گزارش همکاری دیوار با فعالین محیط زیست؛ جایی برای سوداگران حیات وحش نیست

یکی از چالش‌های پلتفرم‌های آگهی آنلاین، گسترش سوءاستفاده سوداگران حوزه حیات وحش است که اقدام به ارسال آگهی خرید و فروش گونه‌های جانوری می‌کنند. از همین روی دیوار اعلام کرد که با احساس مسئولیت نسبت به این موضوع، برای به حداقل رساندن این آگهی‌ها تلاش زیادی کرده است. این پلتفرم اکنون گزارشی را پیرامون همکاری با فعالان محیط زیست در حوزه گونه‌های ممنوعه حیات وحش منتشر کرده است که در ادامه مهم‌ترین نکات آن را مرور خواهیم کرد.

خرداد ماه امسال بود که حامیان محیط زیست با انتشار نامه‌ای از مدیران دیوار خواستند تا جلوی آگهی‌های خرید و فروش حیوانات در این پلتفرم را بگیرند. 223 نفر از محیط‌بانان، کارشناسان، اساتید دانشگاهی و انجمن‌های محیط زیستی سراسر کشور ضمن اعلام این که قاچاقچیان با سوء استفاده از خدمات وب‌سایت‌های فعال در حوزه آگهی آنلاین، با خرید و فروش گونه‌های نادر جانوری در حال آسیب زدن به محیط زیست کشور هستند از مسئولان مربوطه تقاضای همکاری برای مقابله این اتفاق ناخوشایند را داشتند.

دیوار نیز در تیرماه 99 نشستی با حضور مدیرانش و یگان حفاظت محیط زیست برگزار کرد و قرار بر این شد با همکاری بین این دو از انتشار چنین آگهی‌هایی جلوگیری شود.

حل اصلی‌ترین چالش

خرید و فروش بسیاری از حیوانات مانند گوسفند، مرغ، ماهی، سگ و ... مجاز است اما برخی از گونه‌های نایاب جانوری هستند که در زمره موارد غیرقانونی قرار می‌گیرند و گستردگی انواع‌شان باعث شده برخورد با آگهی‌های غیرمجاز تبدیل به چالشی دشوار برای این پلتفرم شود که امکان مقابله با آن بدون راهنمایی و کمک متخصصان حوزه محیط زیست وجود ندارد.

همین موضوع سبب شد تا این مجموعه به سراغ فعالان حوزه حیات وحش همچون صدرا محقق، رضا ساکی، میترا حجار و ... رفته و از آن‌ها جهت تهیه جزوات و تکمیل فهرست سیاه گونه‌های ممنوعه در ایران یاری بخواهد.

یکی از اصلی‌ترین چالش‌های مقابله با آگهی‌های غیرقانونی در این حوزه، دور زدن هوش مصنوعی و فیلترهای دیوار بود چرا که شکارچی‌ها و افراد سوجو به هنگام ثبت آگهی خود از کلمات و اصطلاحاتی استفاده می‌کنند که خارج از محدوده 9 هزار کلیدواژه ممنوعه این پلتفرم است مثلا از نام محلی حیوانات استفاده می‌کردند یا در عنوان آگهی خود اسمی از حیوان نمی‌برند و با انتشار تصویری از آن، منظور خود را به خریداران می‌رسانند.

علاوه بر این، تیم‌های نظارتی در حوزه حیات وحش نیاز به دانش بیشتری داشتند که با همکاری این فعالان و ارائه آموزش‌های لازم، گام بزرگی در این جهت برداشته شد.

تنوع آگهی‌های حوزه حیوانات

طی دو ماه شهریور و مهر 1399، حدود یک میلیون و 208 هزار آگهی در دسته حیوانات منتشر شده است که بیش از 70 درصد آن متعلق به گروه پرندگان و حیوانات مزرعه بوده و کمترین نیز به گونه‌های خزنده و گربه‌ها اختصاص داشته است.

حدود 60 هزار آگهی در این بازه زمانی نیز برای لوازم جانبی مرتبط با حیوانات بوده است.

نظارت بر آگهی‌ها

فرآیند نظارت بر آگهی‌های ثبت شده در دیوار دو مرحله دارد، بخشی از آن‌ها توسط ربات‌های هوشمند و بخشی دیگر هم توسط ناظران بررسی می‌شوند. ناظرها نیز به دو دسته عمومی و متخصص تقسیم شده تا تصمیم درباره آگهی‌هایی که نیاز به نظر کارشناسانه داشته باشد به ناظران متخصص سپرده شود.

همان طور که پیش‌تر بیان کردیم با همکاری صورت گرفته بین دیوار و فعالان محیط زیست، آموزش‌های لازم به ناظران داده شده و با تهیه لیست سیاه، تعداد ۲۵۰ نژاد از حیوانات مختلف به عنوان گونه‌های ممنوعه به فهرستی با عنوان «محتوای بد» در دسته آگهی‌های حیوانات دیوار اضافه شده که با بررسی خودکار توسط ربات‌ها، کار برای مقابله با چنین آگهی‌هایی ساده‌تر شده است.

همچنین طبق آیین نامه جدید این پلتفرم که در مردادماه امسال نهایی شده است، آگهی‌هایی که شامل موارد مرتبط با دغدغه‌های حفظ محیط زیست باشند رد می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تمامی پرندگان شکاری
• حیوانات تاکسی‌درمی
• سگ و خروس وحشی
• اجزای بدن حیوانات به جز مواردی که برای مصارف خوراکی ذبح می‌شوند
• لوازمی که باعث ترویج خشونت علیه حیوانات می‌شوند  مانند اسلحه‌های بیهوشی، تله (به حز برای حیوانات موزی مثل موش)
• و ...

اقدامات دیوار چقدر موثر بودند؟

با اعمال فیلتر جدید روی ربات‌های ناظر بر آگهی‌های ثبت شده در حوزه حیوانات، شاهد کاهش 80 درصدی انتشار آگهی‌های ممنوعه هستیم و هر هفته حدود 5640 مورد از آن‌ها رد می‌شوند که نسبت به گذشته 19 درصد رشد داشته است. این فیلتر به طور مستمر بروزرسانی می‌شود تا به طور مستمر خطاهای آن کاهش یابد.

همین موضوع به خودی خود موجب شده تا درخواست‌ها برای ثبت چنین تقاضاهایی حدود 16 درصد کاهش یابد.

در ابتدای سال تقریبا به طور میانگین 0.5 درصد آگهی‌های دسته حیوانات برای خرید و فروش گونه‌های ممنوعه بوده است که این رقم اکنون به 0.41 درصد رسیده است که حاکی از ناامیدی قاچاقچیان و سودجویان از پیشبرد اهداف خود در این پلتفرم است.

جالب است بدانید سهم آگهی‌هایی که توسط ربات‌ها و بدون نقش ناظرین انسانی رد می‌شوند، طی این مدت 430 درصد افزایش یافته که نشان می‌دهد تهیه لیست سیاه از گونه‌های ممنوعه، کمک شایانی به مقابله با این موضوع کرده است.

تمامی این موارد موجب شده تا میانگین سهم آگهی‌های منتشر شده این نوع گونه‌ها از کل آگهی‌های مربوط به حیوانات از 0.19 درصد در ابتدای سال جاری به 0.04 درصد در شهریور و مهرماه کاهش یابد. اندک موارد منتشر شده نیز مربوط به موارد نادری هستند که پس از گزارش کاربران بلافاصله از حالت انتشار خارج می‌شوند.

محبوب‌ترین گونه‌های ممنوعه

اگر نگاهی به آمارهای منتشر شده در شهریور و مهر بیندازیم، از میان 6750 آگهی ممنوعه ارسال شده در کل کشور، تقریبا نیمی از آن مربوط به حیوانات وحشی و موارد مرتبط با نزاع گونه‌های جانوری بوده است و «یاکریم»، «خسک» (نوعی خروس جنگی) و «قمری» از دیگر موارد محبوب برای خرید و فروش بوده‌اند که جلوی انتشار آگهی‌های مربوط به آن‌ها گرفته شده است.

پراکندگی جغرافیایی

با نگاهی به سهم شهرهای مختلف از آگهی‌های ارسال شده در گونه‌های ممنوعه می‌بینیم که در شرق و شمال غربی کشور، چنین درخواست‌هایی رواج بیشتری دارد.

میانگین سهم آگهی‌های ارسالی درباره خرید و فروش موارد ممنوعه حیوانی از کل آگهی‌ها طی 7 ماه ابتدایی سال در زابل، مرند، ایرانشهر و تربت جام بیش از یک درصد بوده است.

طی بازه زمانی دو ماهه پس از اعمال شدن فیلتر «محتوای بد»، 87 درصد از کل آگهی‌های ممنوعه ارسال شده در سه شهر زابل، زاهدان و ایرانشهر که واقع در استان سیستان و بلوچستان هستند، مربوط به «یا کریم» بوده است که نشان از محبوبیت خرید و فروش این پرنده در شرق کشور دارد چرا که سهم کل کشور از آگهی‌های ممنوعه برای آن تنها 22 درصد است.

رمز موفقیت

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تیم نظارتی دیوار در برخورد با چنین آگهی‌هایی، ناآشنایی با انواع گونه‌های جانوری بود که تشخیص‌شان را برای ربات و ناظران انسانی دشوار می‌ساخت. اما پس از همکاری و هم فکری با فعالان محیط زیست شاهد بهبود در تمامی این حوزه‌ها هستیم که مهم ترین آن ها درگیر کردن گشت سایت برای یافتن محتوای ممنوعه و البته بهینه سازی فهرست «محتوای بد» بود که در بات‌های نظارت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیش از آماده سازی و اعمال این فیلتر، 95 درصد از رد آگهی‌های حیوانات به دلیل وجود گونه‌های ممنوعه توسط ناظرین صورت می‌گرفت که پس از اعمال فیلتر شاهد افزایش 23 درصدی نقش ربات در این زمینه هستیم که رد آگهی‌ها توسط آن از حدود ۳۱۰ مورد در هفته به حدود ۱۶۰۰ مورد در هفته افزایش یافته است و سهم آگهی‌هایی که به طور خودکار پیش از بررسی ناظران حذف می شوند از کل آگهی های ردشده در این حوزه 3.5 برابر شده و این رقم در مقایسه با سایر آگهی‌ها حدودا 3 برابر بیشتر است.

همچنین گشت سایت نیز با کمک به ناظرین سهمی در کاهش انتشار چنین آگهی‌هایی داشته است.

ساز و کار این مجموعه جهت بالا بردن دقت بررسی آگهی‌های حیوانات بدین صورت است که پس از پایش و عبور آگهی‌های ارسالی از فیلتر «محتوای بد»، روزانه 12 ناظر آموزش دیده به صورت اختصاصی این موارد ارسال شده را بررسی می‌کنند تا مطابق با قوانین حفاظت از محیط زیست باشند.

تمامی این تلاش‌ها موجب شده تا ثبت گزارش تخلف در دسته خرید و فروش حیوانات به یکی از دو دلیل «محتوای خلاف قانون» یا «محتوای نامناسب» در شهریور ۹۹ در مقایسه با ماه پیش از اعمال فیلترها، ۴۰ درصد کاهش یافته و از 1100 مورد به 650 آگهی در شهریور رسیده است.

رفتار کاربران

رفتار کاربرانی که آگهی‌های ممنوعه را ثبت می‌کنند جالب توجه است. براساس تحقیقی که روی رفتار کاربران این سایت انجام شده، حدود نیمی از آن‌ها صرفا در دسته حیوانات و 34 درصد هم در این دسته و سایر دسته‌ها فعالیت می‌کنند که نشان از بازار پررونق سودجویان حوزه حیات وحش دارد.

اما پس از اعمال فیلترهای جدید در شهریور 99 حدود 14 درصد این افراد دیگر در دیوار به فعالیت خود ادامه نداده‌اند که رقمی امیدوار کننده است.

با وجود تلاش‌های مستمر دیوار، داستان خرید و فروش گونه‌های ممنوعه حیات وحش توسط متخلفین در شبکه‌های اجتماعی و برخی از پلتفرم‌های آگهی آنلاین دیگر ادامه دارد که مقابله با آن نیاز به همت بیش‌تر مسئولان دستگاه‌های دولتی و همکاری مردم دارد. نسخه کامل گزارش را می‌توانید از اینجا دریافت و مطالعه کنید.