رصدخانه آرسیبو فرو ریخت؛ مروری بر میراث ۵۷ ساله آن در اخترشناسی

رصدخانه «آرسیبو» در «پورتوریکو» به صورت شبانه درون خود فرو ریخت. این فاجعه به علت اختلال در عملکرد دو کابل این تلسکوپ در ماه‌های گذشته از سوی مهندسان پیش‌بینی شده بود. این خرابی یکپارچگی ساختار کلی رصدخانه را در معرض خطر قرار داده بود.

امروز تصاویری از این رصدخانه در اینترنت منتشر شدi که در آن‌ها از پلتفرم گیرنده عظیم ۹۰۰ تنی که در حالت عادی در بالای این رصدخانه معلق بود، خبری نیست. بنیاد ملی علوم (NSF) که ناظر آرسیبو محسوب می‌شود، اعلام کرده این پلتفرم عظیم روی دیش ۳۰۵ متری تلسکوپ سقوط کرده است. این سقوط که تقریبا ۳۰ ثانیه وقوع آن طول کشیده، تلفات جانی در پی نداشته است.

همانطور که در ویدیوی زیر مشاهده می‌کنید، برج‌ها به همراه کابل‌ها سقوط کردند و روی دیش خرابه‌های زیادی به چشم می‌خورند:

مدیر بنیاد علمی علوم، «Sethuraman Panchanathan» در بیانیه‌ای اعلام کرده:

«ما از این وضعیت ناراحت هستیم ولی خوشبختانه به فردی آسیب نرسیده است. حالا تمرکز ما روی ارزیابی خسارت، یافتن راه‌هایی برای از سرگیری عملیات‌ها در سایر بخش‌های رصدخانه و ادامه کار برای پشتیبانی از جامعه علمی و مردم پورتوریکو است.»

این تلسکوپ در دهه ۶۰ میلادی با بودجه وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا ساخته شد و هدف آن توسعه سیستم دفاع موشکی ضد بالستیک بود. این سازه طوفان‌ها، رطوبت و رشته‌ای از زلزله‌ها را در عمر ۵۷ ساله خود تحمل کرده بود.

NSF از مدت‌ها قبل از وقوع چنین حادثه‌ای می‌ترسید. در تاریخ ۲۹ آبان این آژانس اعلام کرده بود که کابل‌های باقی مانده در آرسیبو با خطر سقوط مواجه هستند که نتیجه آن فروپاشی پلتفرم خواهد بود. NSF به دنبال نابودی آرسیبو با یک راه کنترل شده بود، ولی راه امنی برای حفظ رصدخانه وجود نداشت. مدیران این مرکز یک منطقه امن در این رصدخانه ایجاد کرده بودند که در صورت بروز مشکل، افراد آسیب نبینند.

مقامات محلی منطقه را برای ارزیابی خسارت از سوی مهندسان آماده می‌کنند. NFS در تلاش برای اطلاع از نحوه سقوط این پلتفرم است. ارزیابی‌های اولیه نشان می‌دهد که بخش بالایی هر سه برج که این پلتفرم غول‌پیکر را نگه می‌دارند، شکسته‌اند و در نهایت ساختار کلی سقوط کرده است.

با سقوط این پلتفرم، کابل‌های پشتیبان تلسکوپ هم سقوط کرده‌اند و خسارت سنگینی به مرکز یادگیری در نزدیکی آرسیبو وارد کرده‌اند. بد نیست بدانید وزن هر کدام از کابل‌های اصلی این رصدخانه به ۶۸۰۰ کیلوگرم می‌رسد.

فروپاشی و سقوط امروز پایانی برای دوران سخت آرسیبو بود. این رصدخانه در ماه آگوست با اولین اختلال جدی خود مواجه شد، زمانی که یک کابل کمکی از سوکت خود جدا شد و روی دیش رصدخانه سقوط کرد که نتیجه‌ای جز حفره‌ای بزرگ درون ساختار نداشت. در آن زمان دانشگاه مرکزی فلوریدا (UFC) و NSF به صورت روزانه روی وضعیت نظارت داشتند و به دنبال راه‌اندازی مجدد آن بودند.

در حال که مهندسان به دنبال راهی برای تعمیر این سازه بودند، دومین کابل اصلی در تاریخ ۱۶ آبان سقوط کرد. اینبار هم کابل درون دیش غول پیکر آرسیبو سقوط و خسارت بیشتری به آن وارد کرد. حالا سازه بطور کامل سقوط کرده و آسیب شدیدی به دیش وارد شده است.

NSF از چنین سقوطی اطلاع داشت اما زمان آن را نمی‌دانست. در حقیقت این آژانس می‌خواست پیش‌دستی کند و خود آن را نابود کند، تصمیمی که با مخالفت جدی طرفداران این تلسکوپ ۵۷ ساله مواجه شد. رصدخانه آرسیبو اهمیت بالایی برای پورتوریکو و همچنین اخترشناسان داشت.

این رصدخانه برای شناسایی اجرام آسمانی عجیب در فاصله دور مانند «تپ‌اختر» مورد استفاده قرار گرفته بود. برای مثال در همان اوایل افتتاح رادار آن با شناسایی جفت تپ‌اختر PSR1913+16 بر پیش‌بینی اینشتین در مورد امواج گرانشی مهر تایید زد. علاوه بر این اخترشناسان برای گوش دادن به انفجارهای مرموز رادیویی هم از آن استفاده کرده‌اند. دانشمندان در سال ۱۹۷۴ از آن برای ارسال یک پیام تصویری به خوشه‌یستاره‌ای m13 در فاصله ۲۵ هزار سال نوری از زمین استفاده کردند که حاوی پیامی از بشریت برای موجودات فرازمینی بود.

این تلسکوپ برای ردیابی سیارک‌ها ودنباله‌دارهایی که به زمین نزدیک می‌شدند نیز مورد استفاده قرار گرفته است و حدود دو دهه قبل برای نخستین بار سیارک 1999 JM 8 را از فاصله خیره‌کننده ۹ میلیون کیلومتری زمین شکار کرده و تصاویری با وضوح بالا را آن ثبت کرد.

«جوزف تیلور» و «راسل هالس» در سال ۱۹۷۴ با استفاده این تلسکوپ موفق به کشف نوع جدیدی از تپ‌اخترها شدند که جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۹۳ را برای آن‌ها به ارمغان آورد. این مرکز همچنین سالانه ۹۰ هزار بازدیدکننده داشت و افراد زیادی برای آموزش از آن استفاده کرده‌اند.

آرسیبو در فیلم‌ها و سریال‌های متعددی نیز حضور داشت که برای مثال می‌توان به فیلم «چشم طلایی» از سری فیلم‌های «جیمز باند» در سال ۱۹۹۵ و فیلم «تماس» در سال ۱۹۹۷ اشاره کرد.

هیچ فردی به دنبال نابودی رصدخانه آرسیبو نبود و حتی یک دانشمند پورتوریکویی یک درخواست آنلاین برای تعمیر این رصدخانه از سوی NSF منتشر کرده بود که تا به امروز بیش از ۳۶ هزار امضا جمع کرده است. NSF امیدوار است تا فردا بتواند به تاثیرات زیست محیطی این فاجعه پی ببرد و البته به پرداخت حقوق به کارکنان این مرکز ادامه خواهد داد.

انتظار می‌رود در روزهای آینده NSF گزارش کامل و دقیق خود از این واقعه را منتشر کند.