ثبت بازخورد

لطفا میزان رضایت خود را از دیجیاتو انتخاب کنید.

واقعا راضی‌ام
اصلا راضی نیستم
چطور میتوانیم تجربه بهتری برای شما بسازیم؟

نظر شما با موفقیت ثبت شد.

از اینکه ما را در توسعه بهتر و هدفمند‌تر دیجیاتو همراهی می‌کنید
از شما سپاسگزاریم.

Adiabatic Engine History (6)
خودرو

آشنایی با موتورهای آدیاباتیک؛ فناوری ای قدیمی که می توانست دنیا را نجات دهد

موتور اصلی ترین بخش هر خودرو است که وظیفه دارد سوخت موجود در باک را از طریق سوزاندن و ایجاد انفجارهای کوچک به انرژی مکانیکی تبدیل کند. سوزاندن بنزین یا هر سوخت دیگری، گرما تولید ...

سعید علیپور
نوشته شده توسط سعید علیپور | ۸ خرداد ۱۳۹۸ | ۲۱:۰۰

موتور اصلی ترین بخش هر خودرو است که وظیفه دارد سوخت موجود در باک را از طریق سوزاندن و ایجاد انفجارهای کوچک به انرژی مکانیکی تبدیل کند. سوزاندن بنزین یا هر سوخت دیگری، گرما تولید می کند. در واقع آنچه که چرخ های خودرو را به حرکت در می آورد، همین گرمایی است که از سوختن یا به عبارت دقیق تر انفجارهای درون سیلندر حاصل می شود.

برای افزایش راندمان، موتور باید بتواند بیشترین میزان گرما (انفجار) را جذب کند. اما نکته تامل برانگیز اینکه موتور نصب شده در زیر کاپوت خودروی شما، تنها 20 الی 30 درصد از گرمای تولیدی را جذب می کند.

در علم ترمودینامیک از رقم فوق با نام بازده حرارتی (thermal efficiency) یاد می شود. چنانچه تاریخ را ورق زده و به سال 1975 برویم، خواهیم دید که ارتش ایالات متحده در آن زمان کامیونی را با موتور آدیاباتیک (adiabatic engine) و بازده حرارتی 48 درصد تست کرده است. این موتور ضمن تولید اسب بخارهای بیشتر، مصرف بهتری نیز داشته؛ حال سوال مهمی که پیش می آید اینست که چه بر سر آن موتور آمد و چرا اکنون شاهد استفاده از موتورهای آدیاباتیک در خودروها نیستیم؟

Adiabatic Engine History (2)

در نوشتار حاضر قصد داریم به چرایی این مساله بپردازیم. اگر به مباحث مهندسی علاقه دارید و دوست دارید درباره موتورهای آدیاباتیک بیشتر بدانید، دعوت می کنیم با ادامه مطلب همراه دیجیاتو باشید.

مفهوم آدیاباتیک پیشینه ای به قدمت مهندسی خودرو دارد و به عبارت ساده آن را می توان سیستمی توصیف کرد که گرما نمی تواند به آن وارد شده یا از آن خارج شود. چنانچه گرما درون یک سیستم به دام بیفتد، مفهوم آدیاباتیک شکل می گیرد.

در موتورهای امروزی حدود یک سوم از سازه موتور به سرد کنندگی از طریق رادیاتور و مایع خنک کننده اختصاص یافته است؛ با این حساب به دام انداختن حرارت در داخل موتور چه توجیهی می تواند داشته باشد؟

به لحاظ تئوری، گرما برای بخار کردن بنزین مورد نیاز است. همانطور که در جریان هستید، بنزین در حالت مایع به خوبی مشتعل نمی شود و آنچه که می سوزد در اصل بخاری است که روی سطح مایع شکل می گیرد.

بنابراین برای اشتعال مناسب باید بخار بنزین وجود داشته باشد. حمل، ذخیره سازی، پمپاژ و استفاده راحت تر از بنزین در حالت مایع، دلیلی است که سبب شده این سوخت به شکل مایع توزیع شود.

در حال حاضر ما از انژکتورها برای تزریق و اسپری کردن بنزین مایع به محفظه احتراق استفاده می کنیم. هر چه بنزین اسپری شده رقیق تر باشد، سرعت بخار شدن آن نیز بالاتر خواهد بود.

Side view of spray from a diesel engine fuel injector.

حتما این را می دانید که هر چه دمای یک مایع بیشتر باشد، سرعت بخار شدن آن نیز بالاتر می شود. پس در یک سیستمی که حرارت در آن به دام افتاده، فرایند تولید و سوزاندن بخار بهتر انجام می پذیرد.

اگر تجربه کم شدن آب رادیاتور خودروی خود را دارید، این را نیز می دانید که حرارت زیاد چه بر سر موتور می آورد. وقتی دمای یک موتور مدرن از 250 درجه فارنهایت (121 درجه سلسیوس) فراتر برود، با اختلال روبرو شده و نهایتا از کار می افتد.

Car-Overheat

حامیان موتورهای آدیاباتیک معتقدند چنین موتورهایی توانایی دستیابی به بازده حرارتی 50 درصد و بیشتر را دارند؛ آنها مصرف سوخت حداکثر 4.7 لیتر در صد کیلومتر و قدرت 250 اسب بخاری را برای یک موتور کوچک چهار سیلندر متعلق به دهه 80 میلادی متصور هستند.

ایده خودروهای مجهز به موتور آدیاباتیک به دهه 50 میلادی باز می گردد. عمده شهرت این موتورها به واسطه تلاش های دو تن از علاقه مندان به خودروهای Hot Rod - اتومبیل های کلاسیک قدیمی با موتورهای حجیم - با نام های هنری اسموکی یونیک (Henry Smokey Yunick) و رالف جانسون (Ralph Johnson) حاصل شده است.

hot rod car

ادعای افزایش قدرت در عین کاهش مصرف سوخت در موتورهای آدیاباتیک از یک سو و تفاوت های بنیادین اصول حاکم بر کارکرد آنها با آنچه که طراحان موتور همواره در راستای تخلیه بهتر حرارت انجام داده اند از سوی دیگر، باعث شد که نگرش ها به سمت این دسته از موتورها چندان مثبت نباشد.

به خاطر بی توجهی صنعت خودرو به مزایای موتورهای آدیاباتیک، سرانجام این ارتش آمریکا بود که مستقیما وارد عمل شد. در سال 1975 بخش فرماندهی خودروها و تانک های ارتش ایالات متحده (Tank Automotive Command) در همکاری با شرکت معروف کامینز (Cummins) یک خودروی تست طراحی کردند تا به بررسی ابعاد مختلف تکنولوژی آدیاباتیک بپردازند.

Adiabatic Engine History (3)

انگیزه اصلی از این کار تحقیق در رابطه با میزان بازده، قدرت یا میزان مصرف سوخت موتورهای آدیاباتیک نبود، بلکه در آن سال ها 60 درصد از خودروهای از کار افتاده ارتش، به دلیل نقص در سیستم خنک کاری زمین گیر شده بودند. به همین جهت حذف سیستم خنک کاری از خرابی بخش اعظمی از خودروها پیشگیری می کرد.

ارتش آمریکا و شرکت کامینز به سراغ یک خودروی سنگین با ظرفیت حمل محموله های 5 تنی رفته و آن را به تکنولوژی آدیاباتیک مجهز کردند. نتیجه این کار حذف اجزای سیستم خنک کننده و کاهش وزن تا 153 کیلوگرم بود.

Adiabatic Engine History (7)

با مشاوره های مهندسین کامینز، اجزایی مثل سر سیلندر، پیستون ها، سوپاپ ها، جداره داخلی سیلندرها و مجاری اگزوز در موتور آدیاباتیک از جنس سرامیک-فلز ساخته شدند. این اجزا توانایی تحمل حرارتی افزون بر 2000 درجه فارنهایت (1093 درجه) را داشتند.

پس از تجهیز موتور به تکنولوژی آدیاباتیک سیستم عایق بندی پیشرفته و لوله های متعدد در اطراف آن نصب شدند. این لوله ها وظیفه داشتند حرارت را مستقیما به سمت سوخت موجود در داخل موتور هدایت کنند.

Adiabatic Engine History (4)

نتایج آزمایش ها و تست های 10 هزار مایلی (16 هزار کیلومتری) ارتش ایالات متحده و شرکت کامینز نشان داد که خودروی سنگین مجهز به موتور آدیاباتیک 38 درصد مصرف سوخت بهتری نسبت به دیگر خودروهای حاضر در ناوگان دارد. مهندسین حاضر در این پروژه همچنین دریافتند که بازده حرارتی تا 48 درصد ارتقا پیدا کرده است. آنها بالاخره با این ادعای بسیار جالب که "موتور آدیاباتیک کم مصرف ترین موتور جهان خواهد شد"، به تحقیقات خود پایان دادند.

Adiabatic Engine History (8)

حتما خواهید پرسید با توجه به تایید کارایی و عملکرد موتور آدیاباتیک توسط ارتش ایالات متحده و کامینز بالاخره چه سرنوشتی برای آن رقم خورد؟

در پاسخ باید گفت: هیچ، واقعا هیچ اتفاق مثبتی نیفتاد. شاید فکر کنید که مثلا شرکت های تولید کننده روغن موتور توطئه ای بر علیه موتورهای آدیاباتیک به راه انداختند، اما اینگونه نبود.

این موتورها گرفتار مشکل وابستگی مسیر شدند، همان مشکلی که گاه و بیگاه دنیای تکنولوژی را درگیر خود نموده و ایده های جدید را پس می زند.

ایجاد یک تغییر مسیر بسیار بزرگ در شرکت های خودروساز، خدمت رسان و دیگر صنایع وابسته و سوق دادن آنها به سمت موتورهای آدیاباتیک نیازمند نیروی فوق العاده زیادی بود؛ حال آنکه ترغیب این شرکت ها به بهبود کارایی و ارایه اجزا و سرویس های بهینه تر کاری بس راحت تر محسوب می شد.

Adiabatic Engine History (5)

انقلاب در صنعت خودرو و ساخت اجزای سرامیکی آن چیزی نبود که به لحاظ عملی، اقتصادی و علاقه مشتریان با استقبال مواجه شود، به همین خاطر تکنولوژی آدیاباتیک در سکوت خفه شد. در واقع آنچه که جلوی فراگیر شدن تکنولوژی آدیاباتیک را گرفت، مسیر و اولویت هایی بودند که توسط مراکز تحقیق و توسعه تعیین می شدند.

شاید بگویید اکنون که مزایای موتورهای آدیاباتیک بر همه روشن شده، چرا روی آنها سرمایه گذاری نمی شود؟ پاسخ ساده است، اگر در دهه 80 میلادی صنعت خودرو بیش از حد در مسیر خود گیر کرده بود، الان بیش از آن زمان در مسیر موجود گرفتار شده است.

البته نکته مهم دیگری وجود دارد؛ اعداد و ارقامی که تکنولوژی آدیاباتیک با خود آورد، اینک به لطف فناوری های کنونی قابل دستیابی هستند. برای مثال در سال 2014، تویوتا با هیاهوی زیاد از مهندسی یک موتور آزمایشی با بازده حرارتی 38 درصد خبر داد. اخیرا نیز گروهی از انجمن مهندسین خودرویی موتورهایی با بازده حرارتی 50 درصدی تولید کرده اند.

در بحث قدرت خروجی نیز موتورهای امروزی در وضعیت بسیار خوبی به سر می برند. برای مثال تعداد نمونه های چهار سیلندر با قدرت 250 اسب بخار یا بیشتر رو به فزونی است.

mercedes-amg-a45
موتور دو لیتری چهار سیلندر و توربوشارژ مرسدس AMG A45 نسل قبلی توانایی تولید 375 اسب بخار قدرت را دارد

می توان اینگونه نتیجه گیری کرد، اگر چه در گذشته موتورهای آدیاباتیک به شکل قابل ملاحظه ای از موتورهای عادی بهتر و برتر بودند، اما با پیشرفت های حاصل شده برتری هایشان رنگ باخته و دیگر دلیلی برای سرمایه گذاری روی آنها وجود ندارد، اما تفاوت بنیادین ماجرا اینجاست که در صورت فراگیر شدن چنین پیشرانه هایی در سال ها قبل، حالا حجم آلایندگی موجود در جو کره زمین به مراتب کمتر بود و شانس بیشتری برای مقابله با گرمایش جهانی وجود داشت، اما با توجه به تعلل مهندسان و کمپانی های بزرگ، حالا چنین شانسی از دست رفته است و کره زمین هر روز بیشتر به پایانی داغ و خطرناک نزدیک می شود.

دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
مجموع نظرات ثبت شده (10 مورد)
  • ErfanMTI
    ErfanMTI | ۹ خرداد ۱۳۹۸

    اون زمان بازدهی ۴۸ درصدی رسیدن
    اگه اینهمه سال صرف تحقیق و بهبود اون فناوری میشد شاید الان صحبت از ۷۰ درصد بود و حتی بیشتر
    البته فکر میکنم حرارت بسیار بالای موتور های ادیاباتیک در گذر زمان((حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر)) سبب از بین رفتن موتور اونها بشه.فلز دفرمه میشه و مشکل برمیخوره احتمالا

  • Amir_Safari
    Amir_Safari | ۹ خرداد ۱۳۹۸

    حداقل طرز کار این موتور و سیکل های ترمودینامیکیش رو میگفتید،ادیاباتیک یک نوع فرآیند در ترمودینامیکه و هر چیزی میتونه باشه

    • سپهر زنگنه
      سپهر زنگنه | ۹ خرداد ۱۳۹۸

      با توجه به اینکه این تکنولوژی نظامی بوده، جزییات فنی کمی ازش در دسترس هست.

  • Amir_Safari
    Amir_Safari | ۹ خرداد ۱۳۹۸

    اگه میخواید بازده ماشینتون ۲۰ درصد نباشه،یک خودروی الکتریکی بگیرید ک بازدهش ۹۰ درصده

    • ErfanMTI
      ErfanMTI | ۹ خرداد ۱۳۹۸

      الکتریسیته هم توی اکثر کشور ها از سیکلی تامین میشه که بازدهی پایینی دارن

  • Erfaan Zandii
    Erfaan Zandii | ۹ خرداد ۱۳۹۸

    این مقاله یه حرف خیلی اشتباه داره .. اینکه بگیم دیگه موتورهای ادیاتیک زیاد جالب نیستن چون موتورهای امروزی به سطح ادیاتیک های دهه ۸۰ رسیدن و مزایاشون رنگ باخته .. اگه ادیاتیکها وارد چرخه تولید انبوه و توسعه میشدن مطمئن باشید به همون نسبت دهه هشتاد از موتورهای امروزی بهینه تر و بهتر بودن .. متاسفانه در مسیر پیشرفت این پس زدنهارو همیشه داریم .‌ همین بلا داره سر توسعه باتریهای گرافنی میاد چون چرخ تولید و صنعت باتری با لیتیوم میچرخه .. حتی تو بحث داروسازی و درنان بیماریها هم اینارو داریم که به خاطر از بین نبردن چرخه اقتصادی کهنه‌تر در نطفه خفه میشن ..

    • سپهر زنگنه
      سپهر زنگنه | ۹ خرداد ۱۳۹۸

      سلام، قاعدتا استدلالتون درست هست ولی ما طبیعتا به متن اصلی وفادار هستیم در زمان ترجمه.

      • Erfaan Zandii
        Erfaan Zandii | ۹ خرداد ۱۳۹۸

        بله میدونم که شما ترجمه کردین و منظورم شما و تیم دیجیاتو نبود

        • Erfaan Zandii
          Erfaan Zandii | ۹ خرداد ۱۳۹۸

          نمیدونم خودم چرا نوشتم ادیاتیک به جا ادیاباتیک

  • Cliff
    Cliff | ۸ خرداد ۱۳۹۸

    دوستان فیزیک دبیرستان رو به خاطر دارید ؟ فرایند آدیاباتیک همون فرایند بی دررو هست.

مطالب پیشنهادی