گرانی کاغذ برای روزنامه و کتاب؛ نگاهی به فرصت تازه برای نشر دیجیتال

برخی روزنامه‌های کشور در سال جدید با قیمتی دو برابر روی دکه‌های مطبوعاتی قرار گرفتند. کتاب‌های چاپ شده در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۷ مقدار تیراژی داشتند که تعداد آن به سختی از ۵۰۰ جلد بیشتر بود و قیمت یک کتاب چهارصد صفحه‌ای هم نزدیک به ۵۰ هزار تومان رسید. این روزها حتی اگر به بسیاری از رستوران‌ها سر بزنید، قیمت منوی خود را با توجه به گرانی‌های اخیر تغییر داده‌اند ولی این تغییرات را با ماژیک روی منو نوشتند و زمانی که علت این کار را جویا شوید می‌گویند: «کاغذ بسیار گران شده است.»

گرانی کاغذ در چند ماه اخیر بیداد می‌کند و بازار نشر کشور در خطر بزرگی قرار گرفته است. کارشناسان پیش بینی می‌کنند نمایشگاه کتاب پیش رو، کمترین استقبال را نسبت به سال‌های گذشته داشته باشد چرا که کتاب عملا از سبد خرید کالای بسیاری از مردم حذف شده است. گرانی کاغذ و کمیاب بودن انواع خاصی از آن، باعث می‌شود که یک راه گریز به ذهنمان برسد: نشر دیجیتال. اما آیا نشر دیجیتال می‌تواند جایگزین کاغذ باشد؟

«محمد صدوقی» مدیرعامل طاقچه نیز در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید که در دنیا قیمت کتاب بیشتر مرتبط با محتوا و نویسنده آن است تا بخاطر عوامل مربوط به چاپ آن، اما در ایران مساله قیمت کاغذ اصلی‌ترین موضوع است. او با تایید این مساله که قیمت نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌ها به تبع گران شدن نسخه فیزیکی کتب، کمی بالا رفته به دیجیاتو می‌گوید:

«اما باید بدانیم در دنیا تفاوت قیمت چندانی بین نسخه الکترونیکی و چاپی وجود ندارد. کتب الکترونیکی در ایران در ابتدای کار با قیمت بسیار پایین وارد شد تا این فرهنگ در بین مردم جا بیفتد.»

۱۵ میلیارد تومان گردش سالانه بازار نشر الکترونیک کشور است

صدوقی باور دارد که سال ۹۸ سالی برای بزرگ شدن نشر الکترونیک در کشور خواهد بود و معتقد است که سهم بازار کاغذی نیز همچنان محفوظ باقی خواهد ماند. به گفته او در اواخر سال ۹۷ چهار پلتفرم مهم عرضه کتاب صوتی و الکترونیکی (کتابراه، نوار، فیدیبو، طاقچه) در ماه یک میلیارد تومان فروش داشته‌اند:

«بازار نشر الکترونیک با احتساب تمامی سایت‌ها سالانه ۱۵ میلیارد تومان است و این رقم در سال جدید نیز بزرگتر خواهد شد و یک رشد سه برابری را خواهیم داشت. بین ۵۰ تا ۷۰ درصد این مقدار نیز برای ناشرین خواهد بود و این موضوع می‌تواند کمک بزرگی برای این اصناف باشد. ضمنا ما در تلاش هستیم از عرضه غیر قانونی کتاب جلوگیری کنیم تا حق و حقوق مولفین و ناشرین حفظ شود.»

او گران شدن نسخه چاپی کتب را فرصتی مناسب برای تعدیل شدن قیمت‌های نسخه الکترونیکی می‌داند و باور دارد که این کالای دیجیتال در حال حاضر قیمت واقعی خودش را ندارد: «البته یادمان نرود پلتفرم‌ها صرفا مشاور دهنده قیمت‌ها هستند.»

صدوقی پیامدهای گران شدن هزینه‌های چاپ را در دو دسته مثبت و منفی برای نشر دیجیتال قرار می‌دهد. او خبر از استقبال بیشتر ناشرین به بازار چاپ الکترونیک می‌دهد و می‌گوید که بسیاری از ناشران محتوای کتاب‌ها را آماده دارند ولی به علت گرانی کاغذ، از چاپ آن صرف نظر کرده و رو به نشر الکترونیکی آن آورده‌اند. به گفته مدیر عامل طاقچه مردم کالای فرهنگی را زودتر از هر کالای دیگری از سبد خانوار حذف می‌کنند و نگرانی خود را نسبت به حذف کتاب، چه فیزیکی و چه دیجیتالی، از سبد خانواده‌ها ابراز می‌کند: «ما سعی می‌کنیم که هر دو طرف یعنی هم ناشران و هم مردم را در نظر بگیریم تا این تهدید تبدیل به فرصت شود.»

بازار چاپ فیزیکی و نشر الکترونیک مکمل یکدیگر هستند

«نوا صفایی» در بازار نشر کشور فعالیت می‌کند و معتقد است که بازار دیجیتال نمی‌تواند جایگزین صنعت چاپ شود اما تاکید دارد هر دوی این بازارها مکمل یکدیگر خواهند بود. او با اشاره به بازار بین‌المللی و آمریکا به دیجیاتو می‌گوید:

«بزرگترین بازار نشر و کتاب متعلق به آمریکاست و سالیان سال است که غول‌های بزرگی چون آمازون وارد این فضا شدند اما با وجود پیشرفت‌های متعدد هنوز نتوانستند به طور علنی و عملی جایگزین بازار کتاب‌های چاپی در این کشور شوند؛ با این وجود مردم کتابخوان به نظرات کاربران آمازون،گودریدز و امثالهم و همچنین میزان فروش نسخه‌های الکترونیک توجه ویژه‌ای دارند.»

نسخه الکترونیکی جراید پرفروش‌تر خواهند شد

او علت این عدم موفقیت صد در صدی را بیشتر در سلیقه عاشقان کتاب می‌داند و باور دارد که مشکلاتی اعم از عدم توانایی فروش، تبادل و قرض دادن کتب فیزیکی و همچنین گران بودن دستگاه‌های کتابخوان از دیگر دلایلی است که مارکت جهانی همچنان روی صنعت چاپ پافشاری کرده است. صفایی در پاسخ به این سوال که بازار نشر دیجیتال در مورد جراید چه کار می‌تواند بکند می‌گوید:

«در مورد جراید اوضاع فرق دارد. باید گفت که رسانه‌های برخط و دیجیتال عملا جایگزین روزنامه ها شدند و تنها پس از انتشار چند دقیقه از روزنامه، تمامی اخبار روزنامه‌ها را در خود جای می‌دهند. خود جراید نسخه آنلاینشان را از ساعات بامدادی در وبسایت‌ها قرار می‌دهند. این حرف بدان معنا نیست که روزنامه و روزنامه نگاری بسته شده، اتفاقا در دوران اخبار مینی مال و سریع امروزی، گزارشات تحلیلی روزنامه‌ها بسیار حائز اهمیت است اما تصور می‌کنم فروش نسخه‌های دیجیتال روزنامه‌ها بخت و اقبال بهتری نسبت به بازار کتاب داشته باشد، هرچند خوانش روزنامه در دسکتاپ یا موبایل به مراتب سخت‌تر از خوانش یک کتاب است اما با این وجود قیمت تمام شده نسخه دیجیتالی و راحتی در دسترس بودن مردم را به سمت خواندن نسخه‌های الکترونیکی جراید می‌برد.»