بازخوانی گزارش بازار: ریشه افزایش تقاضا و کاهش عرضه اپلیکیشن‌های مالی و مذهبی کجاست؟

کاربران به دنبال مدیریت نیاز خود در حوزه‌های مالی و مذهبی هستند و تقاضای بالایی برای این اپ‌ها وجود دارد، اما بر اساس گزارش کافه بازار از اندازه، رشد و روند صنعت برنامه‌ها و بازی‌های موبایل در سال 99، عرضه این اپلیکیشن‌ها آنقدرها هم کافی نیست. گزارش کافه بازار بیانگر آن است که اپلیکیشن‌های مالی و مذهبی از انواع اپلیکیشن‌های پرمخاطب هستند.

کاربران برنامه بازار در سال 1399، بیش از یک میلیارد برنامه، نصب و بروزرسانی کرده‌اند. تحلیل داه‌های این تعداد نصب نیز نشان می‌دهد که بعد از اپلیکیشن‌های حوزه شبکه‌های اجتماعی و ابزارها، عکاسی و ویدئو، اپلیکیشن‌های امور مالی ۷.۷ درصد از تعداد نصب را به خود اختصاص داده‌اند و اپلیکیشن‌های مذهبی در دو رتبه بعد با ۴.۲ درصد از کل نصب اپلیکیشن در برنامه بازار جایگاه هفتم را دارد.

نگاهی به گزارش کافه بازار که بیش از ۴۵ میلیون کاربر دارد و می‌تواند آمار قابل توجهی از رفتار ده‌ها میلیون کاربر اینترنتی را به ما بدهد، این پرسش را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا با وجود علاقه کاربران به استفاده از اپلیکیشن‌های مالی و مذهبی، چالشی بر سر راه توسعه این اپلیکیشن‌ها وجود دارد؟ حالا باید دید گره اصلی توقف توسعه صنعت اپلیکیشن‌سازی کجای کار است؟ آیا نداشتن سرمایه آن هم با وجود تعداد قابل توجه شتابدهنده‌ها ایده‌ها را متوقف کرده یا صاحبان ایده بازار را به درستی شناسایی نکرده‌اند. در این مسیر جایگاه رگولاتوری و حمایت‌های دولتی کجاست؟

رگولاتوری و توقف توسعه اپلیکیشن‌های مالی

مدیریت دخل و خرج دیگر با چرتکه و کاغذهای انباشت شده روی هم ممکن نیست. این را عملکرد کاربران دنیای دیجیتال می‌گوید. دنیای امروز موقعیتی را سپری می‌کند که بر اساس آن نیازمند همراهی مدیریت و شناخت بازار مالی با ابزارهای نوین همین بازار است. از همین رو است که بر اساس گزارش کافه بازار دانلود و نصب اپلیکیشن‌های مالی توسط کاربران رتبه قابل توجهی دارد. کاربران این نیاز را احساس کرده‌اند به دنبال پاسخ به آن هستند و از طرفی عرضه بازار برای آنها کافی نیست.

«مهدی عبادی»، کارشناس حوزه فین‌تک و مدیرعامل استارتاپ وندار، گفت باید سرویس‌های مالی را به عنوان یکی از اصول توسعه تجارت الکترونیکی بدانیم. او درباره اهمیت توسعه این حوزه با وجود تقاضای بالای کاربران و عرضه پایین به دیجیاتو گفت: «تنها حوزه‌ای که در ایران طی یک سال گذشته همراه با رشد بوده، تجارت الکترونیکی است و این عاملی مهم در افزایش تقاضا بوده است.»

عبادی با اشاره به رکود و از بین رفتن صنایع دیگر به گزارش وزارت صمت اشاره کرد که بیانگر آن است که حوزه تجارت الکترونیکی تنها حوزه‌ای است که همراه با رشد بوده و همین موضوع علاقه‌مندی به سرویس‌های مالی را مدام بالاتر می‌برد. از طرفی دیگر ما در کشور با چالش اقتصادی کاهش هزینه ارزش ریال هم مواجه هستیم. همین موضوع هم خود منجر به افزایش تقاضای سرویس‌های مالی کمک‌کننده به حفظ ارزش می‌شود.»

او با تشریح این موضوع که رگولاتوری مهم‌ترین دلیلی است که با وجود همه نیازها، همچنان عرضه کمتر از تقاضا است، گفت: «زمانی که از رگولاتوری می‌گوییم منظور فقط بانک مرکزی، بیمه مرکزی و سازمان بورس نیست. هرچند همه این نهادها بزرگترین مانع رشد در این حوزه هستند. دلیل مانع تراشی از طرف این نهادها هم نداشتن تخصص لازم برای همسو شدن با شرایط کنونی است.»

به گفته او تعدد نهادهای رگولاتوری در حوزه مالی نهادهای ناظر و تاثیر گذار به شدت متنوع هستند. او در توضیح این موضوع گفت: «از پلیس فتا به عنوان کوچک‌ترین بخش جریان رگولاتوری تا نهادهای اطلاعاتی در این حوزه نه نظارت بلکه دخالت می‌کنند. همین روند منجر به انحراف رگولاتوری می‌شود.»

ظرفیت درآمدزایی بالای اپلیکیشن‌های مالی

عبادی در پاسخ به این پرسش که آیا اپلیکیشن‌های مالی می‌توانند درآمد زایی مناسبی داشته باشند یا خیر گفت: «در حال حاضر هم در حوزه‌هایی که رگولاتوری اجازه فعالیت به استارتاپ‌های مالی داده شاهد شکل‌گیری استارتاپ‌های مالی سوددهی هستیم. تعداد آنها هم کم نیست. به هر حال توسعه و بزرگ‌شدن تجارت الکترونیکی در کشور منجر به بزرگ شدن و سودآوری قابل توجه استارتاپ‌ها در این حوزه شوند.»

او در مقایسه قانون‌گذاری و رگولاتوری در ایران و کشورهای توسعه یافته گفت: «دو صنعت مالی و سلامت در همه دنیا رگولاتوری حساس‌تر و پیچیده‌تری دارند. در این صنایع با تجمع قانون‌‌گذاری مواجه هستیم. اما این موضوع در ایران و کشورهای توسعه یافته روندی بسیار متفاوت با یگدیگر دارند. در کشورهای توسعه یافته زیرساخت‌ها هم به اندازه رگولاتوری رشد داشته و با چارچوب‌های مشخص این مسیر دنبال شده است.»

به گفته او رگولاتوری در کشورهای توسعه یافته منجر به از بین رفتن ابهامات شده و حتی فرایند و شرایطی را به وجود آورده که با وجود حجم بالا و پیچیده رگولاتوری کسب‌وکارها همچنان توانایی ارائه سرویس را دارند. این موضوع در ایران مورد توجه قرار نگرفته و ما مدام شاهد سخت‌تر شدن مسیر پیشرفت ابزارهای مالی هستیم.

نبود ساختار توسعه اپلیکیشن‌های مذهبی را محدود کرده

یکی دیگر از حوزه‌هایی که همواره با استقبال و توجه مردم مواجه شده اپلیکیشن‌های مذهبی است. به هر روی این موضوع طبیعی است که در کشوری اسلامی کاربران به دنبال رفع نیازهای خود با اپلیکیشن‌های مذهبی هم باشند. این موضوع در حالی است که هرچند تقاضا قابل توجه است، اما بر اساس گزارش سالانه کافه بازار تعداد اپلیکیشن‌های مذهبی تناسب قابل توجهی با تقاضای کاربران ندارد. این بار چه موضوعی منجر به نبود این تناسب شده؟

«محمد علی طهرانچی»، مدیرعامل بادصبا با بیان اینکه تعداد اپلیکیشن‌های مذهبی کم نیست، به تلاش‌ و فعالیت تعداد قابل توجهی از علاقه‌مندان به این حوزه اشاره کرد و گفت: «مشکلی که درباره اپلیکیشن‌های فرهنگی و مذهبی باید مورد توجه داشت، توسعه بخش اقتصادی یا حرفه‌ای محصول است که معمولا مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد و منجر به کوتاه شدن عمر این تجربه‌ها می‌‌شود.»

به گفته او تعداد اپلیکیشن‌های مذهبی کم نیست و نداشتن ساختار و نظم منجر به این شده که اثر لازم را نداشته باشد و برای کاربران این تصور شکل بگیرد که تعداد اپلیکیشن‌های مذهبی کافی نیست.

او با تاکید بر اینکه مسئولین همواره انگیزه، انرژی و توان قابل توجهی را صرف حوزه اپلیکیشن‌های مذهبی کرده‌اند، گفت: «اما این علاقه‌مندی و اشتیاق در شرایطی است که مسئولین با چگونگی مدیریت و پیشبرد آشنا نیستند. آنچه توسعه اپلیکیشن‌های مذهبی را کند کرده در حقیقت عدم هدایت‌گری درست بوده، هرچند همواره مسئولین انگیزه و انرژی لازم در این حوزه را داشته‌اند.»

به اعتقاد بنیان‌گذار باد صبا با وجود همه تلاش‌هایی که در این حوزه انجام شده، همچنان راهی طولانی برای پیشبرد اهداف اپلیکیشن‌های مذهبی وجود دارد.

جامعه مسلمانان جهان، بستری برای توسعه اپ‌های مذهبی‌

طهرانچی در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان از ظرفیت ارتباط با جامعه مسلمانان جهان برای توسعه اپلیکیشن‌های مذهبی استفاده کرد، گفت: «همین ارتباط ظرفیت غنی و قابل توجهی را در اختیار ما قرار داده است. برای استفاده از این ظرفیت اما باید استانداردها، مسیرهای حرفه‌ای و شیوه‌های نوین آگاه شد تا محصولی مناسب جامعه جهانی را تولید کرد.»

او با تاکید بر اهمیت یادگیری چگونگی‌ها گفت: «یادگیری چگونگی حضور در بازار بین‌المللی، یادگیری چگونگی ارتباط، یادگیری چگونگی تولید محتوای ارزشمند و پیوند دادن این محصولات با فرهنگ جامعه جهانی موضوعی است که نیازمند پژوهش، مطالعه و البته عملیاتی است.»

طهرانچی در پاسخ به این سوال که آیا کرونا اثری بر افزایش اقبال نسبت به اپلیکیشن‌های مذهبی داشته یا خیر، گفت: «کرونا عامل پیش‌برنده‌ای برای همه وجوه زندگی دیجیتال و الکترونیکی شد. از همین رو اپلیکیشن‌های مذهبی هم به مانند دیگر اپلیکیشن‌ها با پاندمی کرونا، بیشتر وارد زندگی مردم شدند.»

او در پایان با بیان اینکه بازه سنی کاربران باد صبا بین 25 تا 40 سال است، یکی از کاربردهای اپلیکیشن‌های مذهبی را کمک به خیریه‌ها برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی عنوان کرد و گفت: «استفاده از ظرفیت فضای مجازی کمک قابل توجهی به کاهش هزینه جمع‌آوری این هزینه‌ها خواهد کرد و بهتر است از این ظرفیت نهایت استفاده شکل بگیرد.»

چالش‌های رگولاتوری تا عدم برنامه‌ریزی و شناخت بازار

نداشتن برنامه مدون و چارچوب‌مند و البته تعیین چشم‌انداز از طرف صاحبان ایده و از طرف دیگر سنگ‌اندازی رگولاتوری هر دو به یک اندازه امکان شکست یک اپلیکیشن را به واقعیت نزدیک‌تر می‌کنند. اپلیکیشن‌های مالی و مذهبی هر کدام بنابر یکی از این دلایل دچار ضعف توسعه شده‌اند. اما واقعیت این است که بازار و جامعه کاربران در نهایت از امکان بهره‌وری مستمر و مناسب از این اپلیکیشن‌ها محروم شده است.

این عدم تعادل نه تنها بازار را از نیاز خود محروم کرده حتی روندی را دامن زده که منجر شده حجم قابل توجهی از سود اکوسیستم نوآوری کشور مورد بی‌توجهی قرار گیرد. همانقدر که رگولاتوری باید روند توسعه را تسهیل کند صاحبان ایده هم باید مطالعه، پژوهش و شناخت بازار را افزایش دهند تا شاید در نهایت این حجم از ظرفیت بالقوه تبدیل به سود بالفعل شود.