چالش‌های متعدد ناسا برای ارسال مجدد انسان به ماه؛ رویای بازگشت در ۲۰۲۴ محقق می‌شود؟

نیم قرن پس از سفر انسان ها به ماه، ناسا برنامه دارد نسل بشر را طی پروژه آرتمیس دوباره به این قمر بفرستد؛ اما این بار زمان بندی آن ها از سری نخست نیز چالش برانگیزتر است. هدف آن ها این است که انسان را تا سال 2024 به ماه بفرستند، یعنی برای این کار حدوداً پنج سال زمان دارند. اما برای این سفر ناسا مجبور است تجهیزات بسیار بیشتری را در زمان کمتر توسعه دهد، موضوعی که باعث شده برخی هدف تعیین شده را بیش از حد جاه طلبانه بدانند.

تنها ساخت تجهیزات کافی نیست؛ بلکه تمام آن ها باید آزمایش شوند

برنامه ناسا برای ارسال دوباره انسان به ماه آرتمیس نام دارد و مانند برنامه های آپولو، این بار نیز به راکتی بسیار بزرگ و فرودگری برای نشاندن انسان روی ماه نیاز است. اما وجه تمایز اصلی این برنامه با آپولو آینده نگر بودن آن است. این بار ناسا قصد دارد به جای چند ساعت قدم زدن روی این قمر، پایگاهی دائمی روی آن برپا کند که مقدمات را برای سفرهای آینده انسان به سیاره هایی چون مریخ فراهم کند. یکی دیگر از تفاوت های این برنامه اضافه شدن ماژولی به نام دروازه (Gateway) به مجموعه است. از این به بعد به جای اینکه فضانوردان مستقیماً از زمین به ماه بروند، به این ایستگاه فضایی در مدار ماه خواهد رفت و از آن جا به سطح ماه منتقل می شوند.

برخی از امکانات لازم برای سفر به ماه از همین حالا تقریباً آماده اند. یک راکت بسیار بزرگ به نام SLS (مخفف Space Launch System) و کپسولی برای سفرهای عمیق فضایی به نام اوریون، که حدوداً برای یک دهه در دست توسعه بوده اند. مجموعه این دو قرار است برای اولین بار سال 2021 به فضا ارسال شوند. اما کار روی تجهیزات دیگر مانند ایستگاه فضایی Gateway و فرودگرهای جدید به تازگی شروع شده است.

تنها ساخت این تجهیزات نیز کافی نیست؛ بلکه تمام آن ها باید چندین آزمایش مختلف را پشت سر بگذارند. در نتیجه حجم کارهایی که باید انجام شود بسیار زیاد است و موفقیت پروژه کاملا به این بستگی دارد که ناسا بودجه کافی برای انجام آن ها را داشته باشد. خبر بد دیگر این است که مدیر ناسا دائماً در حال جا به جا کردن نیروهای اصلی این سازمان است. طی چند ماه اخیرا سه نفر از مقامات عالی رتبه این سازمان یا مجبور به ترک آن شده اند، یا وظایفشان تغییر کرده است. این یعنی ناسا از نحوه انجام شدن کارها در این سازمان راضی نیست و «Jim Bridestine»، رئیس آن اعلام کرده به دنبال مدیران جدیدی است که قادر باشند کارها را با زمان بندی بهتر و هزینه کمتر پیش ببرند.

او اعلام کرده ساختار پروژه آرتمیس با وجود تغییرات مدیریتی دست نخورده باقی خواهد ماند. هر تغییر بزرگی می تواند شانس موفقیت این برنامه را به شدت کاهش دهد و ناسا نیز این را می داند. با این حال بدون تغییرات اساسی هم موفقیت این پروژه به شدت جاه طلبانه کم از معجزه نخواهد داشت.

حمل و نقل

توسعه آرتمیس بر مبنای تجهیزاتی انجام می شود که ناسا حدودا یک دهه سرگرم توسعه آن ها بوده است. این سازمان زمانی که جورج بوش رئیس جمهور آمریکا بود نیز از طریق پروژه ای به نام «صورت فلکی» قصد ارسال دوباره انسان به ماه را داشت.

برای آن پروژه ناسا در حال کار روی یک کپسول برای سفرهای عمیق فضایی به نام «اوریون» و یک راکت بسیار قوی به نام «Ares V» بود. زمانی که اوباما در آمریکا به ریاست جمهوری رسید این برنامه متوقف شد، اما کپسول اوریون و راکت «Ares V» نجات یافتند، و نام این راکت نیز به SLS تغییر کرد. ناسا بارها اعلام کرده توسعه این راکت برای انجام سفرهای عمیق فضایی حیاتی است و زمانی که تکمیل شود، قوی ترین راکتی خواهد بود که تاکنون به دست انسان ساخته شده و توانایی رساندن 26 الی 40 تن بار به ماه را خواهد داشت.

با وجود این که حجم زیادی از کار تاکنون انجام شده، هیچ کدام از این وسایل هنوز آماده پرتاب نیستند. اولین پرواز راکت SLS قرار بود سال 2017 انجام شود، اما توسعه آن بارها به علت تغییرات یا کاهش هزینه ها عقب افتاده و فعلا قرار است سال 2021 برای اولین بار آزمایش شود. این مسائل و تاخیرها باعث شده موجی از انتقادات روانه ناسا شود و بسیاری بگویند آن ها باید از راکت های تجاری که همین حالا ارزان و آماده پروازند، استفاده کنند.

توسعه آرتمیس بر مبنای تجهیزاتی انجام می شود که ناسا ده سال مشغول توسعه آن ها بوده است

با وجود انتقادهای فراوان، این قسمت از برنامه آرتمیس فعلاً از تمام بخش های آن جلوتر است. ناسا برنامه داشت پرواز آزمایشی کپسول اوریون در مدار ماه را با استفاده از راکت های تجاری مانند فالکون هوی یا دلتا IV انجام دهد، اما به علت پیچیدگی انجام چنین تغییری تصمیم گرفت به راکت SLS پایبند بماند. توسعه این راکت و کپسول به احتمال بسیار قوی ادامه پیدا خواهد کرد زیرا سناتورهای بانفوذی از آن ها حمایت می کنند.

پایگاه

ایستگاه فضایی Gateway مهم ترین قسمت پروژه آرتمیس است که باعث می شود نسبت به برنامه های آپولو آینده نگرتر باشد. این پایگاه نسخه ای کوچکتر از ایستگاه فضایی بین المللی محسوب می شود که قرار است در مدار ماه مستقر شود، و به عنوان مرکزی عمل کند که فضانوردان برای بازه های زمانی کوتاه و قبل از فرودشان روی سطح ماه و اکتشاف در آن به تحقیق مشغول خواهند شد.

کانسپت Gateway برای اولین بار اردیبهشت سال 2017 توسط ناسا معرفی شد. کمی بعد از اینکه دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب شده بود، و قبل از این که کمپین بازگشت به ماه کاملاً قدرت بگیرد. طبق توضیحات این سازمان، Gateway مجموعه ای از ماژول ها برای زندگی، تامین انرژی، آزمایشات و انبارها خواهد بود که به یکدیگر متصل شده اند. همانطور که ایستگاه فضایی مرحله به مرحله ساخته شد، قرار بود Gateway نیز طی زمان و توسط ناسا و شرکای آن مانند سازمان های فضایی کشورهای دیگر یا شرکت های خصوصی تکمیل شود، و انسان برای اولین بار سال 2024 به آن وارد شود و فرود روی سطح ماه نیز تا سال 2028 اتفاق بیفتد.

اما ریاست جمهوری ترامپ موجب تغییر کامل این برنامه شد. کاخ سفید تحت مدیریت او از ناسا خواست فضانوردان تا سال 2024 به Gateway وارد شوند و طی همان سفر به سطح ماه نیز قدم بگذارند. این برنامه ریزی باعث شد ناسا به دنبال توسعه نسخه ای محدود از Gateway شود. این نسخه قرار است تنها از دو ماژول تشکیل شده باشد و فضانوردان به محض رسیدن به آن، بدون تلف کردن وقت وارد فرودگرها شوند و به سطح ماه سفر کنند.

اضافه شدن ایستگاه فضایی Gateway به پروژه آرتمیس بسیار بحث برانگیز بود

اضافه شدن ایستگاه Gateway به پروژه آرتمیس حتی قبل از اعمال این تغییرات نیز بسیار بحث برانگیز بود. بسیاری متخصصان از جمله یکی از مدیران قبلی ناسا اعلام کرده اند Gateway یک بخش اضافه از پروژه آرتمیس است که علاوه بر وارد کردن فشار اقتصادی به آن، فرآیند را بسیار پیچیده تر کرده و از امنیتش می کاهد. برخی دیگر مانند «رابرت زوربین» از انجمن مریخ، پیشنهاد کرده اند ناسا پیش از ارسال فضانوردان تجهیزات لازم را به ماه بفرستد و انسان ها نیز مستقیما به آن سفر کنند. به نظر او ساخت ایستگاه Gateway انرژی بسیار زیادی هدر خواهد داد و هیچ فایده ای نیز در بر نخواهد داشت.

فعلاً ناسا در حال پیش بردن برنامه خودش است و به شرکت «Maxar»  ماموریت داده اولین قسمت اصلی این پایگاه را تولید کند. این ماژول به پیشرانه و صفحه های خورشیدی مجهز خواهد شد و نیرو و امکان جا به جایی کل پایگاه را تامین خواهد کرد. این قطعه قرار است تا سال 2022 تکمیل شده و توسط یک راکت تجاری به فضا پرتاب شود. البته سرپرست موقت بخش اکتشافات انسانی ناسا اعلام کرده طراحی نهایی این پایگاه ممکن است دوباره طراحی شود، در نتیجه احتمال وقوع تغییرات اساسی در این قسمت پروژه آرتمیس وجود دارد.

فرودگر

فرودگر مورد استفاده در این پروژه که یکی از مهم ترین بخش های آن محسوب می شود برای ناسا هنوز یک علامت سوال بزرگ است. این سازمان هنوز شرکتی را برای ساخت این قسمت انتخاب نکرده است. به گفته رئیس ناسا، این سازمان امیدوار است حداکثر دو طرح را برای ساخت فرودگر پروژه آرتمیس انتخاب کند.

جستجوی ناسا شروع شده و از همین حالا ایده ها در حال روانه شدن به سمت آن ها هستند. فروردین ماه بود که لاکهید مارتین از طرح خود برای یک فرودگر ماه رونمایی کرد که تا حد زیادی بر مبنای کپسول اوریون توسعه یافته بود؛ کپسولی که لاکهید مارتین مسئول ساخت آن بوده. اردیبهشت ماه نیز بلو اوریجین از کانسپت «Blue Moon» رونمایی کرد. این شرکت سه سال گذشته را مشغول طراحی این فرودگر بوده و خردادماه نیز برای اولین بار موتورهای آن را آزمایش کرد.

زمان محدود ناسا در حال گذشتن است و تصمیمات مهم باید به سرعت گرفته شوند

ناسا هر طرحی را که انتخاب کند، مشخصاً در حال انجام کارها به روشی جدید است. تا قبل از این زمانی که ناسا شرکتی را مسئول انجام کاری می کرد خودش به طور مستقیم روی آن نظارت داشت. اما این سازمان در حال امتحان کردن روشی جدید است که طی آن به شرکت ها آزادی عمل بیشتری می دهد. در این روش ناسا مقدار ثابتی بودجه در اختیار شرکت مورد نظر قرار می دهد و باقی مراحل از جمله طراحی وسیله به عهده طرف قرارداد خواهد بود. این همان روشی است که ناسا با کمپانی هایی مانند اسپیس ایکس و بوئینگ در پیش گرفته و ارسال محموله ها (و به زودی فضانوردان) به ایستگاه فضایی بین المللی را با محصولات آن ها انجام می دهد.

هدف نهایی نیز صرفه جویی در هزینه ها و استفاده از دانش شرکت ها برای طراحی و ساخت تجهیزات است. با این همه زمان محدود ناسا برای ارسال انسان به ماه در حال گذشتن است و این سازمان باید هرچه زودتر تصمیمات مهم را اتخاذ کند. بلو اوریجین اعلام کرده به دلیل شروع فرآیند توسعه فرودگرش از سه سال قبل، نسبت به باقی رقبا برتری دارد. اما آزمایش ها و تست های فراوانی باید روی این وسیله انجام شوند، زیرا یکی از مهم ترین بخش های پروژه است. این که پنج سال برای تمام این کارها کافی خواهد بود یا خیر را زمان مشخص خواهد کرد.

لباس ها

تجهیزاتی که انسان ها را به ماه می برند تنها وسایلی نیستند که از نو طراحی می شوند. طراحی لباس های فضانوردان ممکن است به اندازه ساخت یک فرودگر یا ایستگاه فضایی چالش برانگیز نباشد، اما تمام وسایل مورد نیاز در این سفر برای سالم رساندن انسان به ماه حیاتی هستند. متاسفانه ناسا در توسعه نسل بعدی لباس های فضانوردان به مشکل خورده است. بر اساس گزارشی که سال 2017 توسط دفتر بازرسی عمومی ناسا منتشر شد، این سازمان سال ها با آماده شدن لباس های مورد نیاز برای اکتشافات عمیق فضایی فاصله دارد.

بخشی از مشکلات سر راه این پروژه مشخص نبودن مقصد بعدی ناسا بوده است. یکی از رهبران این پروژه گفته: «بخش بزرگی از طراحی لباس های فضایی به پاسخ این سوال مربوط می شود که دقیقاً به کجا قرار است برویم و چه ماموریت هایی انجام خواهیم داد.»

دولت بوش قصد داشت فضانوردان را به ماه برگرداند، اوباما ممکن بود آن ها را به سطح یک سیارک، مریخ و یا مجاورت ماه بفرستد. تمام این مقصدها شرایط خاص خود را دارند و روی طراحی لباس ها تاثیرگذارند.

بخش بزرگی از طراحی لباس های فضایی را پاسخ سوال «به کجا قرار است برویم» تعیین می کند

درست مانند فرودگرها، سازمان ها برای تحقق پروژه آرتمیس تا سال 2024 باید به سرعت کار روی لباس ها را آغاز کنند. با وجود این که دولت ترامپ مقصد را برای ناسا مشخص کرده، باز هم معلوم نیست این سازمان برای طراحی لباس ها چه مسیری را در پیش خواهد گرفت. فهمیدن اینکه فضانوردان پروژه آرتمیس روی سطح ماه به چه فعالیتی خواهند پرداخت نیز تاثیر زیادی روی طراحی لباس ها خواهد داشت. هنوز جزییات برنامه ها اعلام نشده اما این سازمان می گوید لباس ها با موقعیت های مختلفی سازگار خواهند بود؛ و هم برای استفاده در مدارهای پایینی زمین، و هم برای ماه کاربرد خواهند داشت. برنامه ناسا این است تا بخش هایی از این لباس را تا سال 2020 به ایستگاه فضایی ارسال کند و لباس ها نیز تا سال 2023 آماده باشند. تنها مسئله این است که بودجه مورد نیاز آن ها برای انجام کارها با چنین سرعتی فراهم شود.

موقعیت کنونی

ممکن است ناسا تکنولوژی لازم برای انجام کارها در زمان تعیین شده را داشته باشد، اما این سازمان برای رسیدن به زمان بندی های حال حاضر نیازمند بودجه ای بسیار بیشتر است. کاخ سفید از کنگره خواسته تا علاوه بر بودجه پیشنهادی ناسا برای سال بعد، به آن 1.6 میلیارد دلار دیگر نیز برای تسریع پروژه آرتمیس اضافه شود. رئیس ناسا اعلام کرده پیشبرد پروژه آرتمیس طی سال های آینده نیازمند بودجه ای 20 الی 30 میلیارد دلاری خواهد بود؛ و این جدا از بودجه استاندارد و سالیانه این سازمان است. البته با توجه به همکاری نزدیک این سازمان با شرکت های تجاری فضایی ممکن است رقم تمام شده کمتر باشد.

کنگره آمریکا برای تخصیص چنین بودجه ای به ناسا بی میل است

چنین افزایش بودجه ای بسیار چشم گیر خواهد بود، و نزدیک به مبلغی است که ناسا طی سال های جنگ سرد برای عملی کردن پروژه آپولو دریافت کرده بود. اما کنگره امروز آمریکا برای تخصیص چنین بودجه ای به سازمانی پر از جدال، بی میل است. علاوه بر این رقمی که کاخ سفید از کنگره درخواست کرده بود قرار است از محل تامین بورسیه برای دانشجویان نیازمند کمک های مالی تهیه شود؛ اتفاقی که از نظر سیاسی به هیچ عنوان وجهه خوبی ندارد.

علاوه بر این، احتمال اینکه ناسا تا آخر سال بودجه جدیدی دریافت نکند بسیار زیاد است؛ و ممکن است همچنان از طریق بودجه موقت (هزینه ای که تا تعیین بودجه سالیانه در اختیار سازمان قرار می گیرد) تامین مالی شود. تا زمانی که هزینه های این سازمان توسط بودجه موقت تامین می شوند، برنامه های ناسا با حداقل هزینه ممکن پیش می روند که احتمالا روند توسعه پروژه آرتمیس را به تعویق می اندازد.

با توجه به ابهامات موجود در تامین بودجه مورد نیاز ناسا و زمان بندی بسیار فشرده توسعه تجهیزات لازم برای پروژه آرتمیس مانند راکت، فرودگر، ایستگاه فضایی و حتی لباس ها باعث می شوند این برنامه در موقعیتی بسیار شکننده قرار داشته باشد. اگر همه چیز به خوبی پیش برود، ممکن است پروژه آرتمیس با موفقیت رو به رو شود، اما تاخیر در توسعه هرکدام از بخش های کلیدی می تواند مانع رسیدن ناسا به زمان بندی تعیین شده باشد و ارسال انسان به ماه باز هم به دست تاریخ سپرده شود.