در سال ۱۸۲۵، فوران کوه تامبورا در اندونزی، طبق تخمین ها ۹۲ هزار کشته بر جای گذاشت. این بزرگ ترین فوران آتشفشانی ثبت شده در تاریخ بود. با این حال، کوه تامبورا از نظر اندازه فقط یک هفتم کوچک ترین ابرآتشفشان کره زمین است. تعداد زیادی از این هیولاهای آتشفشانی در سرتاسر دنیا وجود دارد و آخرین بار یکی از آن ها ۲۶،۵۰۰ سال قبل در نیوزلند منفجر شد. در جریان این فوران بیشتر جزیره ی نیوزلند از یک لایه خاکستر آتشفشانی پوشیده شد. حالا بسیار بعید است به این زودی ها یکی از این ابرآتشفشان ها منفجر شود، چه برسد به آنکه چندین فوران همزمان رخ دهد. اما صرفاً از جهت کنجکاوی این سؤال پیش می آید که چه می شود اگر روزی همه ی ابرآتشفشان های دنیا یکباره فوران کنند.
اگر تک تک ابرآتشفشان های کره زمین منفجر شوند، سخت می شود جایی برای فرار پیدا کرد، چون تقریباً همه ی قاره ها دست کم یک ابرآشفشان در خود جای داده اند؛ مثل ابرآتشفشان یلوستون در آمریکا، انگورونگورو در تانزانیا و توبا در اندونزی. بنابراین فرقی نمی کند در آن زمان کجای دنیا باشید، در هر حال شانسی نخواهید داشت. اما دست کم از قبل هشدارهایی خواهید گرفت، چون هفته ها یا ماه ها قبل، زمین از زلزله به لرزه در خواهد آمد. وقتی روز فوران فرا برسد، صدای در هم شکستن زمین ما را از وقوع یک اتفاق ناگوار باخبر خواهد کرد.
در سال ۱۸۸۳، وقتی آتشفشان کراکاتوآ در اندونزی که از نظر اندازه به یک ابرآتشفشان حتی نزدیک هم نیست، فوران کرد، صدایی آنچنان بلند از آن تولید شد که نزدیک به ۴،۸۰۰ کیلومتر تا آن سوی اقیانوس هند را طی کرد و در سر راه خود شیشه ی پنجره ها را شکست و گوش مردم را کر کرد. از آنجایی که آتشفشان کاراکاتوآ حتی در برابر کوچک ترین ابرآتشفشان دنیا هم کوتوله ای بیش نیست، واقعاً نمی توان گفت فوران ابرآتشفشان ها چقدر خسارت به بار خواهد آورد، اما در فاجعه بار بودن این اتفاق شکی نیست.
خیلی خوش شانس هستید اگر از اولین موج خرابی جان سالم به در ببرید. بعد از آن نوبت پیدا کردن یک پناهگاه اتمی است، چون این ابرآتشفشان ها میلیاردها تن خاکستر، کریستال های آتشفشانی و سنگ را هزاران متر به هوا پرتاب می کنند. نه تنفس در این اَبر ِ آتشفشانی ممکن است نه قرار گرفتن در مسیر آن، چون نه فقط به سمت بالا حرکت می کند، بلکه از هر طرف گسترش می یابد و با سرعت یک جت جنگنده تمام منطقه زیر پا می گذارد. این اَبر ِ آتشفشانی در سر راه خود ساختمان ها را متلاشی می کند، منابع آب را آلوده می کند و دکل های برق را به زمین می اندازد. پیامدهای این مسأله تا صدها کیلومتر ادامه خواهد داشت، بنابراین هر شهری که در نزدیکی یک ابرآتشفشان باشد فوراً خواهد سوخت. این مسأله در مورد هواپیماهایی هم صدق می کند که سعی دارند مردم را از خطر دور کنند.
به خاطر داشته باشید خاکستر همیشه یکجا ثابت نمی ماند و جا به جا می شود. وقتی ۷۴ هزار سال قبل، ابرآتشفشان توبا فوران کرد، بادها خاکسترهای آن را در سرتاسر هند پخش کردند. بنابراین اگر همه ی ابرآتشفشان ها یکباره منفجر شوند، گرد و غبار آتشفشانی در سرتاسر کره زمین پخش خواهد شد. اما پایان فوران، تازه اول مصیبت است. چون ظرف شش ماه بعدی، بیشتر خاکستر آتشفشانی در لایه ی استراتوسفر زمین باقی خواهد ماند و مانع از رسیدن نور خورشید به زمین خواهد شد، مسأله ای که باعث کاهش دمای جهانی هوا تا ۱۵ درجه ی سانتیگراد خواهد شد. آتشفشان کوچک تائبورا در اندونزی به تنهایی یک «سالِ بدون تابستان» را رقم زد که در مدت آن بیشتر نیم کره ی شمالی زمین در برف و یخبندان فرو رفت. حالا مجسم کنید اگر ابرآتشفشان های سیاره زمین همگی باهم غبار ضخیم و سیاه رنگی را وارد هوا کنند، این شرایط ناگوار شدت و وسعتی چند برابری پیدا خواهد کرد و سرتاسر دنیا چند سال بعدی را در یک زمستان آتشفشانی سپری خواهد کرد. جنگل های گرمسیری که تاب تحمل هوای سرد را ندارند، از بین می روند و این مسأله نابودی میلیون ها گونه ی حیوانی ای را به دنبال خواهد داشت که در این جنگل ها زندگی می کنند.
اما این پایان ماجرا نیست. این آتشفشان ها علاوه بر خاکستر، گازهای سمی ای مثل گوگرد دی اکسید را وارد جو زمین می کنند. بعد از چند سال، درست بعد از به پایان رسیدن زمستان آتشفشانی، این گازها به تدریج به شکل باران های اسیدی از آسمان به زمین می ریزند. در سال ۱۷۸۳، وقتی آتشفشان لاکی در ایسلند فوران کرد، به قدری سولفوریک اسید از آسمان بارید که زمین های کشاورزی نابود شدند و نیمی از تمامی دام ها تلف شدند. سال بعد، یک چهارم از جمعیت ایسلند بر اثر قحطی ای که به دنبال این اتفاق ایجاد شده بود، جان خود را از دست دادند. حالا مجسم کنید اگر همه ی ابرآتشفشان های زمین فوران کنند، این اتفاق در همه جای دنیا رخ خواهد داد. از آنجایی که آتشفشان لاکی حتی یک ابرآتشفشان نبود، در صورت فوران ابرآتشفشان های دنیا باید انتظار بارش باران های اسیدی تا یک دهه ی بعدی را داشته باشیم. این پایانی بر تمدن بشری خواهد بود، چون احتمالاً یک دهه قحطی جهانی را تاب نخواهد آورد.
حالا هم نقاطی از کره زمین هستند که با سرما، باران های اسیدی و قحطی دست و پنجه نرم می کنند، اما دست کم از یک انفجار آتشفشانی واقعی در امان هستند؛ مثل جزایر آتشفشانی از جمله گالاپاگوس یا حتی هاوایی که به آتشفشان هایش معروف است. اما نکته اینجا است که این آتشفشان ها جریان مواد مذاب را به تدریج بیرون می ریزند نه اینکه با شدت منفجر شوند. بنابراین دست کم می توانیم تا نابودی تدریجی تمدن بشری، از منظره ی شگفت انگیز فوران این آتشفشان ها لذت ببریم!
بدون نظر