تعطیلی واحدهای زیادی خواهیم بود. امیدواریم گشایشی در وضعیت کل کشور ایجاد شود تا مردم و مصرف کننده نهایی بتوانند وارد بازار خرید خودرو شوند.»

سال گذشته مقرر شد تنها کسانیکه نمایندگی اصلی دارند مجاز به واردات خودرو شوند، بنابراین شرکت‌های دیگر که عضو انجمن وارد کنندگان خودرو بودند، علیرغم سابقه کار از واردات خودرو خارج و وارد بازار خودروهای داخلی شدند تا بتوانند درآمد روزانه خود را کسب کنند. اما بازار خودروهای داخلی هم برای نمایشگاه‌داران سوددهی ندارد. با این حال واردات خودرو نیز به نحوی متوقف شده است. نمایندگی‌های مجاز برای واردات باید ثبت سفارش کرده، گشایش اعتبار کنند و از طریق بانک مرکزی ارز دریافت کرده و خودرو وارد کنند. منتهی کار به همین سادگی نیست.

«محمدرضا افشاری» مدیر نمایشگاه سعید که به نظر کمی به علم اقتصاد هم تسلط دارد برایم توضیح می‌دهد که مشکلات ترخیص خودرو و واردکنندگان دقیقا چیست:

«در اولین قدم دلار دولتی به آنها تعلق نمی‌گیرد و حتی اگر موفق به تامین ارز و واردات خودرو شوند، برای ترخیص با این مشکل مواجه می‌شوند که باید از سامانه نیما وارد می‌شدید. در مورد ارز هم تا زمانیکه نرخ دوم وارد بازار نشود و آنها نتوانند با نرخ دوم خودرو وارد کنند، بازار راکد می‌ماند و قیمت‌ها بیشتر خواهند شد.»

از صحبت‌های نمایشگاه‌داران مشخص است که همه منتظرند نتیجه مذاکرات با اروپا و تاثیر آن بر واردات خودرو مشخص شود. افشاری از افت و خیز سه ماهه اخیر در بازار می‌گوید:

«زمانیکه قیمت بیشتر می‌شود معاملات بیشتر می‌شود اما از قبل عید ما دچار رکود در بازار شدیم. بعد از عید با افزایش قیمت، تعداد معاملات بیشر شد اما پس از آن معاملات بسیار کم شد. فروش 3 ماه اخیر نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدودا به یک دهم رسیده است.

آخرین بار ۲۰ روز پیش یک ماشین در این نمایشگاه فروخته شد. معمولا خریدران با انگیزه سرمایه گذاری خودرو می‌خرند چون نوسان زیاد هیجان کاذبی به وجود آورده است و آنها می‌دانند که این قیمت واقعی خودرو نیست. تا جو سیاسی و بین المللی به ثبات و شفافیت نرسد بازار به همین شکل باقی خواهد ماند. اگر وضعیت خوب شود ارز دولتی به واردات خودرو تعلق می‌گیرد درغیر اینصورت، خیر.»

افشاری که که هم نمایشگاهش خالیست و هم وقتش، تصمیم می‌گیرد بیشتر مساله را واکاوی کند و پیشنهاد می‌دهد که میزان فروش خودروها را در چند ماه اخیر با هم بررسی کنیم. من حدسیاتم را می‌گویم که به نظرم خریداران بیشتر به خودروهای کمتر از 300 میلیون گرایش دارند و او ضمن تایید این موضوع به خودروهای داخل نمایشگاه پر زرق و برقش اشاره می‌کند و خودروسازان داخلی را عامل موثر در افزایش قیمت می‎داند:

«به قطعه سازان دلار 4200 تومانی تعلق گرفته و خودروهای داخلی نباید افزایش قیمت داشته باشند اما متاسفانه خودروسازان داخلی هم از این فرصت استفاده می‌کنند. در واقع شرکت‌ها خودشان قیمت خودرو را افزایش می‌دهند.»

بازار خودرو در موقعیت حساسی قرار گرفته. کاهش فروش و پرداخت مالیات سنگین، راهی جر تعطیل کردن کار برای برخی نمایشگاه‌داران نگذاشته است. نه افشاری و نه فضل‌ علیزاده راه‌حلی برای این بلوای پیش آمده پیشنهاد ندادند اما در نهایت «مشیری» را پیدا می‌کنم که مدیریت نمایشگاه اتومبیل مجتبی در عباس آباد را برعهده دارد. او به راهکاری امیدوار است که ممکن است بازار خودرو را تا حدی تکان دهد:

«درست است که دلار دولتی به واردات خودروهای تعلق نمی‌گیرد و همه همکاران معتقدند با افزایش قیمت بیشتری مواجه خواهیم شد اما بستگی دارد چه تعرفه‌ای برای واردات خودرو در نظر بگیرند. اگر تعرفه‌ها بیشتر شود، قیمت خودرو هم بیشتر می‌شود اما اگر بخاطر واردات با ارز آزاد، تعرفه بالا نرود ممکن است قیمت خودرو خیلی کم افزایش پیدا خواهد کند و بازار کمی تکان بخورد.»

تعرفه توسط گمرک و وزارت صنعت تعیین می‌شود. هر موقع ثبت سفارش باز شود تعرفه گمرک خودرو هم مشخص می‌شود.

مشیری که به گفته خودش در زندگی شخصی‌اش هم آدم محتاطیست، از زمستان گذشته حدس می‌زده که بازار خودرو به اینجا کشیده می‌شود و برای خروج از رکورد راه‌های دیگری هم پیش گرفته است. او مفتخرانه می‌گوید که سه روز قبل آخرین خودرو را در نمایشگاه فروخته اما حاشیه سود خود را به حداقل 500 هزار تومان رسانده:

«خرید و فروش از اسفند سال گذشته متوقف شده است. در سه ماه اخیر حداکثر هفته‌ای دو خودرو می‌فروشیم اما با حداقل کمیسیون، منتها در مدت مشابه سال گذشته فروش روزانه‌مان به 3 خوردو در روز می‌رسید. این روزها کیا و هیوندا با رنج قیمت 300 تا 400 میلیون تومان بیشترین خودروهایی‎ست که به فروش می‌رود. گران ترین ماشین در نمایشگاه لکسوس است که قبلا 300 تومان قیمت داشته اما الان به 450 میلیون تومان رسیده و هنوز به فروش نرفته است.»

گرچه شخصا با توجه به گلایه‌ها و حرف‌های دیگری که از صبح شنیدم راهکار مشیری را چندان مثبت نمی‌دانم، اما تلاش این فروشنده را در بین ناامیدی دیگران نکته مثبتی می‌بینم که امروزه کمتر در بازار خودرو به چشم می‌خورد.

بازار خودرو گزینه خوبی برای سرمایه گذاری است و افراد زیادی پول‌ خود را به خودرو تبدیل می‎کنند. آنطور که مشیری می‌گوید، نوسات ارزی بر قیمت خودرو حدود 50 درصد تاثیر گذاشته است. مشکلات ترخیص هم تاثیر 50 درصدی بر قیمت خودرو داشته و در نتیجه بی.ام.دبلیو X4 که 400 میلیون تومان قیمت داشت الان 850 تومان قیمت دارد یا اسپرتیج 180 میلیونی 350 میلیون تومان شده است.

به علاوه احتمال دارد خودروهای صفر کیلومتر هم 20 تا 30 درصد افزایش قیمت داشته باشند. در نهایت باید گفت مصرف کنندگان نهایی هم اگر مجبور باشند خرید می‌کنند. البته این خرید برای آنها انگیزه سرمایه گذاری هم دارد.

اعضای صنف گلایه‎های زیادی دارند و البته نقطه نظرات متفاوتی هم بایکدیگر دارند. «جواد فرخ نژاد» که نمایشگاه اتومبیلش هم به نام خانوادگی‌ خودش تاسیس کرده، حال و هوای دیگری نسبت به بقیه افرادی که امروز با من صحبت کردند دارد. این فرد روحیه انقلابی‌تری دارد و معتقد است حقایق بدون جانب‌داری باید گفته شود و رسانه‌ها را ابزاری می‌داند که می‌توانند روشنگری کنند. از نظر او که جوانی‌اش را در این کار گذاشته و جزو قدیمی‌های صنف است، بالا رفتن نرخ ارز به لحاظ روانی بر قیمت خودرو تاثیر گذاشته است. او به من می‌گوید:

«بالا رفتن نرخ ارز به معنی کاهش ارزش ریال است. در نتیجه مردم برای حفظ ارزش ریال اقدام به خرید خودرو می‌کنند. این عامل روانی‌ست چون وارد کنندگان با ارز بالا خودرو وارد نکرده‌اند که بخواهند با قیمت بالاتری خودروی خود را بفروشند.

حدود یک ماه و نیم لازم است تا خودرویی با ارز جدید وارد شود. در این میان شرکت‌های دولتی هم قیمت خودرو را افزایش دادند تا سود ببرند. یعنی شرکت‌ها، واردکنندگان و نمایندگان فروش قیمت را بالا می‌برند.»

آخرین معامله فرخ‌نژاد خرید بنز E200 به قیمت خرید 705 میلیون و فروش به قیمت 710 میلیون تومان بود. فرخ‌نژاد ب ام و 730 را نشان می‌دهد که زمان خرید 670 تومان قیمت داشت اما الان بعد از 5 ماه به 1میلیارد و 450 رسیده و کسی آن را نمی‌خرند. او راهکار گشایش بازار را در آزاد شدن واردات می‌داند:

«اگر واردات برای همه آزاد شود و رقابت به وجود بیاید وضعیت بازار بهتر خواهد شد. انحصار و رانت موجب بحران و ضرر رساندن به مصرف کنندگان نهایی است.»

برخی خودروها 10 درصد و برخی هم تا 100 درصد افزایش قیمت داشته‌اند. یکی از عواملی که موجب افزایش قیمت می‌شود، مدل، کارکرد و آپشن خودروهاست. «طاهری» مشاور فروش خودروست و در مورد افزایش قیمت‌ آنها صحبت می‌کند:

«ماشینی که 450 میلیون تومان قیمت داشته الان به 850 میلیون تومان رسیده است. البته افزایش قیمت بستگی به آپشن‌های خودرو دارد. ماشینی که 650 میلیون تومان بوده به 1 میلیارد و 100 میلیون تومان رسیده است. خودروهایی تا 400 میلیون تومان اقتصادی‌تر هستند و همه آنها را می‌خرند اما خودروهای 4 میلیاردی مشتریان خاص و کمتری دارند. به طور کلی این روزها مشتریان به سمت خرید خودروهای سبک قیمت وارداتی می‌روند.»

طاهری هم مانند دیگران از شرکت‌های وارد کننده گلایه دارد، چون آنها خودروهای وارد شده را در بازار عرضه نمی‌کنند تا زمانیکه خودرو به قیمت دلخواه برسد سپس آنها را وارد بازار کنند که در نهایت مصرف کنندگان اصلی و نمایشگاه داران متضرر خواهند شد.

در کنار تمامی این نمایشگاه‌های خودرو افرادی را می‌بینم که فقط کنجکاوانه به ماشین‌ها نگاه می‌کنند و سرشان را پایین انداخته و راه خود را کج می‌کنند؛ حدس می‌زنم که احتمالا با خودشان چرتکه می‌اندازند که تا چندسال باید کار و پس‌انداز کنند تا یکی از این خودروهای لوکس را بخرند. خودرو با قیمت اقتصادی تقریبا در مملکت رنگ باخته و داشتن یک چهارچرخ با کیفیت مناسب، برای جوانان تقریبا دارد با رویا یکی می‌شود.