گفتگو با رییس سازمان فناوری اطلاعات؛ از سطوح فیلترینگ در آینده تا شبکه ملی اطلاعات

«امیر ناظمی» رئیس سازمان فناوری و اطلاعات ایران امروز (۴ مهر) در دهمین رویداد «فیناپ» درباره مسائل مختلفی با «امیر مستکین» دبیر ارشد دیجیاتو گفتگو کرد. آینده فیلترینگ، شبکه ملی اطلاعات، وضعیت استارت‌آپ‌ها و سرویس‌های ارزش افزوده محور اصلی این گفتگو بودند. رییس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر ارتباطات اعلام کرد که اکنون فیلترینگ صرفاً به شکلی یکسان اجرا می‌شود و مردم هم از نوع اجرای آن ناراضی هستند. او همچنین در مورد اختلاف نظر شورای عالی فضای مجازی با وزارت ارتباطات بر سر درصد اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات گفت که این اختلاف به نفع هیچکس نیست و شورای عالی فضای مجازی باید تعریف دقیق‌تری از شبکه ملی اطلاعات و مصادیق آن ارائه کند.

ناظمی در پاسخ به این سوال که وزارت ارتباطات برای ساماندهی به وضعیت فیلترینگ، در حد توانش چه اقداماتی انجام داده است عنوان کرد:

«در ابتدای ورود به وزارت ارتباطات این موضوع را مطرح کردم که چرا کمیته تعیین مصادیق در کشور تشکیل نمی‌شود و بعد از پیگیری‌‌های بسیار این کمیته بالاخره تشکیل شد و این اتفاق بسیار خوبی بود. همچنین فیلتر شدن را در چند دسته تقسیم کردیم و آنها را ساماندهی کردیم. دسته‌ای از فیلترها به واسطه شکایت دولت انجام می‌شد و ما در بهمن ۹۶ مصوبه‌ای تصویب کردیم که دولتی ها حق شکایت نداشته باشند و یا اگر تصمیمی به شکایت دارند باید کمیته تشکیل دهند. چرا که حدود ۸۸۵ سایت فیلتر شده بود.»

ناظمی تاکید کرد که در ابتدا این مصوبه محرمانه بود و به همین دلیل دستگاه‌های دولتی به آن اهمیت نمی‌دادند و آن را اجرا نمی‌کردند اما بهمن سال گذشته مصوبه غیرمحرمانه شد و در نتیجه فیلترینگ از طریق شکایت‌های دولتی به حداقل خود رسید. ناظمی در ادامه توضیح می‌دهد که بخش دیگر فیلترینگ مربوط به پلتفرم‌های محتوایی هستند که در خصوص ساماندهی فیلترینگ آنها کمیته تعیین مصادیق مجرمانه تشکیل شده است. او در ادامه به فیلتر شدن پیام‌رسان‌ تلگرام اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که چرا معتقد است فیلترینگ نیست:

«من خیلی دوست دارم پلتفرمی ایرانی و قوی‌تر از توییتر یا تلگرام با حضور حداکثری ایرانیان وجود داشته باشد اما الان چنین پلتفرم‌هایی وجود ندارد اما در راه رسیدن به آن مطلوب، نباید جلوی مسیر پلتفرم‌های غیر ایرانی را گرفت. مثلا برای ویز این اتفاق افتاد اما الان تعداد کاربران ایرانی مسیر یاب‌های ایرانی مانند «نشان» و «بلد» بیشتر از ویز شده‌اند؛ چون خدماتی ارائه می‌کنند که مسیریاب‌های خارجی ارائه نمی‌دهند.»

ناظمی همچنین خاطرنشان کرد که از ظرفیت‌های پلتفرم‌های بومی مانند پیام‌رسان‌ها استفاده نمی‌شود. نرفتن مردم در صف پلیس +۱۰ یکی از این استفاده‌های صحیح از ابزارهای بومی است که جای آن خالیست. به عقیده او همین امر موجب شکل نگرفتن پیام رسان داخلی می‌‌شود، چون کاربران شاهد رفتار متناقض هستند: «دوم سرمایه اجتماعی را از دست می‌دهند سوم مردم را تشویق به نصب فیلتر شکن می‌کنند. بنابراین هزینه استفاده از اینترنت بیشتر می‌شود. امنیت ملی و امنیت فردی از بین می‌رود.»

وزیر ارتباطات در ابتدای شهریور ماه در مجلس شورای اسلامی این ایده را درباره فیلترینگ مطرح کرد که نمی‌توان دسترسی همه را در حد دسترسی یک کودک ۸ ساله تعیین کرد. حال امیر ناظمی در پاسخ به این سوال که آیا همین تغییر سطح دسترسی‌ها، قرار است آینده فیلترینگ باشد یا خیر، می‌گوید در بسیار از کشورها، شرکت‌های فعال در حوزه ارزش افزوده‌ای حضور دارند که مردم از آنها استفاده می‌کنند تا خدمات فیلترینگ را از‌ آنها دریافت کنند. مانند اعمال فیلترینگ برای اینترنت کودک یا صفخات فیشینگ؛ او همچنین افزود:‌

«چون فیلترینگ به شکل درستی ارائه نمی‌شود مردم رضایت ندارد. ما باید به سراغ تغییر برویم. اما طبق قوانین ما دولت نمی تواند لایحه ای برای این موضوع تعیین کند. باید طرح به مجلس بدهد و یا اینکه قوه قضاییه قانون گذاری کند. بنابراین ما باید به سمتی برویم که بجای اینکه یک شکل فیلترینگ داشته باشیم باید به سمت چند نوع فیلترینگ بریم.»

او در همین رابطه ادامه داد: «لازم نیست سطح دسترسی‌ها یکسان باشد. این راهی است که دنیا آن را آزموده. به جای اینکه یک فیلترینگ عام داشته باشیم، باید فیلترینگی به مثابه سرویس ارزش افزوده داشته باشیم.» او توضیح داد که این حالت از ارزش افزوده، کاربر باید بتواند انتخاب کند که چه نوع سرویسی را انتخاب کند. برای مثال اینترنتی که فیشینگ در آن وجود نداشته باشد.

معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به این سوال که آیا این اتفاق در این دولت انجام خواهد شد، پاسخ داد که وزارت ارتباطات آمادگی لازم را دارد، این پیشنهاد را هم مطرح کرده است اما پذیرفته نشده و در نهایت دادستانی باید این موضوع را بپذیرد.

ناظمی همچنین در مورد اختلاف نظر میان اجرایی شدن شبکه ملی اطلاعات با شورای عالی فضای مجازی گفت که ادامه این روند به نفع کشور نیست و اگر شورای عالی تعریف خاصی از این موضوع دارد باید آن را با درنظرگیری تعاریف کمی و کیفی دقیق ارائه کند. او همچنین گفت که عده‌ای شبکه ملی اطلاعات را جایگزین اینترنت می‌دانند: «گویا ایده‌آل آنها این است که اینترنت قطع شود و یک شبکه داخلی وجود داشته باشد که آدم‌ها با هم در ارتباط باشند.» ناظمی ادامه داد:

«قوانین کلی وجود دارد اما باید مرزها مشخص شود، مثلا مشخص نیست که چه زمان دقیقاً به استقلال می‌رسیم. از نگاه من اگر میزان ترافیک اینترنت داخلی بیشتر از ۵۰ درصد شود ما به یک استقلال نسبی رسیده‌ایم. اما شورای عالی فضای مجازی نظر دیگری دارد که باید آنها را مشخصا تعیین کند. در نهایت اگر ترافیک داخلی ما افزایش پیدا کند به نفع ماست. به شکل میانگین، اکنون ۴۳ درصد ترافیک اینترنت داخلی است که در ساعت‌های اوج به ۴۷ درصد می‌رسد و این آمار به شکل کامل، قابل اندازه گیری است. این یکی از شاخص‌هاست. در سال ۹۶، تنها ۵ درصد ترافیک داخلی داشته‌ایم و حالا به ۴۳ الی ۴۷ درصد رسیده است.»

معاون وزیر ارتباطات همچنین در پاسخ به این سوال که وزارت ارتباطات در خرداد ماه ۳ سناریو برای خدمات ارزش افزوده در نظر گرفته بود اما اکنون دلیل اینکه از «پایان وس» صحبت می‌کند چیست، گفت: «برخی از بازیگران این بخش حاضر نیستند از قوانین این بخش پیروی کنند که اگر این روند ادامه دار شوند و با خاطیان برخورد مناسبی نشود در کل سرویس وس را متوقف خواهیم کرد.»

متن کامل این گفتگو به زودی در دیجیاتو منتشر می‌شود.