هر آنچه تاکنون از تأثیر ویروس کرونا بر حس بویایی و چشایی می‌دانیم

در هفته های اخیر بسیاری از بیمارانی که به ویروس کووید-19 مبتلا شده اند از تضعیف یا حتی از بین رفتن حس بویایی و چشایی خود گفته اند. تاکنون چند سناریو برای تأثیر احتمالی ویروس بر این حواس مطرح است.

تصور کنید صبح از خواب بیدار می شوید و ناگهان متوجه می شوید بوی قهوه را احساس نمی کنید. آیا احتمال دارد که به ویروس کرونا کووید-19 مبتلا شده باشید؟ در هفته های اخیر بسیاری از افراد مبتلا به ویروس کرونا از بین رفتن یا تضعیف حس بویایی خود را گزارش کرده اند و عجیب این که در برخی از آنها حتی دیگر علائم بیماری مشاهده نشده است.

دانشمندان در تلاش هستند تا صحت این موضوع را دریابند و بسیاری از آنها معتقدند این موضوع احتمالاً می تواند از نشانه های ابتلا به ویروس باشد. بر اساس گزارش بلومبرگ، محققان دانشگاه هاروارد هم در یک مقاله تشریح کرده اند که ویروس کرونا می تواند به سلولهای بینی حمله کند و همین موضوع احتمالاً می تواند از دلایل از دست رفتن حس بویایی یا چشایی باشد.

با این حال هنوز موضوع از دست رفتن حس بویایی روی تعداد گسترده ای از بیماران مبتلا به ویروس کرونا مطالعه نشده است. به گفته دکتر «Steven Munger» مدیر مرکز بویایی و چشایی دانشگاه فلوریدا ما همچنان در روزهای اولیه درک این ارتباط هستیم اما اگر تصور می کنید حس بویایی و چشایی خود را از دست داده اید باید خود را از دیگران جدا کنید.

مشکل حس بویایی الزاما نشانه ابتلا به کرونا نیست

در عین حال دکتر «توماس هامل» متخصص گوش و حلق و بینی از دانشکده پزشکی دانشگاه فنی درسدن آلمان معتقد است که همین حالا هم بسیاری از افراد از مشکل بویایی رنج می برند و به کووید-19 مبتلا نیستند. او که عضو گروهی است که مشغول تحقیق درباره ارتباط از دست رفتن حس بویایی با ابتلا به ویروس کووید-19 هستند می گوید که همچنان برای تأیید این ارتباط نیاز به اطلاعات بیشتری داریم.

چه تعداد از بیماران مبتلا به کرونا از مشکل بویایی و چشایی رنج می برند؟

اطلاعات اولیه ای که از برخی از بیماران به دست آمده بود نشان می داد که برخی از آنها اختلال در حس چشایی (Dysgeusia) یا از دست رفتن حس بویایی (Anosmia) را گزارش کرده اند. به عنوان مثال در نظرسنجی از 59 بیمار در ایتالیا مشخص شد که 20 نفر از آنها (حدود 34 درصد) حداقل یکی از موارد اختلال بویایی یا چشایی داشته اند و 11 نفر (حدود 19 درصد) از هر دو مشکل رنج می برده اند.

نظرسنجی دیگری از 100 بیمار در بیمارستان دانشگاه بُن در آلمان نشان داد که دو سوم از بیماران به از دست رفتن حس بویایی یا چشایی برای چندین روز اشاره کرده اند. در گزارش دیگری به نقل از نیویورک تایمز اشاره شده که 30 درصد از بیماران حس بویایی خود را از دست داده اند البته پس از دو روز غربالگری بیماران این مقدار به 15 درصد کاهش یافت. با وجود این دانشمندان همچنان باید دریابند که این علائم چه زمانی در بیشتر افراد ظهور می کند، شدت آن در گذر زمان چه قدر است و (احتمالاً) چه زمانی این مشکل برطرف می شود.

سه سناریوی محتمل برای تاثیر ویروس بر حس بویایی

این که چرا بیماران در ابتدا چنین علائمی از خود نشان می دهند می تواند سه دلیل احتمالی داشته باشد. اولین سناریو به آلوده شدن پوشش داخلی حفره بینی توسط ویروس مرتبط است که باعث التهاب موضعی می شود. این التهاب از ورود بوها به بینی و در نتیجه رسیدن آنها به سلول های بویایی جلوگیری می کند.

در یک سناریوی دیگر، ویروس سلول هایی که در بینی به بو واکنش می دهند را هدف می گیرد. گیرنده های این سلول ها مشابه با بندرگاه هایی عمل می کنند که مواد شیمیایی رایحه در کنار آنها پهلو می گیرند. پس از آن اطلاعات مرتبط با رایحه، به مغز منتقل می شود. در صورت آلوده شدن این سلول ها سیگنال های مورد نظر برای انتقال اطلاعات به مغز تولید نمی شود و شخص به طور موقت حس بویایی خود را از دست می دهد. البته خوشبختانه به دلیل این که این سلول ها گاه توسط مواد شیمیایی و پاتوژن ها آسیب می بینند هر 30 تا 60 روز یک بار جایگزین می شوند.

شاید برخی علائم تنفسی کووید-19 به تاثیر ویروس بر سیستم عصبی در مغز مرتبط باشد

اما فراتر از عفونت بافت عصبی در حفره بینی، ممکن است ویروس به استخوان بین بینی و مغز (cribriform plate) و پیاز بویایی نفوذ کند. این همان بخشی از مغز است که اطلاعات دریافت شده از سلول های بینی، به منظور پردازش به آن ارسال می شود. پژوهشی که در سال 2008 روی ویروس SARS-COV (عامل سندروم تنفسی حاد در سال های 2002 تا 2003) انجام شده بود نشان داد که ویروس می تواند به پیاز بویایی موش ها نفوذ کرده و سپس ساختارهای عمیق تر مغز را آلوده کند. چنین اتفاقی می تواند آسیب های گسترده ای را به همراه داشته باشد.

چندین مقاله به احتمال این موضوع اشاره کرده اند که ویروس SARS-COV-2 (یا همان ویروس کووید-19) هم می تواند آسیب مشابهی ایجاد کند و به طور بالقوه توانایی آلوده کردن مناطقی از مغز را دارد که مسئول تنفس و ضربان قلب هستند. به گفته دکتر «متیو اندرسون» متخصص مغز و اعصاب، اگر این موضوع صحت داشته باشد، برخی از علائم تنفسی که ممکن است به بیماری مرتبط باشد (از جمله عدم توانایی ورود هوا به ریه ها) احتمالاً در حقیقت به نقص تنفسی مرتبط است که توسط سیستم عصبی کنترل می شود. با این حال باید اشاره کنیم که اثبات این موضوع هم نیاز به پژوهش های بیشتر دارد.

نحوه آزمایش حس بویایی و چشایی

در نهایت به گفته محققان، کالبدشکافی بیماران فوت شده در اثر ابتلا به کووید-19 به پزشکان کمک می کند آسیب های بافت بینی و مغز را بررسی کرده و اطلاعت بیشتری در این باره کسب کنند. علاوه بر این همین حالا هم تست هایی برای بویایی ارائه شده است. به عنوان مثال در ایالات متحده تست ویژه ای شامل 40 کارت وجود دارد که با خراش دادن آنها و بو کردن می توان اختلالات بویایی را آزمایش کرد. همچنین در اروپا تست مشابهی وجود دارد. به این ترتیب می توان با ارسال این تست ها به افراد در منزل، از بیماری احتمالی آنها اطمینان حاصل کرد؛ البته اگر ارتباط ویروس کووید-19 به حس بویایی اثبات شود.

علاوه بر این با تست های ساده تر دیگر نظیر آبنبات های ژله ای (jelly beans) امکان تست ساده و کلی حس چشایی وجود دارد. زمانی که این آبنبات ها را می جوید گیرنده های چشایی روی زبان، شیرینی شکر یا ترشی اسیر سیتریک را دریافت می کنند. علاوه بر این مواد شیمیایی آبنبات به گلو رفته و از آنجا به حفره بینی می رسند و گیرنده های بویایی را تحریک می کنند. در نهایت مغز شروع به ترکیب اطلاعت مزه و رایحه می کند و موجب می شود طعم خوراکی را تشخیص دهید. پس اگر بینی خود را بگیرید و آب نبات را بجوید طعم خاص آن از بین می رود و تنها شیرینی یا ترشی آن را احساس خواهید کرد. سپس با باز کردن بینی طعم لیمو، پرتقال و ... به مشامتان می رسد.

با این حال باز هم باید یادآوری کنیم که تا زمانی که ارتباط بین حس بویای و چشایی با ویروس کووید-19 اثبات نشود کاربرد تست ها برای اثبات احتمال بیماری تنها در حد حدس و گمان خواهد بود.