رِگ تک در ایران؛ تکنولوژی زیر سایه نظارت چگونه خواهد بود؟

رگ تک معنای گسترده‌ای دارد و با اینکه چندان مفهوم جدیدی نیست و از دیرباز در دنیا و کشور ما وجود داشته، اما این روزها با گسترش فرهنگ استارت آپی و شرکت‌های دانش‌بنیان، وجودش بیشتر از همیشه حس می‌شود. رگ تک فناوری‌های قانونگذاری که از ترکیب دو کلمه Regulatory و Technology گرفته شده است به معنای «کاربرد نوآورانه فناوری برای سازگاری و تطبیق‌پذیری کارآمد و کم‌هزینه با قوانین است.

رویداد رگ تک در ایران روز گذشته در دانشگاه خاتم برگزار شد و شامل سخنرانی‌های متعدد فعالان عرصه ICT درباره موضوع «تکنولوژی تنظیم (ٰرگولاتوری)» یا همان رگ تک بود؛ با گزیده‌های صحبت‌های مطرح شده در این رویداد همراه دیجیاتو باشید.

تکنولوژی دائم در حال تغییر است

«امیر هامونی» رییس سازمان فرابورس کشور با طرح پرسش چرا ایران باید دوستدار رگ‌تک و فین‌تک باشد؟ صحبت‌های خود را آغاز نمود و تاکید کرد که قوانین حوزه تکنولوژی دائما در حال گستردگی و بزرگ شدن هستند به طوری که ابعاد آن را نمی‌توان در طول یک سال ثابت نگاه داشت. هامونی با اشاره به قوانین بورس اتحادیه اروپا که امروزه از چند صد صفحه به ۲۸ هزار صفحه رسیده تصریح کرد که رگ‌تک می‌تواند با نظارت بهتر روی فعالیت‌های فین‌تکی، اقتصاد کشور را بهبود ببخشد.

رییس سازمان فرابورس معتقد است به مرور زمان و به واسطه وجود داده‌های انبوه می‌توان قدرت تحلیل بیشتری برای رگولیشن پیدا کرد  اتفاقات را به سمت شهود محوری پیش برد. به گفته هامونی گ‌تک امکان جمع‌آوری و نظارت بر حجم سنگین قوانین نهادهای مختلف و ایجاد سازگاری و هم‌افزایی آنان را ایجاد می‌کند.  او در پایان ابراز امیدواری کرد که ذی‌نفعان رگولاتوری کشور با کاربردهای رگ‌تک آشنا و از آنها بهره‌مند شوند.

هامونی به قوانین متعدد وضع شده در نهادها و سازمان‌های متعدد کشور اشاره کرد و گفت: «سازمان‌ها قوانین متعددی وضع می‌کنند که به خودی‌خود کارآمد هستند اما در مرحله اجرا، با قوانین سازمان‌های دیگر ناسازگاری‌ دارند. رگ‌تک امکان جمع‌آوری و نظارت بر حجم سنگین قوانین نهادهای مختلف و ایجاد سازگاری و هم‌افزایی آنان را ایجاد می‌کند.»

بلاکچین یک زبان مشترک مالی در دنیاست

«حسین قریب» مشاور سرمایه‌گذاری و مدیرعامل سیتکس در ادامه مراسم از فناوری پر هیاهوی این روزها یعنی بلاکچین صحبت کرد. او با اشاره به سیاست‌های آمریکا در قبال بیت‌کوین آنها را سیاستی درست خواند و تاکید کرد که در زمینه ارزهای مجازی نباید از دنیا عقب بمانیم:

«آمریکا یک زمین تمرین برای فعالین ارز مجازی حاضر در خاک کشورش درست کرده و بیشتر از سه هزار بیت‌کوین در این کشور وجود دارد. همچنین هشتاد درصد تراکنش‌های مربوط به ارز مجازی در آمریکا شکل می‌گیرد.»

او تاکید می‌کند که مردم بعد از داشتان مواردی چون زبان مشترک، تکنولوژی مشترک و غیره؛ به یک زبان مالی مشترک احتیاج داشتند و توانستند ارزهای مجازی را درست کنند: «زبانی بدون دخالت حکام و دولت‌ها و فارغ از تحریم‌های جهانی.» به گفته قریب این زبان مشترک مالی حالا ده سالی است که شکل گرفته و در چند سال اخیر بسیار جدی‌تر روی عرصه آمده است.

قریب با اشاره به قوانین حام بر مساله ارزهای مجازی در ایران، تاکید کرد که نهادها و سازمان‌های گوناگونی روی مساله بیت‌کوین قوانین مختلف و نظرات متفاوتی ارائه می‌کنند و بلاتکلیفی این موضوع باعث شده که هر روز برای اقتصاد کشور، ضرر به وجود بیاید چرا که به باور او با بیت‌کوین و ارزهای مجازی می‌توان ر دنیای فناورانه امروزی، فعالیت‌های بسیار زیادی در سطح جهانی انجام داد.

قانون غلط به تکامل کسب‌وکارها ضربه می‌زند

«محمدرضا جمالی» مدیرعامل شرکت نبض افزار نیز در سخنرانی خود با تشبیه رگولیشن و ژن به یکدیگر تصریح کرد که یک ژن مشکل‌دار، تکامل یک گونه را از بین می‌برد و قانون غلط نیز کسب‌وکارها را ناقص بار می‌آورد. او سپس با نگاهی ریشه‌ای به چالش‌های اقتصادی ایران مسائلی چون بیکاری، بحران منابع آب کشور، صندوق بازنشستگی، مسائل زیست محیطی، اصلاح ساختار کارمزد، ساماندهی وضعیت شرکت‌های حاکمیتی، اتصال به سیستم‌های پرداخت بین‌المللی، ساماندهی بازار بین بانکی، استفاده درست از پول خرد و اسکناس، توسعه کیف پول و پرداخت‌های موبایلی، اقتصاد مقاومتی،. را از جلمه چالش‌های مهم سال‌های اخیر دانست و گفت:

«دسترسی به داده‌ها، حریم خصوصی و قوانین خرید و فروش، پذیرش و قبول شرکت‌های طرف چهارم توسط حاکمیت، استقلال این شرکت‌ها از حاکمیت و مراکز قدرت، استفاده از تجربیات دنیا در توسعه شرکت‌های طرف چهارم و کسب نمایندگی از شرکت‌های معتبر خارجی ازجمله نیازمندی‌های توسعه شرکت‌های فناوری قانونگذاری (رگ‌تک) است»

او که خود صاحب یک شرکت با فعالیت‌هایی بسیار مشابه به رگ‌تک است اعلام کرد که شرکت نبض افزار فعالیت‌هایی در ابعاد کیفیت زیرساخت‌ها، کسب‌وکار، شبکه سازمان و مشتری، مدل‌سازی و شبیه‌سازی در سطح زیرساخت و کسب‌وکار را دارد.

رگ تک در ایران شکل نمی‌گیرد

«نیما نامداری» معاون توسعه و نوآوری ارتباط فردا یکی از بهترین سخنرانی‌های مراسم را از نظر حاضرین رویداد ایراد کرد. او با اشاره به بحران مالی آمریکا، تاکید کرد که ورشکستگی مهلک بانک‌های آمریکایی در آن زمان، باعث شد که همگان بیشتر و بیشتر به نقش و اهمیت رگ‌تک در سیستم پی‌ببرند. نامداری اذعان داشت که مردم مالباخته انگشت اتهام را سمت سازمان‌های رگولاتوری گرفتند و رگولاتوری نیز از آن سال بسیار جدی‌تر فعالیت خود را ادامه داد: «امروزه به خاطر سخت‌گیری‌ها نهادهای مالی در سال چیزی حدود ۲۷۰ میلیارد برای تطبیق با رگولیشن دلار هزینه می‌کنند.»

به گفته نامداری شرکت‌های تکنولوژی حدود ۲۳ هزار و ۸۶۴ پتنت در سال ۲۰۱۶ در حوزه فین‌تک ثبت کردند و باعث ایجاد انبوهی از ایده‌های فین‌تکی برای کسانی که با رگولاتور مالی کار نکردند. او گفت که ۸۱ درصد مدیران عامل بانک‌ها مهمترین دغدغه‌شان تکنولو‌ژی است و این عدد در صنعت بانکی بیش از سایر صنایع است: «این موضوع نشان می‌دهد که بانک‌های سنتی و گردانندگان آنها بیشترین واهمه را نسبت به رشد تکنولوژی در سیستم بانکی دارند. آنها البته نمی‌توانند جلوی فناوری بایستند اما به نظر می‌آید از پیشرفت اینچنین پرسرعت آن نیز دل خوشی ندارند.»

نامداری همچنین در ارائه خود درباره پنج حوزه اصلی که رگ‌تک در آنها معنا دارد نیز صحبت کرد و گفت: «۲۹ درصد سرمایه‌گذاری‌هایی که در رگ‌تک می‌شود، در بخش Compliance است. دومین بخش نیز identity management and control است. سومین بخش که ۱۷ درصد سرمایه گذاری‌های رگ‌تک در آن است، Transaction monitoring است. چهارمین بخش مدیریت ریسک و پنجمین reporting است.»

معاون توسعه و نوآوری ارتباط فردا باور دارد که رگ‌تک در ایران نمی‌تواند مانند سایر نقاط دنیا تبدیل به یک صنعت تبدیل شود؛ او به کارکردهای غلط رگولاتوری‌ها در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید رگولاتوری در ایران صرفا به تضمین و ثابت مالی و اعمال اقدامات احتیاطی توجه می‌کند و دو فعالیت اصلی دیگر خود را کنار گذاشته است: «برخورد بی‌طرف و تضمین رقابت و توسعه.»

نامداری همچنین با اشاره به مشکلات عدیده استارت آپ‌ها با نهادهای دولتی که در یک سال اخیر اوج گرفته، تاکید می‌کند که نهادهای دولتی و حاکمیتی تازه پی به اهمیت و قدرت استارت آپ‌ها بردند و پیش از این آنها را بازیگرانی کوچک تلقی می‌کردند: «اما حالا که دیدند سهم‌شان از بازار به شدت زیاد شده، خواستار سهم‌خواهی شدند. هیچ نظارت و رگولیشین درست و دقیقی هم در این نحوه رفتار با کسب‌وکارهای کوچک دیده نمی‌شود.»

او یکی دیگر از دلایل اینکه رگ‌تک در ایران صنعت نمی‌شود را اینطور عنوان کرد: «رگولاتوری در ایران هیچ برنامه‌ای برای آینده ندارد. مفهوم رگولاتوری شکل نخواهد گرفت مگر اینکه Corporate Governance شکل بگیرد. رگولاتوری در کشورهای پیشرفته یک برنامه مدون چندین ساله برای آینده راه خودش متصور می‌شود اما در ایران رگولاتوری به این شکل است که تازه در هنگام رخ دادن یک اتفاق، برای آن چاره‌اندیشی می‌شود.»  به گفته او با توجه به این که Reg در ایران درد ایجاد نمی‌کند، Tech به کار نمی‌آید و صنعتی به نام ⁧رگ‌‌تک⁩ شکل نخواهد گرفت.

چرا کسب‌وکارها به دنبال رگولاتوری برای نظارت هستند؟ رگ تک حوزه خوبی برای سرمایه‌گذاری است

«شهاب جوانمردی» مدیرعامل فناپ سخنران بعدی این رویداد درباره سیاست‌ها و گام‌های اجرایی برای پیاده‌سازی نمونه‌های موفق راهکارهای فناوری نظارتی در کشورهای پیشرو صحبت کرد. جوانمردی ضمن اشاره به برخورد اولیه خود با مفهوم رگ‌تک، به این موضوع اشاره کرد که بعد از فهمیدن درباره رگ‌تک، از خود می‌پرسیده که چرا کسب‌وکارها دنبال رگولاتوری هستند که می‌خواهد جلوی آنها را بگیرد؟

جوانمردی باور دارد رگ‌تک بعد از بحران‌های مالی جهان در سال ۲۰۰۸ شکل گرفته و در این بحران بود که نقش رگولیشن یا همان نظارت بیش از پیش مشخص شد:

«برای اکثر ما اما وقتی بحث رگولاتوری پیش می آید فورا خاطراتی نظیر مانع برای کسب‌وکارها تداعی می‌شود. اما امروزه می‌بینیم که بسیاری از فعالان حوزه فناوری نیز قصد دارند این حوزه را گسترش دهند. چرا؟ آیا سری که درد نمی‌کند را دستمال می‌بینند؟ مسلما خیر. بینشی که وجود دارد این است که با تدوین رگولاتوری و گذاشتن آن در دست قانون‌گذار، می‌توان به بهترین شکل از قانون جدید استفاده کرد. قوانین ما به روز نیستند و دست و پاگیر هستند. همگام کردن فناوری برای اینکه قانون‌گذار با فهم و نگاه مناسب بتواند به کسب‌وکارها کمک کند، چیزی است که در رگ‌تک به دنبال آن هستیم.»

او تصریح کرد که اگر رگولاتوی مانند شاپرک می‌خواهد مانع رشد استارت‌آپ‌ها نباشد، نباید پشت درهای بسته تصمیم‌گیری کند. متاسفانه نگاه شفافی برای رگولاتور وجود ندارد.

جوانمردی معتقد است رگ تک با اینکه بازیگران کمی دارد ولی ششصد درصد نرخ بازگشت سرمایه دارد و از همین رو سرمایه‌گذاری در رگ‌تک را در حال حاضر موقعیتی بسیار مناسب می‌داند:

«مزایای رگ تک برای رگولاتورها زیاد است. آنها با استفاده از رگ تک پیش از اینکه خطاها را کشف کنند به دنبال ایجاد سیستم های تطبیق پیشگیرانه است همچنین. همه چیز را در هر لحظه پایش می کند و خود سیستم تبدیل به یک سیستم خود تطبیق پذیر می شود. بهبود نظارت با استفاده از داده و اطلاعات و کاهش شکاف بین انگیزه ها و اقدامات و اطمینان از رقابت کار آمد در بازار از دیگر مزایای رگ‌تک است.»

مدیرعامل فناپ در ادامه به نمونه‌هایی از پروژه‌های مرتبط با رگ‌تک در کشورهای مختلف اشاره کرد و گفت:  «در سنگاپور شرکت‌های خصوصی را در توسعه رگ‌تک سهیم می‌کنند. همچنین در هند و استرالیا موضوع سندباکس مطرح شده است.»

شهر هوشمند با کمک بخش خصوصی محقق خواهد شد

«محمد فرجود» مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران نیز در این مراسم به موضوع شهرهای هوشمند و سایه رگ‌تک بر سر توسعه این شهرها اشاره کرد و گفت: «حجم بازار شهرهای هوشمند از ۸۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ به ۱۵۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ خواهد رسید. ۶۰ درصد تحقق این اتفاق نیز در گروی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی خواهد بود.»

فرجود با اشاره به تحولات متعدد فناوری، اعلام کرد با اینکه شهرداری از قدیمی‌ترین نهادهای حاکمیتی جوامع به شمار می‌آید و پتانسیل‌‌های زیادی دارد اما برای رسیدن به موضوع شهر هوشمند بی‌شک به کمک بخش خصوصی نیازمند خواهد بود. او با نمایش مدل مرجع زیست‌بوم شهر هوشمند، به فاصله لایه قانون‌گذار هم از لایه زیرساخت‌های فناوری و هم از لایه ارائه‌دهندگان خدمات نوآورانه اشاره کرد و گفت: «با این وجود تا به امروز ۴۶ پروژه در شهر تهران انجام شده است.».

فرجود ارائه APIها به کسب‌وکارها را یکی از پروژه‌های موفق شهرداری در راستای داشتن شهری هوشمند دانست و گفت تا به امروز بیش از ۴۵ API به کسب‌وکارها اعطا شده اما در هر حال در ارائه این موارد دست شهرداری هم کاملا باز نیست و  دادن هر اطلاعاتی نیاز به هماهنگی با نهادهای بالادستی دارد.

او اعلام کرد که هچند شهرداری مسئولیتش رگولاتوری نیست اما «اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم که برای تمامی بخش‌ها ناچار به قانون‌گذاری و مشخص کردن رویه‌ها است. در برخی موارد شهرداری در سال‌های اخیر وارد حوزه‌هایی می‌شود که اصلا در ابتدا نمی‌دانسته که باید به رگولاتوری آن توجه کند.»

به گفته فرجود روال‌های فعلی شهرداری‌ها، آمادگی مواجهه با تحولات فناوری را ندارند. مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهراندر خاتمه صحبت‌های خود از تدوین لایحه‌ای از سوی این سازمان برای حمایت از زیست‌بوم شهری خبر داد.