آیا نصب صندوق صدقات الکترونیکی تا سال ۱۴۰۰ در سطح معابر کشور راه حل درستی است؟

نزدیک به ۳۳ میلیارد تومان از ابتدای امسال تاکنون از صندوق های صدقات معابر شهری تهران جمع آوری شده است. این آمار نشان می دهد که مردم با وجود وضعیت اقتصادی نابسامان این روزها، همچنان از کمک به یکدیگر دریغ نکرده و مبالغ قابل توجهی را برای مستمندان هزینه می‌کنند. اما با توجه به الکترونیکی شدن بیشتر فرایندهای پرداختی، به نظر می‌رسد که قرار است در آینده نزدیک فرایند دیجیتالی پرداخت برای این موضوع مورد استفاده قرار گیرد.

ماجرای صندوق‌های الکترونیکی از سال ۱۳۸۵ تا به امروز ادامه دارد و هنوز به طور عمومی نه در پایتخت و نه در سایر شهرستان‌ها اجرایی نشده‌ است. جالب است بدانید که در مورد این موضوع خاص، شهرستان‌ها زودتر از تهران دست به کار شدند و به عنوان مثال استان یزد جزو اولین مناطقی بود که از دستگاه‌های صندوق صدقه الکترونیکی رونمایی کرد.

در هر حال با گذشت زمان، همچنان آمار صندوق صدقات الکترونیکی نسبت به صندوق‌های سنتی بسیار کمتر بوده و وجود سامانه‌های الکترونیکی همچون سنا هم آنچنان جان نگرفته است؛ سامانه‌ای که سال‌ها پیش به منظور نظارت روی گردش مالی این صندوق‌ها ساخته شده و همچنان در مرحله آزمایشی خود قرار دارد.

اخیرا معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد استان تهران خبر از جمع آوری تمام صندوق‌های فلزی و جایگزین کردن آنها با صندوق صدقات الکترونیکی تا پایان سال ۱۴۰۰ داده، خبری که هر چند سال یکبار تکرار شده و واقعیت این است که تاکنون رنگ واقعیت به خود نگرفته است. این بار اما «محمد هادی سیف» تاکید کرده که عزمشان برای تحقق این موضوع جدی است:

«در حال حاضر ۳۸ هزار صندوق بزرگ در معابر و میادین شهرها و همچنین ۴۵۰ هزار صندوق کوچک (خانگی) در سطح استان تهران وجود دارد. طرح تعویض صندوق‌ها از سال گذشته آغاز و تاکنون بیش از سه هزار صندوق بزرگ از معابر جمع‌آوری شده که تا پایان امسال نیز نزدیک به هفت هزار صندوق دیگر جمع‌آوری خواهد شد.»

سیف روش‌های نوین الکترونیکی، دستگاه‌های عابر بانک‌، اپلیکیشن سنا (سامانه نیکوکاری امداد) و تلفن ۷۳۵۵ را جایگزین این صندوق‌های سنتی دانسته و تاکید کرده که مردم پایتخت نتایج این اقدام را به زودی لمس خواهند کرد.

«مرتضی فقیه» کارشناس حوزه فناوری‌های مالی هم معتقد است که بهره گیری از تکنولوژی روز و دیجیتالی و مدرن کردن جمع آوری صدقه علاوه به کم خرج بودن از نازیبایی های بصری در سطح شهر کاسته و بر گسترش فرهنگ صدقه و کمک به نیازمندان می افزاید. او در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید که جایگزین کردن یک شی فیزیکی دیگر کار چندان درستی نیست ولو اینکه الکترونیکی باشد:

«نه تنها کمیته امداد بلکه همه صندوق های صدقات و حمایت از مستمندان باید گام به گام روش های نوین همیاری مردمی را جایگزین روش های قدیمی و پرهزینه نمایند. زلزله سال گذشته را به یاد بیاورید که یاری‌کننده ها از طریق بانکداری الکترونیکی و چند کلیک در تلفن همراه یا کامپیوتر کمک های میلیاردی خود را انجام دادند و کمک‌هایشان شفافیت بیشتری هم داشت.»

او یکی از فواید جمع آوری صندوق صدقات فیزیکی و جایگزین روش الکترونیکی برای آن را کاهش هزینه تعمیر و نگهداری صندوق‌های کنونی و حذف هزینه دستمزد رابطین تخلیه گر صندوق‌ها اعلام می‌کند. فقیه ایده‌آلی برای این روش‌ها در نظر دارد که البته تاکید می‌کند تحقق یافتن آن در شرایط کنونی شبیه به یک رویاست:

«تجمیع کارت هوشمند ملی و کارت‌های بانکی اولین گام این رویاست و پس از آن می‌توان تمامی این کارها را با یک کارت انجام داد. به عنوان نمونه بهره گیری شهرداری از کارت های هوشمند در حمل و نقل شهری مسافران اتوبوس ها و پارکومترها و ... توانسته بر سهولت پرداخت ها بیفزاید و همین اقدام می‌تواند در این راه هم استفاده شود. کاری که به صورت نصفه و نیمه در مشهد با من کارت شده و نتیجه خوبی هم داشته و می‌توان آن را در سطح کشور تعمیم داد.»

او باور دارد که از صندوقهای صدقات سنتی امکان دزدی و سرقت وجود دارد اما در سامانه‌های دیجیتال این امکان به صفر می رسد: «البته همین صندوق‌های دیجیتال هم که در ذهن مسئولین امروزی جا گرفته هم تا حد زیادی امکان دزدی را به صفر می‌رسانند اما هزینه‌ها و مشکلات خود را به همراه خواهند داشت. دستگاه‌های الکترونیکی فعلی به این صورت است که برای پرداخت صدقه، فرد نیکوکار می‌بایست عدد مورد نظر خود را انتخاب و با نزدیک کردن کارت خود به صورت اتوماتیک مبلغ مورد نظر از کارت وی کسر و به حساب کمیته امداد، واریز می‌شود.»

فقیه اپلیکیشن سنا که توسط کمیته امداد امام خمینی عرضه شده و فعلا در مرحله آزمایشی خود به سر می‌برد را در حال حاضر ناکارآمد می‌داند و معتقد است که با بروزرسانی دقیق و حساب شده این سامانه، می‌توان صندوق صدقات را به موبایل کاربران آورد و شفافیت که شعار دولت فعلی است را در این گردش مالی میلیادری مشاهده کرد: «مقاومت بخش سنتی حتی در این حوزه هم دیده می‌شود و دست‌های پنهان زیادی هستند که سالیان سال مانع تحقق اجرای الکترونیکی شدن صندوق‌ها شدند و حالا همان تفکر سنتی سعی دارد تا فرایند به کل اینترنتی شدن امور خیریه را نیز نادیده بگیرد.»