ماهواره‌های فضایی ایرانی با چالش‌های بسیاری روبرو هستند

وزیر ارتباطات خبر از موفقیت تست ماهواره‌های ایرانی داده و گفته که این ماهواره‌ها قرار بود از سال۸۷ با همکاری بین المللی ساخته شوند که کشورهای دیگر حاضر به این همکاری نشدند. به گفته او برنامه عوض شد تولید داخلی با دقتی ۲۵ برابر و البته با وقفه‌ای طولانی ساخته شد و در خدمت کشاورزی، محیط زیست و مدیریت آب مورد استفاده قرار گرفته است.

این خبر در نگاه اول خوشحال کننده و غرورآفرین است اما ابهاماتی درباره آن وجود دارد که در گفتگو با «رضا شهبازی»، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات به برخی از آنان پرداخته‌ایم. شهبازی معتقد است در موضوع فناوری ماهواره ای، نامدارانی فعالیت می کنند که همگی از صاحب نظران کشور بوده و حق استادی دارند و باید به آنها خسته نباشید گفت اما سوالاتی هم در سیاست‌های کلان توسعه ماهواره وجود دارد که برای شفافسازی باید پرسیده شود:

«بودجه قابل توجهی در طراحی و ساخت ماهواره های کشور (دانشجویی و غیردانشجویی) هزینه شده است. مراکزی هم با این عنوان به صورت دائمی مشغول به فعالیت هستند. سوال اینجاست که اگر ما بهترین ماهواره تصویربرداری را هم در کشور بسازیم (که فعلاً به دلیل چالش های فنی نمی توانیم)، صرفاً موفق خواهیم شد آن را در یک مدار LEO قرار دهیم که در نتیجه عمر ماهواره و زمان بهره برداری بسیار کم خواهد بود. نمونه هایی که تا کنون طراحی، ساخته و پرتاب شده اند، عمر کمتر از یک ماه داشته و گواه این مطلب هستند.»

به گفته شهبازی حتی اگر با شرایطی، امکان پرتاب ماهواره به مدارهای مناسب خصوصاً GEO را داشته باشیم، ابعاد، وزن و مکانیزهای مکانیکی ماهواره های ساخته شده چالش برانگیز است. او فرض را بر این می‌گذارد که مشکلات پرتاب ماهواره با تمام چالش‌ها برطرف بشود و پرسش بی‌پاسخ دیگری را مطرح می‌سازد: « تشعشعات فضایی و عمر مفید قطعات ماهواره ای چه کنیم؟ بدنه ماهواره را ما در کشور می سازیم؟ رنگ مورد استفاده را چطور؟ همین سوال را می توانیم به قطعات الکترونیکی و پردازشی مقاوم به تشعشعات فضایی، سلول های خورشیدی پربازده و ... تعمیم دهیم.»

این کارشناس باور دارد که  قطعات مقاومی که می توانند در تکنولوژی واقعی فضایی استفاده شوند را همان هایی می سازند که قرار بود ماهواره را طراحی کنند و نکردند:

«اگر ما امروز با اتکا به توان داخلی طرحی می زنیم، باید مشکلات آن را هم بدانیم. بدانیم که حتی اگر موشکی داشتیم که ماهواره را در مدار مناسب زمین قراردهد، عمر این ماهواره آن قدرها هم طولانی نبود. به همه این ها، مسائل امنیتی، ایستگاه های زمینی و هزار چالش دیگر اضافه می شود.»

او به رویکرد و نگاه جدید دکتر براری، ریاست سازمان فضایی کشور را نگاهی پسندیده می‌داند که قصد تجاری کردن ماهواره را دارند و باور دارد اگر پول بخش خصوصی وارد این حوزه شود، شاید بهره برداری واقعی محقق شود. به گفته شهبازی زمانی می‌توان یک ماهواره بومی را یک کالای استراتژیک یا تبلیغاتی دانست که به دلایل دیگری از کاربرد واقعی (مثلاً ایجاد حس افتخار، تربیت نیروی متخصص و هزار دلیل دیگر) برای آن هزینه شود:

«ولی وقتی صحبت از کاربرد همین ماهواره در مسائل واقعی نظیر کشاورزی است، این سوال مطرح می شود که آیا این کاربرد ذکر شده با ماهواره های بومی محقق است؟ و اگر بله،که البته در خصوص آن باید متخصصین حوزه نظر بدهند، آیا این کاربرد به هزینه صرف شده می ارزد؟ آیا تنها راه دسترسی به این کاربردهای واقعی صرف این هزینه در طراحی ماهواره های فعلی است؟»

او پرسیدن این سوالات را در عرصه خودروسازی نیز منطقی می‌داند اما باور دارد که در حوزه فناوری اطلاعات پاسخگویی و شفافیت بیشتری مشاهده شده و امید دارد که این شفافسازی‌ها زودتر انجام پذیرد تا زحمات صنعت فضایی کشورمان هم بیشتر و بیشتر دیده شود.