جهان زیر سایه ویروس کرونا و تصمیم گیری های بی اساس

سازمان‌های بزرگ، دولت‌ها و اشخاص، همگی در حال به کار گرفتن تدابیری هستند که به نظرشان خطر شیوع هرچه بیشتر کروناویروس جدید -که حالا به نام کووید-۱۹ شناخته می‌شود- را کاهش می‌دهد. اما اکثریت این تصمیمات بر اساس اطلاعات رسمی در زمینه سلامت و بهداشت اتخاذ نمی‌شوند.

فاکتورهایی که منجر به اعمال محدودیت دو هفته‌ای برای سفر، یا تولید انبوهی از ماسک‌های صورت یا کنسل شدن کنگره جهانی موبایل شد، فاکتورهایی پیچیده است و صرفا براساس چیزهاییست که دانشمندان درباره ویروس نمی‌دانند.

واکنش‌ها به بحران‌های سلامت عمومی، نشات گرفته از چیزهای بیشتری نسبت به شواهد موجود یا توصیه‌های متخصصین حوزه سلامت است. «این موضوع به دیگر مسائل تاثیرگذار اجتماعی یا فرهنگی هم وابسته است». این را مگان جن، دانشجوی سلامت جهانی در دانشکده تکامل انسانی و تغییرات اجتماعی در دانشگاه ایالتی آریزونا می‌گوید:

بستگی به این دارد که تصمیمات مختلف چطور چارچوب‌بندی یا اتخاذ می‌شوند. سخن نهایی اینست که مردم این تصمیمات را بر اساس اطلاعات تجربی اتخاذ نمی‌کنند.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که شیوع ویروس کرونا، یک بحران فوری در زمینه سلامت عمومی است و باید نگرانی‌ بین‌المللی را به همراه داشته باشد. اما در حال حاضر این‌طور به نظر می‌رسد که ویروس راه خود را چندان به بیرون از مرزهای چین باز نکرده و عمده قربانی‌ها و مبتلایان در این کشور هستند.

سازمان بهداشت جهانی به هیچ گروهی کنسل کردن گردهمایی‌های خارج از کشور چین را توصیه نکرده. در ایالات متحده، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری در کنفرانس‌های خبری خود بارها تکرار کرده که نیازی به استفاده از ماسک صورت وجود ندارد. اما کنسل شدن و تعطیلی رویدادهای مختلف به همان سرعتی که ماسک‌های داروخانه‌ها به پایان می‌رسند ادامه می‌یابد.

در دوران اپیدمی، تصمیمات مردم وابسته به میزان خطری است که فکر می‌کنند تهدیدشان می‌کند. مشکل اینجاست که معمولاً تفاوت فاحشی میان میزان خطر واقعی و میزان خطری که به نظرمان می‌رسد وجود دارد. این برداشت از میزان خطر، ناشی از چندین فاکتور است؛ فاکتورهایی نظیر ابعاد خطر، نوع اطلاعاتی که راجع به خطر به‌دست می‌آید و همینطور راهکارهایی که افراد دیگر برای مقابله با خطر به کار می‌گیرند.

«خطر ناشی از کرونا ویروس جدید کماکان ناشناخته است و همین باعث می‌شود بسیار وحشتناک‌تر از آنچه احتمالاً باشد به نظر برسد.» گرچن چپمن، پروفسور علوم اجتماعی در دانشگاه کارنگی ملون ادامه می‌دهد: «تصور کنید دو بیماری داشتید که هر دو با نرخ ۳ درصد قربانی می‌گیرند، اما نرخ یکی از آن‌ها ممکن است تغییر کند و دیگری قطعی است. آن بیماری که نرخ مرگ و میر نامشخصی دارد ترسناک‌تر به نظر می‌رسد».

به گفته دیوید ابرسمن، پرفسوری در دانشکده سلامت جهانی دانشگاه یورک، امروزه اطلاعات راجع به شیوع بیماری‌ها به شکل متفاوتی نسبت به دوران پیش از اینترنت منتشر می‌شود و مردم هم به شکلی متفاوت به دنبال این اطلاعات گشته و آن‌ها را باور می‌کنند. او می‌گوید حالا کسب اطلاعات اشتباه یا دروغین درباره ویروس آسان‌تر شده - مانند ده‌ها تئوری توطئه مختلف راجع به کرونا ویروس که اکنون در سطح اینترنت یافت می‌شود. همین باعث می‌شود مردم تفکری متفاوت نسبت به خطر کرونا ویروس داشته باشند.

ابرسمن می‌گوید:

اما یک عنصر مهم در اطلاعات منتشر شده، کاریست که مردم می‌بینند اطرافیان‌شان در حال انجامش هستند. این موضوع معمولا به کاری که دیگران انجام می‌دهند متکی است. اگر شما در خیابان قدم بزنید و نیمی از مردم ماسک به صورت زده باشند از خودتان می‌پرسید که شاید من هم باید همین‌کار را بکنم؟

وقی کمپانی‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها تصمیمی در راستای مقابله با بیماری اتخاذ می‌کنند، برداشت‌هایشان از میزان خطر، نشات گرفته از سیاست و اقتصاد است. چنین گروه‌هایی هنگام اتخاذ تصمیمات خود مسائلی مانند حفظ ظاهر، میزان مسئولیت‌شان در صورتی که اتفاقی ناگوار بیفتد و همینطور تاثیر آن اتفاق بر محبوبیت و اعتبارشان را در نظر می‌گیرند.

این گروه‌ها فشار خارجی را هم مد نظر قرار می‌دهند: برای مثال چندین شرکت بزرگ مانند ال جی و سونی، پیش از کنسل شدن رسمی کنگره جهانی موبایل از حضور در این گردهمایی سر باز زدند.

چپمن می‌گوید میزان ارتباط این فاکتورها به پروسه تصمیم‌گیری، در قیاس با وزن توصیه‌های بهداشتی عمومی، بستگی به جزییات شرایط دارد. «شاید بتوان گفت که به صورت میانگین، [این دست از بحران‌ها] مردم را هنگام تصمیم‌گیری بی‌باک‌تر می‌کنند».

ابرسمن می‌گوید اگر کنگره جهانی موبایل طبق برنامه قبلی برگزار و تدابیر لازم به کار گرفته می‌شد، احتمالاً سلامت شرکت‌کنندگان را به خطر نمی‌انداخت. زیرا رویداد در کشور اسپانیا برگزار می‌شود که ویروس به صورت فعالانه در آن شیوع نمی‌یابد. او می‌گوید «برگزارکنندگان مراسم محتاطانه رفتار کردند و احتمالاً به صورت همزمان واکنشی بیش از اندازه نشان داده‌اند».

این واکنش بیش از اندازه منجر به تصمیمی شد که بر اساس رویکردهای شناخته شده سلامت عمومی اتخاذ شده. اینکه ایزوله کردن مردم از همدیگر و کنسل کردن گردهمایی‌های بزرگ به جلوگیری از شیوع فعالانه بیماری کمک می‌کند. اما این رویکرد به شرطی تاثیرگذار است که بیماری به اندازه‌ای کافی شیوع یافته باشد و ضمنا میزان تاثیرگذاری هم محدود خواهد بود.

برای مثال اگرچه چین چندین شهر که تحت تاثیر ویروس قرار گرفته بودند را قرنطینه کرد، اما احتمالا زمانی که این تدابیر به کار گرفته شدند دیگر برای جلوگیری از شیوع ویروس دیر بوده. چپمن می‌گوید: «بسته به رواج بیماری، زیاده‌روی در به‌کارگیری چنین تدابیری به آسانی اتفاق می‌افتد».

تداوم رویکردهایی که با توصیه‌های سلامت عمومی هم‌راستا نیستند، مانند محدودیت ادامه‌دار در سفر که سازمان بهداشت جهانی به آن اعتراض کرده، ممکن است به دلایل دیگری به ذهن گروه‌های تصمیم‌گیرنده خطور کرده باشند. جن می‌گوید: «ممکن است این کار را به دلایلی دیگر مانند کنترل هراس عمومی انجام دهند» یا شاید هم آسوده نگه داشتن شرکت‌کنندگان و شهروندان را هدفی مهم‌تر می‌پندارند.

«فاصله میان برداشت مردم از خطر کرونا ویروس و خطر واقعی که با آن روبه‌رو هستند آنقدر ادامه می‌یابد تا محققان دانش بیشتری از خطر واقعی به دست آورند و قادر به انتقال صحیح همان اطلاعات باشند. و ما هنوز واقعاً نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد».