ثبت بازخورد

لطفا میزان رضایت خود را از دیجیاتو انتخاب کنید.

واقعا راضی‌ام
اصلا راضی نیستم
چطور میتوانیم تجربه بهتری برای شما بسازیم؟

نظر شما با موفقیت ثبت شد.

از اینکه ما را در توسعه بهتر و هدفمند‌تر دیجیاتو همراهی می‌کنید
از شما سپاسگزاریم.

الماس آبی الماس امید
علمی

الماس آبی چگونه شکل می گیرد؟

الماس را همه می شناسیم؛ ماده ای شفاف و به شدت سخت که حقایق جالبی را از زمین در دل خود جای داده است. برخلاف این باور عمومی که الماس ها در فرایندی جادویی از ...

حمید مقدسی
نوشته شده توسط حمید مقدسی | ۱۱ مرداد ۱۳۹۷ | ۱۹:۳۰

الماس را همه می شناسیم؛ ماده ای شفاف و به شدت سخت که حقایق جالبی را از زمین در دل خود جای داده است. برخلاف این باور عمومی که الماس ها در فرایندی جادویی از فشرده شدن زغال سنگ به دست می آیند، این ماده معمولاً ریشه در اعماق زمین دارد و بر اثر فوران های سریع آتشفشانی به نزدیکی سطح می آید. با این حال در مورد نحوه شکل گیری الماس آبی تاکنون اتفاق نظر وجود نداشت.

آنچه جواهرشناسان به نام ناخالصی می شناسند، در کانی شناسی به «آخال» معروف است، یعنی هر ماده ای که در حین شکل گیری کانی (در اینجا الماس) درون آن به دام افتاده. آخال های درون الماس می توانند محل شکل گیری آن را مشخص کنند. در تحقیق جدیدی روی الماس های آبی کمیاب (مانند الماس امید)، تیمی به رهبری «اون اسمیت» از مؤسسه زمین شناسی آمریکا به اطلاعات جالبی در مورد این جواهرات نادر رسیدند.

الماس آبی الماس امید
الماس امید

تنها 0.02 درصد از الماس ها آبی هستند، حالا خودتان حساب کنید که چقدر کمیابند، با این حال در سرتاسر جهان و در رسوبات آتشفشانی به قدمت 90 میلیون تا 1.2 میلیارد سال می توان آنها را یافت. مسئله اینجاست که عنصر بور، یعنی همان عامل ایجاد رنگ آبی، در گوشته زمین (محل اصلی تشکیل الماس ها) به شدت نادر است اما در پوسته زمین به وفور یافت می شود.

برای شناسایی ریشه الماس آبی، دانشمندان به بررسی ترکیبات داخل آنها یعنی همان آخال ها پرداختند. واضح است که الماس گران بها را نمی توان خرد کرد، بنابراین باید به روش های غیر تخریبی مانند پرتو اکس یا لیزرهای کم توان برای شناسایی مواد معدنی متوسل شویم. نتایج نشان داد الماس های آبی فاقد ترکیباتی هستند که درون دیگر الماس ها (آنهایی که زیر صفحات قاره ای شکل گرفته اند) یافت می شود.

هرچه محل تشکیل الماس عمیق تر باشد، تلاش برای شناسایی آن هم سخت تر خواهد بود، چون ترکیبات معدنی موجود در اعماق زمین با حضور در نزدیکی سطح (و کاهش فشار) ناپایدار شده و ممکن است به مجموعه ای از ترکیبات دیگر تبدیل شوند.

البته می توان حالت اولیه الماس را بازسازی کرد. با استفاده از این روش، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که الماس آبی به بخش های پایینی گوشته زمین تعلق دارد، یعنی پایین ترین جایی که الماس می تواند شکل بگیرد. شواهد دیگری هم این نتیجه را تأیید کردند.

پدیده فرورانش دلیل اصلی تشکیل الماس آبی است

پس از تعیین عمق محل تشکیل الماس های آبی، وجود عناصری از لایه های سطحی زمین درون آنها جالب تر شد. پس از جمع آوری اطلاعات از حوزه های مختلف زمین شناسی، بالاخره محققین نظر نهایی خود را مطرح کردند: صفحات بستر دریا بر اثر پدیده فرورانش (حرکت دو پوسته به سمت یکدیگر و لغزیدن یکی به زیر دیگری)، عنصر بور را از سطح زمین به گوشته انتقال می دهند تا در شکل گیری الماس آبی ایفای نقش کند. در نهایت الماس ها به واسطه حرکت آرام گوشته به سمت بالا حرکت کرده و با فوران های آتشفشانی به سطح می رسند.

فرورانش
سازوکار پدیده فرورانش

الماس آبی به خوبی پدیده بازیافت عنصری را در حوزه تکتونیک صفحه ای نشان می دهد که آبِ حاوی ترکیبات معدنی را به گوشته زمین می رساند. عنصر بور هم از طریق واکنش های گرمایی با آب دریا به بستر اقیانوس می رسد، و الماس را به رنگ آبی اقیانوسی در می آورد.

ars
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
مطالب پیشنهادی