چالشی جدید پیش روی درمان شخصی‌سازی شده سرطان: انفجار اطلاعات

روزانه سیلی از اطلاعات روانه کلینیک‌های سرطان می‌شود. سرطان‌شناسان در تلاش برای یافتن راه‌های جدیدی هستند تا بهترین درمان مدرن برای سرطان را از این اطلاعات استخراج کنند.

ما در آستانه دوران پزشکی شخصی‌سازی شده ایستاده‌ایم. در این دوره، درمان سرطان هر فرد مطابق با آرایش ژنتیکی او سفارشی می‌شود. با آزمایش ژنوم ثبت اطلاعات ژنتیکی سرطان‌ها و تشخیص جهش‌های خاصی که منجر به تومورهای هر فرد شده‌اند، امکان‌پذیر می‌شود. مطالعات بالینی در حال بررسی داروهای جدید یا پیدا کردن کاربردهای جدید برای داروهای فعلی هستند.

در تئوری، این یافته‌ها باید سرطان‌شناسان را قادر کنند تا درمان‌هایی ویژه برای هر نوع سرطان بیابند که نتایج بهتری برای بیماران در بر خواهند داشت. اما در عمل، سرطان‌شناسان با فورانی از اطلاعات مواجه هستند که پردازش تمام آن‌ها ممکن نیست. در نتیجه، درمان‌های سرطان اغلب به آن اندازه که باید، شخصی نیستند.

چالش سرطان‌شناسان

این امکان وجود دارد که بتوانیم جزییات ژنتیکی و مولکولی سرطان هر کدام از بیماران را به طور خاص به دست آوریم؛ اطلاعاتی که می توانند سرنخ‌هایی نجات‌دهنده در بر داشته باشند. اما مشکل اینجاست که همیشه نمی‌توانیم بدانیم کدام تست تشخیص مولکولی برای بیمار مناسب است.

وقتی داده‌های توالی ژنتیکی را به دست می‌آوریم، اغلب مشخص نیست که این داده‌ها برای روند درمان بیمار چه دلالت‌هایی می‌توانند داشته باشند. با وجود پژوهش‌هایی که هرکدام به کاربردهایی متفاوت برای داروها اشاره می‌کنند، انتخاب اثربخش‌ترین دارو کار دشواری است. برای مثال، اثربخشی چند بازدارنده آنزیم آناپلاستیک لنفوما کیناز (anaplastic lymphoma kinase – ALK) در درمان لنفوم، سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) و نوروبلاستوما ثابت شده، در حالی که یافته‌های دیگر نشان می‌دهند یکی از این بازدارنده‌ها می‌تواند برای درمان سرطان اطفال مفید باشد.

علاوه بر این، بعضی از بیماران با چالش‌هایی در دسترسی به توالی‌یابی ژنتیکی و تعیین درمان دقیق برای بیماری‌شان مواجه هستند. بعضی از بیمه‌های درمان تست‌های ژنتیکی را پوشش نمی‌دهند، یا قیمت‌هایی بسیار کمتر از قیمت تست را پرداخت می‌کنند. بیمه‌های دیگر نیز تمایلی برای پرداخت مخارج داروها خارج از کاربرد متداول‌شان را ندارند.

طبق یکی از پژوهش‌های اخیر سازمان سلامت هکنسن مریدیَن (Hackensack Meridian Health)، سرطان‌شناسان عضو این جامعه که به درمان بیماران مبتلا به سرطان ریه سلول غیر کوچک مشغول بودند، در رسیدگی به نمونه‌های تومور مشکل داشتند، با زمان‌های انتظار طولانی برای تست‌های آزمایشگاهی مواجه بودند و دسترسی‌شان به درمان‌های هدفمند محدود بود. دشواری دیگر اسن که نتایج توالی‌یابی نسل جدید اغلب به صورت فایل pdf ارائه می‌شود، که نمی‌توان آن را به صورت دیجیتالی با سوابق دیگر بیمار ادغام کرد.

با این که علم و پزشکی دقیق (Precision Medicine) با سرعت رو به جلو در حرکت هستند، سرطان‌شناسان نمی‌توانند پا به پای این پیشرفت‌ها جلو بروند.

به روزرسانی‌ها بسیار سریع‌تر از آن هستند که سرطان‌شناسان بتوانند همه آن‌ها را مطالعه کنند، یا همه را در یک کنفرانس سالانه یاد بگیرند. خیلی ساده می توان گفت منابع جدید بسیار بیشتر از چیزی هستند که یک سرطان‌شناس بتواند آن‌ها را آنالیز کند، تفسیر کند و به کار بگیرد، مخصوصا با توجه به این که برنامه روزانه یک پزشک سرطان مملو از ملاقات با بیماران، مدیریت مستندات بالینی مرتبط، کارهای اداری و کاغذبازی‌های بیمه است.

ژنومیک در دسترس

سرطان‌شناسان در مواجهه با این چالش‌های انبوه باید پشتیبانی‌هایی قوی برای دستیابی به درمان بهینه سرطان داشته باشند، و حالا به تدریج دارند به این پشتیبانی دست پیدا می‌کنند. این پشتیبانی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به داده‌های جدید دسترسی پیدا کنند، آن‌ها را بفهمند و در بهبود درمان بیماران خود به کار گیرند.

یک مورد جدید بیمار سرطانی بسیار بدحال در مرکز سرطان جان تیورِر (John Theurer Cancer Center) در هکنسن مریدین به توضیح بهتر این برنامه کمک می‌کند. این بیمار دو بافت‌برداری جداگانه داشت. هر کدام از آنالیزها نتیجه ای متفاوت داشتند و یکی از آن‌ها یک گونه درمان‌نشدنی سرطان را تشخیص داده بود. اما توالی‌یابی ژنتیکی این بیمار جهشی را آشکار کرد که یک گونه سرطان بسیار راحت برای درمان از آب در آمد. بیمار با یک شیمی‌درمانی اثبات‌شده از نظر علمی درمان و به زودی علائم بهبودی در او مشاهده شد.

برای اطمینان از این که بیماران به درمانی بر اساس آنالیز ژنومیک دسترسی دارند، سازمان هنکسن مریدین و یک سازمان همکار، تعاونی آزمایش ژنومیک (Genomic Testing Cooperative)، یک مرکز ثبت ژنومیک در منزل راه‌اندازی کرده‌اند. آن‌ها در مورد تومورهای جامد ۴۳۴ ژن را آزمایش می‌کنند و جهش‌های DNA و RNA و ناهنجاری‌های ساختاری کروموزومی را پیدا می‌کنند. برای سرطان خون، این مرکز یک پروفایل خون‌شناسی متشکل از ۱۷۷ ژن تولید می‌کند.

همچنین متخصصان هنکسن مریدین در حال ساخت یک پایگاه داده هستند که نتایج ژنتیکی، انواع سرطان، داروهای سرطان و نتایج درمان بیماران را با هم مرتبط می‌کند؛ با این امید که سرطان‌شناسان بتوانند به سرعت سرطان یک بیمار را آنالیز کنند و با استفاده از این اطلاعات درمان او را بهبود ببخشند. مراکز سرطان بزرگ دیگر نیز در حال کار روی پروژه‌های مشابهی هستند.

تخصص اتوماتیک

قدم بعدی استفاده از هوش مصنوعی برای جستجو درون داده‌ها – ژنومیک، داروهای آزمایش‌شده، جمعیت و نتیجه درمان بیماران، و پژوهش‌های علمی – و سپس ارائه توصیه‌های بالینی است. این سیستم به عنوان پشتیبان تصمیم بالینی (clinical decision support – CDS) شناخته می‌شود. IBM Watson برای چنین کاری طراحی شده بود، اما نتوانست از پس آن بر آید. دیگر کمپانی‌های پیشگام در تکنولوژی در حال ساخت نرم‌افزارهای راهنمای درمان سرطان خود هستند. در عرض یک دهه می‌توانیم یک سیستم CDS داشته باشیم که انقلابی را در حوزه درمان سرطان به وجود آورد.

در نهایت، یک سیستم CDS داده‌های بالینی را با راهنماهای شبکه سرطان جامع ملی – مجموعه‌ای از توصیه‌های مبتنی بر شواهد به منظور کمک به متخصصان درمان در پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان – ادغام می‌کند. این سیستم همچنین اطلاعات فردی بیماران را جمع‌آوری می‌کند و آن را به صورت اتوماتیک برای تایید به کمپانی‌های بیمه می‌فرستد. این کار یک بار اداری بزرگ را از دوش پزشکان بر می‌دارد.

هرچند فعلا سرطان‌شناسان می‌توانند بهترین راهنماها را از بحث با متخصصان بین‌رشته‌ای – رادیولوژیست‌ها، آسیب‌شناسان، پزشکان سرطان‌شناس، رادیولوژیست‌های سرطان‌شناس و جراحان – معروف به هیات‌های تومور مولکولی، کسب کنند. آن‌ها موارد را مرور می‌کنند، داده‌های در دسترس را بررسی می‌کنند و توصیه‌های درمان ارائه می‌دهند. چنین گروهی از متخصصان، که داده‌های آزمایش مولکولی و جداول بالینی بیماران را آنالیز و با داده‌های پژوهشی مقایسه می‌کنند، برای سرطان‌شناسان بسیار مفید است، مخصوصا آن‌هایی که در جوامع محلی و کوچک به فعالیت مشغول هستند.

برای استفاده از تمام توانایی درمان‌های مبتنی بر تکنولوژی، متخصصان درمان متعهد همواره مورد نیاز است. پزشکان دلسوز، پرستاران، متخصصان تغذیه و مددکاران اجتماعی باید هر بیمار را به عنوان یک فرد ببینند که نه تنها نیازهای فیزیکی، بلکه نیازهای روحی، روانی و اجتماعی نیز دارد. بیماران سرطان، زمانی که تغذیه سالم، فعالیت فیزیکی منظم، نگرش روانی مثبت و حمایت اجتماعی کافی دارند، به بهترین شکل از پس بیماری خود بر می‌آیند.

این رویکرد کل‌گرایانه، در ترکیب با درمان‌های هدفمند سرطان، اساس پزشکی شخصی‌سازی شده است، که در آینده اثرات شگرفی در درمان سرطان خواهد داشت.