پایان وابستگی به چین در تولید؛ رمز بقای شرکت‌های فناوری در دنیای پسا کرونا

با اوج گیری بحران کرونا شاهد شکل‌گیری ائتلاف‌های کوچکتر منطقه‌ای خواهیم بود که در آن اتکای صرف به زنجیره تامین یک کشور جایی ندارد. بسیاری از دولت‌ها با علم به این مساله کمپانی‌های بومی را به انتقال خطوط تولید به داخل کشور یا ایجاد تنوع در آن ترغیب می‌کنند اما این فرایند پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد.

در حالی که هنوز جنگ تجاری بین آمریکا چین به پایان نرسیده برخی کشورها چین را به خاطر عدم صداقت در ماجرای ویروس کرونا سرزنش کرده و در پی خارج کردن خطوط تولید از این کشور هستند.

یکی از این کشورها ژاپن است که با اختصاص بودجه ۲ میلیارد دلاری شرکت‌های بومی را به انتقال کارخانه‌ها به داخل کشور تشویق کرده و حتی با اهدای طرح‌های تشویقی از آن‌ها خواسته تولید را به کشورهای مجاور چین منتقل کنند.

نقش چین در زنجیره تامین پررنگ‌تر از آن است که روی آن خط کشید.

نقش چین در زنجیره تامین آنقدر پررنگ است که به این سادگی‌ها نمی‌توان روی آن خط کشید. این کشور به واسطه نیروی کار ارزان و بازاری فوق العاده بزرگ با ۱.۴ میلیون مشتری بالقوه گزینه‌ای جذاب برای تمام شرکت ها است. بر اساس برآوردهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۲۸ درصد تولید دنیا در چین انجام گرفته و رتبه دوم در این زمینه با اختلاف چشمگیر ۱۰ درصدی به آمریکا تعلق دارد.

علی رغم انتقاداتی که برخی کشورها در ماجرای ویروس کرونا از چین دارند «Flora Tang»، تحلیلگر موسسه تحقیقاتی «Counterpoint» روابط بین کشورها را پیچیده‌تر از آن می‌داند که به خاطر این انتقادات به قطع ارتباط در زمینه های اقتصادی، آکادمیک، بهداشت، سلامت و غیره منجر شود. از نظر وی کمک ژاپن به کمپانی‌ها هم برای تحریک اقتصاد داخلی و عبور از شوکی است که کرونا به این کشو وارد کرده است. هرچند در این بین تلاش برای ایجاد تنوع در منابع تامین کمپانی ها هم دیده می‌شود.

مزایای چین نسبت به کشورهای دیگر

کمپانی‌ها پیش از خارج کردن خطوط تولید فاکتورهای متعددی نظیر هزینه کارگران و عملیات، بازدهی تولید محلی، تعرفه‌های بین کشورها، هزینه حمل و نقل تا بازار هدف، یکپارچگی زنجیره تامین و غیره را در نظر می‌گیرند.

از این نظر چین با هزینه‌های پایین تولید و بازار ۱.۴ میلیارد نفری، جذابیت بالایی برای آنها دارد و به همین خاطر تسلا علی رغم جنگ تجاری پکن و واشنگتن در چین دست به ساخت کارخانه می‌زند و اپل هم حاضر به انتقال خطوط تولیدش نیست.

در شرایط کنونی اتکا به خطوط تولید یک کشور ریسک بالایی دارد

از اینرو عمده شرکت‌ها از چین خارج نشده و تنها آنهایی که قبلا تمایل به خروج داشته‌اند از طرح‌های حمایتی دولت استفاده کرده و روند را تسریع می بخشند. مقاصد این کمپانی‌ها بسته به بازار هدف احتمالا شامل ژاپن، تایوان، هند، آسیای جنوب شرقی، برزیل و مکزیک خواهد بود. برای مثال هند در حال تبدیل شدن به بازار مورد علاقه کره‌ای‌ها است و حتی برخی شرکت‌های چینی نظیر شیائومی و اوپو کارخانه‌هایی را در این کشور تاسیس کرده‌اند.

عدم قطعیت در شرایط کنونی

Tang در مورد اینکه چه تعداد شرکت از چین خارج خواهند شد به عدم قطعیت در شرایط فعلی و وجود فاکتورهای متعدد اشاره می‌کند:

«مواردی مثل سیستم بهداشت و سلامت عمومی یک کشور و توانایی دولت در کنترل بحرانی مثل کووید-۱۹ تا پیش از این اهمیت زیادی نداشتند اما حالا برای شرکت‌ها در اولویت قرار گرفته‌اند. تا کنون کشورهای آسیای شرقی از جمله کره جنوبی، تایوان و خود چین در این زمینه عملکرد موفقی داشته‌اند اما در آمریکا، اروپا و بازارهای نو ظهور شرایط چندان پایدار نیست.»

هرچند ویروس مرگبار این بار در ووهان ظاهر شد اما چه تضمینی وجود دارد که پاندمی بعدی از گوشه‌ای دیگر در دنیا سر برنیاورد:

«شرکت‌ها قبل از انتقال خطوط تولید باید سوالاتی از خود بپرسند. مثلا آیا در شرایط مشابه دولت آن کشور به اندازه چین در کنترل ویروس موفق خواهد بود؟ اگر دولت در مقابل بحران ناتوان باشد کسب و کار من چه آسیبی خواهد دید؟»

در حال حاضر تنها امیدی که می ‌توانیم داشته باشیم این است که کشورها از ویروس کرونا خلاص شوند اما تحلیلگر موسسه Counterpoint هم مثل برخی کارشناسان دیگر بر این باور است که پس از بحران روند جهانی سازی با افول مواجه شده و بسیاری از کشورها سعی در برگرداندن خطوط تولید به خانه خواهند داشت.

با توجه شرایط کنونی دنیای سیاست و روابط نه چندان دوستانه بین کشورها، اتکای صرف به خطوط تولید واقع در چین یا یک کشور خاص دیگر برای شرکت‌های بین المللی پر ریسک خواهد بود و باید در زنجیره تامین خود تنوع ایجاد کنند.