با پایان یافتن نسبی سریال پایتخت ۶ (باید منتظر قسمت فاینال آن بعد از شکست کرونا باشیم) حجم انتقادات به سوی این سریال از طرف جریان خاصی بسیار زیاد شد؛ جریانی که فصل قبلی (پنجم) سریال را ستایش می‌کردند و حالا همگی در مقام منتقدین سرسخت سریال برآمده‌اند. اما مشکل آنها چیست و پایتختی که توسط صدا و سیما به زیر تیغ سانسور برده شده، چطور همچنان برای آنها هضم نشدنی است؟ در این یادداشت مازیار وکیلی، منتقد سینمای کشورمان نگاهی به ماجرای سانسور پایتخت و چرایی آن و در نهایت دلیل مشکلی که برخی افراد با آن دارند پرداخته است.
مازیار وکیلی،منتقد سینما:
در همین اول کار باید این مساله را روشن کنیم که فعالان فرهنگی اصول گرا ذهنیتی پادگانی دارند. برای آنها دستور زدن یک فیلم از مرکز (شما بخوانید بالا) صادر میشود و چون بودجه و پول زیادی هم در اختیارشان قرار می‌گیرد و نوشته‌هایشان ضمانت اجرایی دارد با اینکه در فضای فرهنگی اقلیت هستند اما می‌توانند یک محصول هنری را نابود کنند. آنها یا می‌توانند مثل «پایتخت پنج» محصولات هنری را با پول بخرند و آن را با مضامین دلخواهشان پر کنند یا اگر آن محصول اندکی از عقایدشان تخطی کند با حمله به آن و سانسوری که اعمال می‌کنند آن محصول را از کیفیت نهایی تهی نمایند. آنها هنرمند را بوقچی/وسیله‌ای می‌بینند که باید عقاید آن ها را جار بزند. پول خوب هم می دهند و صادقانه کیفیت نهایی کار برایشان مهم نیست. مهم انتقال پیام هسته سخت قدرت با اتکا به پول بی زبان نفت است.
آنها تمام گلوگاه های رسمی فرهنگی را در اختیار دارند و همین باعث شده کار کردن برای آن بخش‌های فرهنگی کشور که وظیفه تولید محصول فرهنگی و هنری سرگرم کننده را بر عهده دارد سخت تر شود. پایتخت شش نمونه اعلا چنین رویکردی به محصولات هنری است. صدا و سیما و اسپانسرش (که توسکا باشد) پولی داده و سریالی تولید کرده، بدون اینکه به خط و ربط داستانی، خلاقیت تیم سازنده و هر چیز دیگری که به بخش فنی یک سریال مرتبط باشد کاری داشته باشد؛ آن جاهایی را که به نظرش نالازم آمده دور ریخته و چیزی را روی آنتن فرستاده که فکر می کرده خوب است. اما اصول گرایان به همین هم اعتراض دارند. علت این اعتراض چیست؟ علت اعتراض این است که برخلاف سری قبلی پایتخت، این یکی (فصل ششم) منویات آنان را دنبال نمی کند، پس باید به آن حمله کرد که یا سازندگان بی خیال ساخت سری های بعدی شوند و یا همان مسیری را ادامه دهند که در سری پنج شاهد آن بودیم. محصول چنین نگاهی به هنر وضعیت امروز صدا و سیما است و نگاهی پادگانی که دستورات را ارسال می‌کند و بدنه سازمان هم همان دستورات را بدون کاستی اجرا می کند. نتیجه؟ دور شدن هر چه بیشتر از تلویزیون و خداحافظی با شبکه‌ها و برنامه‌های آن در آینده نه‌چندان دور که همین الان هم تا حد زیادی رخ داده است. چرا؟ چونکه این رسانه بلندگو بودن یک جریان خاص بودن را به سرگرمی ترجیح داده است.
در نهایت باید پرسید علت این همه جار و جنجال بر سر پایتخت چیست؟ دعوا قطعا بر سر مسائل فنی و هنری سریال نیست که اگر بود داقل ده درصد از نقدهای مخالفان سریال به این مووضع اختصاص پیدا میکرد. مشکل اما در جای دیگری است و از آنجا آب می‌خورد که مخالفان سریال، خصوصا مخالفان ایدئولوژیک آن در پایتخت تصویری خیلی واقعی از جامعه ایران دیده‌اند که طاقتشان آن را تاب نیاورده است. تصاویری واقعی از خانواده و دین‌داری، از روابط و بیکاری و همچنین فرصت طلبی فزاینده جامعه ایران که محصول دخالت نهادهای گوناگون در تمام شئون زندگی ملت است.واقعیت اینجاست که اکثر قریب به اتفاق مردم ایران بسیاری از تعاریف اجتماعی، سیاسی و مذهبی را با تعریف نیم قرن پیش نمی‌شناسند. خانواده‌ها دیگر خانواده‌های سابق نیستند و مردم برای رسیدن به قدرت و نان شب، هر کاری می‌کنند.
امروزه در جامعه ایران، خانواده محلی است پر از تناقض، از هم گسیختگی و آشفتگی که آنقدر مشکلات سرش ریخته که دیگر جایی برای صفا و صمیمین و عشق در آن باقی نمی‌ماند. پایتخت (فارغ از کیفیت نهایی اثر) واقعیت جامعه ایران است که بخش‌های فرهنگی مختلف کشور سعی داشته‌اند آن را سالها پنهان کنند؛ آنها خیلی همت کنند در نهایت تمام مشکلات را بر سر دست بیگانه و دشمن خارجی می‌اندازند و دیگران را مسئول آشفتگی حاکم در ایران. این عادت آنهاست و ادبیاتی هم که به کار می‌برند همین موضوع را تاکید می‌کند. همه نهادها یا حرف «دیگران» را می‌زنند یا حرف نفوذی و دشمن و غرب زدگی و همه چی را به دشمن ربط می‌دهند. تولیدات این دسته از منتقدین مخالف نهایتا به آثار ده نمکی و شورجه می‌رسد و مدعی همه چیز و همه کس هستند اما توانایی ساختن یک کلیپ قابل دفاع هم ندارند چه برسد به ساخت یک سریال.
تصور آنها از محصول فرهنگی خوب و کامل صرفا «فیلم خروج» حاتمی کیا است. آنها در مباحث هنری تعریف درستی ندارند و تا یک محصول عادی را خراب نکنند (مثل پایتخت ۵ که توسط آنها خراب شد) ول کن ماجرا نیستند که نیستند. نتیجه این برخوردها هم نهایتا سر بر آوردن ده‌نمکی‌ها و طالب زاده‌ها در وادی هنر است؛ ناگفته نماند آنها حتی به حاتمی کیا هم رحم نکردند و برای صحت این ادعا کافیست محصولات حاتمی کیا بعد از همکاری با سازمانی چون اوج را ببینید تا دستتان باید چطور با یک فیلمساز خوب و هنرمند بازی می‌کنند و با او چه‌ها نمی‌کنند.
در نهایت باید گفت پایتخت شاید سریال کاملی نباشد اما خیلی واقعی‌تر از هر مستندی است و همین مساله هم برخی دوستان را بدجوری آزار داده است.
تمامی این منتقدان خوب جواب این نویسنده عقده ای را دادند از همتون تشکر میکنم
خیلی ناجوانمردانه و سلیقه ای …
با مطالعه خط اول، تاحدودی به انچه که قرار است بخوانم، شناخت پیدا کردم و با مطالعه کامل به این نتیجه رسیدم که وقتم را صرف خواندن نقد ابکی یا بهتر بگویم انقام‌جویی شخصی از طیف خاصی، هدر داده ام.
برام ملموس شد که نقد کننده نه از دید هنری و اجتماعی، بلکه با دید کاملا افراطی و مقرضانه دست به نقد زدند، بگونه ای که بیشتر به یک تصفیه حساب سیاسی شبیه هست تا به یک نقد منصفانه،!
و نه خطاب به اقای وکیلی، بلکه صرفا جهت اگاهی :
– هر چیز که خارج از حیطه تعادل شد، وارد حیطه تک بعدی شدن و کوتاه فکری میشود. چه درقالب اصلاح طلب یا چه در قالب اصولگرا !
– اقای سیروس مقدم شخصا اعلام کردند، که پیشنهاد سیر داستان پایتخت ۵ را خود تیم پایتخت داده اند و برای تکمیل سیر داستان به سازمان اوج، درخواست همکاری دادند؛ که یا جناب وکیلی از روی منظوری قصد به انحراف کشیدن افکار عموم رادر این مورد دارند، یا این صحبت ها را گوش نداده، و نداسته دست به قلم شده اند!
– پایتخت موفق را یک تا چهار میدانم، و از قسمت پنج کمی از مسیر اصلی خود که نشان یک خانواده سطحی و مردمی بود، فاصله گرفت و این فاصله در پایتخت شش، بیشتر شد
یه سوال میپرسم از مخالفای نقد و سریال پایتخت. ینی مسئولای صدا و سیما یه زحمت خوندن فیلمنامه رو به خودشون ندادن و با افکار افراطیشون اومدن زرت و زرت سانسور کردن…
طولانی بود نخوندم/:
کی این نقد مسخره رو قبول میکنه، تو سریال همش بی احترامی به بزرگتر ها و دروغ گو بودن همه و حسادت زن نقی و همه چی بود الا فرهنگ اصیل خانواده ایرانی
این نقده یا بیانیه سیاسی
یه سریال که همه دروغ میگن از اول سریال تا آخرش
احترام به پدر، مادر و بزرگتر وجود نداره همه بزرگتر ها از طرف کوچیکترها تحقیر میشن
از جایی که بحتاج سر سفره پدرشو تحقیر کرد دیگه خوشم نیومد
اصلا حال و وضع تفکراتتون خوب نیست یه شتشوی مغزی لازمید
من مشکلم با سریال این دعواهای سیاسی بی‌معنی و طرف‌کشی‌هایی نیست که یاد گرفتیم واسه هر چیزی این کارو بکنیم. من مشکلم با سریال که از اولش هم معلوم بود و از اواسط هم بدتر شد و به چشم اومد این بود که انگار یادش رفته بود قصه بگه. بابا ما نمیخوایم سریال یه بیانیه سیاسی باشه یا یه پیام خاص بده. اولین وظیفه سریال اینه که یه داستان بگه که اول و آخر داشته باشه و توش اتفاقایی بیفته که بشه دنبالش کرد. اتفاقایی که توی داستان میفته روی شخصیتا تاثیر بذاره. تعامل شخصیتا با هم با عقل جور در بیاد. الآن نقی رفت مکه و برگشت. دقیقا این اتفاق توی داستان چه تاثیری داشت؟ یکی از قواعد داستان گویی اینه که اگه به یه چیزی اشاره کردی حتما یه جا به درد می‌خوره و تاثیر میذاره. یه مشکل دیگه هم این بود که طنز سریال خیلی کیفیتش نسبت به فصلای قبل افت کرده بود. در کل سریال خیلی افت کرده بود و هر جوری هم که بخوایم نمیشه توجیهش کرد. درسته من با سانسورهای صدا و سیما مخالفم ولی تا اون جایی که من در مورد صحنه‌های حذف شده دیدم، حتی اگه اونا هم بودن این سریال از دره‌ای که توش بود نجات پیدا نمی‌کرد.
به نظرم تنها انتقادی میشه کرد به نقش نقیه چون یه شخصیت حسود و گاهی
دروغگو که فقط نفع خودشو میدید. فقط همین،کل فیلم هدفش این بود ما رو بخندونه و بخشی از جامعه رو نشون بده و انتقادها رو قبول ندارم.درمورد نقد نظری ندارم،چون منتقد نیستم،
با نظر منتقد موافقم
یه نقد کاملا صریح و درست
اصولگراهای افراطی هیچ‌وقت حاضر نبودن چیزی جز عقایدشون رو ببینن و بشنون.
در ضمن عوامل پایتخت که حاضر شدند فصل پنج رو کاملا سفارشی تولید کنند
کسی مجبورشون نکرده تو صداوسیما که این‌همه بهش انتقاد وارده و همه از دستش شاکی‌ان کار کنند
ولی خوب، بوی پول مفت نفت به مشامشون خورده که سریال‌و فدای فصل سفارشی پنج کردن و فصل های بعد رو هم با وجود سانسور ها و سخت گیری‌ها ، مسازن.
ظاهرا این منتقد عقاید اصلاح طلبان را به حای اصولگراها جازده لعنت به هردو گروه که گند زدین تو فرهنگ و تمدن کشور
سوال اصلی که با شنیدن خبر ساخت و پخش پایتخت۶ برای من ایجاد شد این بود که چطور عوامل فیلم با تجربه فصل قبلی تصمیم گرفتن مجدد توی همون شرایط کار کنن!
فصل جدید سفارشی ساخته شد و اینبار نقش عوامل فیلم کمتر بود و صدا و سیما خودش مستقیم وارد عمل شد!
چرا باید عوامل سازنده این فیلم راضی به ساختن سریالی بشن که قراره یه نهاد قدرتمند هر طوری که صلاح میدونه اونو به ببینده نمایش بده؟
به نظرم کار کردن توی این فضا اجباری نیست و به هر قیمتی نباید فعالیت کرد. ای کاش سانسور نبود تا فضای رقابتی و غیرانحصاری به خیلی ها اجازه نده که پروژهاشون رو هر سال تکرار کنن.
یک متن و نقد ضعیف و احساسی
ما ک سر رشته ای از هنر و قیلم سازیم نداریم فهمیدیم ک پایتخت ۶ ، نه خط داستانی درستی داشت، نه فیلمنامه قوی ک مثل قسمت های قبلی بیننده رو راضی نگه داره، به فرض اینکه یک سری از واقعیت های جامعه ایرانی رو هم نشون داد ، ولی آیا خود شما حس نکزدی که چه تفاوت هایی بین قلم مرحوم الوند و تنابنده وجود داره؟
آیا آقای تنابنده فکر نکرد ک مخاطب این سریال از بچه ۵ ساله هست ب بالا…
انواع توهین ها و بی احترامی ها رو ک به زم شما واقعی از خانواده ایرانی رو ک به مخاطبی با سن و سال کم داره القا می کنه، جای انتقاد نداره،
شما یا خودتو زدی به نفهمی یا…
سری های قبلی مضمون این سریال ها جایگاه و تقدیر از جایگاه خانواده بوده که مثلا در قسمت یک چجوری سرپرستان خانواده دارن از خانوادششون دفاع میکنن .توی قسمت های بعدی هم این بوده و هست.
این قسمت داره واقعیات رو بدون پرده میگه .اینکه احترامی به بزرگتر ها وجود نداره.جانماز ابکشی و ریا کاری داره دین و هرچیزی که متصل هست رو به لجن میکشه .نماینده مجلسمون به ادم بی عرضه هست و هزار تای دیگه که به یقین عرض میکنم که خیلی هاش درسته.این سریاله سیاسی بود.ولی یه چیزی توش نبود.جایگاه خانواده .بله درسته دختران نقی همش سرشون توی گوشی هست و برای فالور دارن کارها میکنن اما این ضعف فیلم نامه هست که این کار رو نکوهش نکرده یا حتی سعی در نشون دادن این نکرده که مخاطب رو به تامل بندازه .دو تا برادر کوچیکتر رحمت روی برادرشون وایمیسن حقیقته ولی نکوهش این کار کجا بود.بهتاش توی صورت دایی و پدر و همه وای میسه حتی توی خواب نقی داره بایاشو میزنه .حتی اگر هم صد در صد درست باشه خب کو نکوهش کردن.دغدغه خیلی خوبه ولی باید راه حلشم باشه.این یک سریال رو
آقای هنرمندددددد و منتقققققققد از اون ور بوم افتادی جیگر!!!!
به نظر میاد نویسنده این متن بیشتر لایق حرف هایی است که خود در این متن آورده
و بسیار عقده ای با این مسئله برخورد کرده
لطفا بفرمایید ارتباط نمایش فیلم همسفر در ظهر روز جمعه از شبکه ی انگلیسی منو تو با قسمت پایانی این سریال چه بود ؟ تا زمانی که مرحوم خشایار الوند نویسندگی سریال را به عهده داشت سریال علیرغم انتقاداتی که به آن وارد بود در مجموع در جهت تقویت بنیانهای درست اجتماعی و خانوادگی حرکت میکرد و با زبان هنر و ظرافت ارزشهای مثبت انسانی را ترویج میکرد. ولی این فصل ششم متأسفانه با چرخش ۱۸۰ درجه ای دقیقا بر عکس فصول قبل در جهت تخریب تمام بنیانهای قبلی برنامه ریزی شده.
جانا سخن دل میزنی!
این فقط برای سریال نیست. این جریان فکری هست که صدا و سیما نمایش میده… سریال، اخبار و …
نویسنده خسته نباشی
فکر نمیکنم این محتوا برای دفاع از پایتخت ۶ نوشته شده باشه و فقط عقده گشایی یه سری ها با طیف اصولگرا و خصوصا حاتمی کیاست و فیلم خروجش.جالبه واقعن جالبه