شهر ووهان، مرکز آزمون و خطای پزشکان چینی برای مبارزه با ویروس کرونا

در شهر قرنطینه شده ووهان در چین، کارکنان حوزه سلامتی که باید با شیوع انفجاری کرونا ویروس جدید مقابله کنند برای چندین هفته مشغول یافتن راهکارهای موقتی بوده‌اند. آن‌ها تمام تلاش خود را برای تامین نیازهای بیماران مبتلا به کووید-۱۹ که علائمی از سرفه و تب گرفته تا سینه‌پهلو، شوک عفونی و نقص عضو از خود به نمایش می‌گذارند،‌ به کار گرفته‌اند.

گذشته از درمان این علائم با اکسیژن‌درمانی، دستگاه‌های تهویه و آنتی‌ بیوتیک، پزشکان دست به آزمون و خطا نیز زده‌اند. درحالی که هیچ درمان مشخصی برای هیچ یک از بیماری‌های ناشی از کرونا ویروس وجود ندارد، پزشکان به استفاده از هر چیزی، از استروییدها گرفته تا آنتی‌بادی‌ها و داروهایی که معمولا برای ایدز و آنفولانزا کاربرد دارند روی آورده‌اند. اما از آن‌جایی که این فعالیت‌های درمانی به صورت مورد-به-مورد و بدون پایش موشکافانه نتایج انجام می‌شوند، تشخیص اینکه کدام یک در برابر بیماری جدید موثر است دشوار می‌شود.

حالا محققان چینی در حال اجرای تست‌های سیستماتیک‌‌تر از این داروهای نامعمول هستند. از ۲۸ ژانویه تا به امروز، محققان چینی حداقل ۱۹ آزمایش بالینی به کار گرفته‌اند و در حداقل برخی از آن‌ها دوز بیماران را بالا برده‌اند. درحالی که انتظار می‌رود نتایج ابتدایی در ماه آپریل از راه برسند، تغییر رویکرد به سمت تحقیقات بالینی برای کارکنان خط مقدم سلامت که به دنبال شواهد مستدل از رسیدن به نتایج مناسب هستند ضروری به شمار می‌رود. قسمت دشوار کار، حصول اطمینان از صحت شواهد است.

ماری پاول کینی، دستیار مدیر سیستم‌ها و ابداعات سلامت عمومی در سازمان بهداشت جهانی، طی یک کنفرانس خبری گفت:‌ «وقتی شما یک رویه درمانی دارید، می‌توانید چیزهای مختلف را در بیمار اندازه‌گیری کنید. اگر بخواهید چندین روش درمانی مختلف را با یکدیگر مقایسه کنید، مهم است که همه به صورت یکسان اندازه‌گیری شوند.» او این سخنان را در کنفرانسی مطرح کرد که توسط سازمان بهداشت جهانی و با حضور سرمایه‌گذاران و بیش از ۳۰۰ محقق برگزار شد تا اولویت‌های پژوهشی در مقابله با کرونا ویروس مشخص شود.

به گفته کینی، محققان چینی که شخصا در رویداد حضور داشتند یا به شکل مجازی دنبالش کردند، دو درخواست فوری و کوتاه‌مدت داشتند. نخستین خواسته،‌ ساخت تست‌های آسان‌تر برای کووید-۱۹ بود تا پزشکان قادر به استفاده از آن روی بیماران بستری شده و همینطور در جریان برنامه‌های پایش عمومی باشند.

در حال حاضر تنها تستی که در اختیار داریم نیازمند کار آزمایشگاهی زمان‌بر است، یعنی نمونه‌های بیولوژیکی باید به بیمارستان‌هایی تایید شده فرستاده شوند و در آن بیمارستان‌ها هم انبوهی از تست‌های آزمایشی روی یکدیگر تلنبار می‌شوند. درخواست دوم چینی‌ها از جامعه پزشکی جهانی این بود که درمانی استاندارد بر اساس اطلاعات موثق تعیین شود. به عبارت دیگر، آن‌ها می‌خواهند بدانند چه چیزی روی بیمار‌ترین مبتلایان جواب می‌دهد.

تدروس ادهانم، مدیر اجرایی سازمان بهداشت جهانی اخیرا گفت که این سازمان در پروسه توسعه یک برنامه بزرگ برای هماهنگ‌سازی تست‌های بالینی است. چارچوب کلی این برنامه قرار است هماهنگی را به پژوهش‌های درمانی مختلف بیاورد تا اطلاعات به دست آمده به صورت مستقیم قابل مقایسه باشند.

یک تست اتفاقی و کنترل شده، استانداردی طلایی در تحقیقات بالینی به حساب می‌آید. اما سرهم کردن چنین تستی برای کووید-۱۹ دشوار است چرا که در حقیقت، سیستم‌های درمانی و بیمارستانی، در حال له شدن زیر بار سنگین شیوع هستند. یکی از بزرگ‌ترین موانع، حصول اطمینان از اینست که استاندارد لازم در تمام اماکنی که دارو در آن‌ها تست می‌شود رعایت گردد. این را ناهید بادلیا، مدیر درمانی در واحد پاتوژن‌های خاص در آزمایشگاه بیماری‌های واگیردار بیمارستان بوستون می‌گوید. «نمی‌توان از کارکرد دارو مطمئن بود مگر اینکه درمان سایر بیماران هم دقیقاً یکسان باشد».

چنین کاری در زمان وقوع بحران سلامتی در منطقه‌ای مانند شهر ووهان با بیش از ۴۸ هزار مبتلا به بیماری، بسیار دشوارتر می‌شود. گزارش‌های به دست آمده از این منطقه نشان می‌دهد که بیمارستان‌ها در شرف فلج شدن هستند: صف‌های طولانی شکل می‌گیرد و مردم به جایی دیگر منتقل می‌شوند. سیل جمعیت بیمار حتی با ساخت‌وساز سریع بیمارستان و ساختمان‌های قرنطینه موقت نیز مهار نشده.

اما آنچه محققان این بیمارستان‌ها در دستور کار دارند، دستیابی به تخصصی عمیق و قابل بهبود در تست‌های بالینی است. حدود ۲۰ درصد از تمام تست‌های بالینی حالا در چین انجام می‌شوند که ۱۰ درصد از آمار ۵ سال پیش بیشتر است. این شامل ۵۰۰ تست در جریان در شهر ووهان نیز می‌شود که بیشترین آسیب را از شیوع کووید-۱۹ تجربه کرده. این بیماری بسیاری از تست‌های بالینی را مختل کرده و پزشکان و بیمارستان‌های که آن‌ها را انجام می‌دادند حالا به خط مقدم مبارزه با کرونا ویروس جدید رفته‌اند. البته که حالا هیچ کمبودی از نظر بیمارانی که حاضر به دریافت درمان احتمالی کووید-۱۹ باشند وجود ندارد.

نیویورک تایمز گزارش کرده که اخیراً روند دو تست روی بیماران آغاز شده که میزان تاثیرگذاری Remdesivir را می سنجد. این داروی آزمایشی ضد ویروسی توسط شرکت آمریکایی Gilead ساخته شده. کارکرد این دارو به گونه‌ایست که مانع از تولید آنزیمی می‌شود که بسیاری از ویروس‌ها درون سلول بدن انسان بازتولید می‌کنند.

استفاده از این دارو برای مقابله با هیچ بیماری‌ای به تایید رسمی نرسیده اما بنابر نتایج به دست آمده از آزمایش روی بیماران ابولا، ظاهرا جان کسی را به خطر نمی‌اندازد. اگرچه این نخستین آزمایش در برابر انسان‌های مبتلا به کرونا ویروس خواهد بود، محققان چینی اخیراً گزارش کردند که این داروی ضد ویروسی در جلوگیری از آلوده شدن سلول‌های مبتلایان به SARS-nCoV-2 (ویروس عامل کووید-۱۹) موثر بوده است.

این تست‌ها که توسط محققان بیمارستان چاینا-جاپان انجام می‌شوند، Remdesivir را با یک شبه‌دارو مقایسه می‌کنند. یکی از آن‌ها برای بیمارانی که علائم شدید دارند استفاده می‌شود و دیگری برای بیماران مبتلا به علائم خفیف یا متوسط. Gilead تا امروز دوز کافی برای تست ۵۰۰ بیمار را فراهم کرده.

گفتنی است که بعد از شیوع ابولا طی سال‌های اخیر، Gilead تولید خود را افزایش داد و از همان داروهای تولیدی برای این دو تست استفاده می‌شود. تا به امروز، این کمپانی درمان یک مبتلا به کووید-۱۹ را در ایالات متحده به پایان رسانده: مردی ۳۵ ساله که در واشنگتن زندگی می‌کند.

تا به این لحظه بیش از ۱۰۰ بیمار در این تست‌ها مشارکت یافته اند و تا ۶۶۰ بیمار دیگر هم بزودی وارد پروسه می‌شوند (اما تمام شرکت‌کنندگان دارو را دریافت نکرده و برخی شبه‌دارو را مصرف خواهند کرد).

در حال حاضر انتظار می‌رود نتایج تست‌های چین تا ماه آپریل به دست آیند. اگر Remdesivir واقعا موثر باشد، مشخص نیست که Gilead به داروی کافی برای هزاران نفر دیگری که همچنان نیازمند آن هستند دسترسی دارد یا خیر.

اما این کمپانی در حال برداشتن گام‌هایی برای تولید هرچه بیشتر دارو با بیشترین سرعت ممکن است. این فرآیند شامل توسعه فرمول‌های بیشتر برای تولید Remedivir، مذاکره با شرکای تولیدی در مناطق مختلف و افزایش ظرفیت تولید داخلی است. جالب اینکه Gilead منتظر به دست آمدن نتایج نیست و از همین حالا سرعت تولید را افزایش داده تا در صورت نیاز، تعویق بیشتری در درمان بیماران به وجود نیاید.

گذشته از محصول Gilead، محققان شروع به استفاده از داروهای ضد ویروسی دیگر مانند Lopinavir و Ritonavir نیز کرده‌اند که برای درمان HIV تایید شده‌اند. این داروها هم مانع بازتولید یک آنزیم درون سلول بدن از سوی ویروس می‌شوند. انتظار می‌رود تست‌های تاثیرسنجی Oseltamivir و Arbidol هم که دارویی تایید شده برای آنفولانزا هستند و از بازتولید آن در سطح سلول میزبان جلوگیری می‌کنند نیز بزودی آغاز شود.

اما این تمام رویکردها نیست و محققان برای آزمایش چیزهای دیگر نظیر تزریق هورمون، تزریق سلول بنیادی و حتی تزریق ویتامین سی هم آماده شده‌اند. متاسفانه در دوران شیوع وسیع یک بیماری، تنها یک چیز است که با هیچ کمبودی مواجه نیست و آن، تعداد مبتلایانی است که برای درمان بیماری، حاضرند دست به هر کاری بزنند.