تکنولوژی در خدمت هنر؛ فناوری VR تئاتر ایران را به خانه تماشاگران آورد

«دیدارو» پلتفرمی است که برای اولین بار در خاورمیانه امکان تماشای تئاتر به شیوه واقعیت مجازی را فراهم کرده است. دیدارو 18 اسفند رونمایی شد و به نظر می‌رسد به عنوان پنجره واحد تئاتر به کار خود ادامه خواهد داد.

محمد ابطحی، نماینده یونیدو که در مراسم رونمایی از این تکنولوژی هم حضور داشت، در گفت‌وگو با دیجیاتو، امکان تماشای تئاتر از همه جای ایران و حتی در آینده‌ای نزدیک، همه جای جهان را یکی از ویژگی‌های جالب و توسعه دهنده هنر تئاتر با استفاده از فناوری توصیف کرد.

پلتفرمی برای بکارگیری فناوری در هنر

حالا باید دید اساسا دیدارو قرار است چه کند و چطور جریان تئاتر را به زندگی مردم نزدیک‌تر کند؟نماینده یونیدو در توضیح درباره ویژگی‌های دیدارو که مورد حمایت یونیدو هم قرار گرفته است به دیجیاتو گفت: «دیدارو یک پلتفرم برای بکارگیری فناوری‌های نوین دیجیتال با محوریت واقعیت مجازی در حوزه فرهنگ و هنر است.»

ابطحی در ادامه توضیحات خود گفت: «البته دیدارو فقط یک پلتفرم فناورانه نیست؛ بلکه یک زیست اکوسیستم مبتنی بر پلتفرم است. در واقع قرار است بر بستر دیدارو تمامی ذینفعان و فعالان حوزه هنر ،در گام اول تئاتر، بتوانند گرد هم جمع شوند و با ایجاد روابط همکاری استراتژیک، محصولات و خدمات نوین به مخاطبان ارائه کنند.»

او در پاسخ به این پرسش که چنین همکاری قرار است چطور و مبتنی بر چه روندی پیش رود، گفت: «در گام اول بر بستر واقعیت مجازی، پخش تئاتر توسعه پیدا می‌کند و همه مخاطبان قادر خواهند بود که همزمان با اجرای تئاتر در صحنه، از هر کجای ایران (و در مراحل بعدی از هر کجای دنیا)‌بتوانند به کمک عینک‌های واقعیت مجازی، نمایش‌های روی صحنه را با حس و حالی نزدیک به صحنه، مشاهده کنند.»

دیدارو، پنجره واحد تئاتر

نماینده یونیدو در توضیح گام بعدی این پلتفرم گفت: «در گام بعدی به تدریج سایر فعالان این حوزه و شرکت‌های فناوری اطلاعات بر بستر دیدارو دور هم جمع خواهند شد و خدمات توسعه خواهد یافت. در واقع دیدارو به مانند یک پنجره واحد عمل خواهد کرد و هر گروهی که بخواهد بر بستر فناوری‌های جدید، خدمتی به حوزه تئاتر ارائه کند، می‌تواند در این بستر این کار را انجام دهد.»

ابطحی با اشاره به خدماتی نظیر فروش بلیط، فروش محصولات جانبی، صنایع فرهنگی، بازی و… آموزش هنرمندان مبتنی بر فناوری جدید، این خدمات را به عنوان بخشی از امکانات دیدارو در آینده توصیف کرد.

او با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های اصلی تئاتر و سایر هنرهای نمایشی، محدودیت آنها از لحاظ دسترسی مخاطب است، گفت: «در واقع فقط تعداد اندکی از مخاطبان و علاقه‌مندان می‌توانند نمایش‌های مورد علاقه خود را روی صحنه مشاهده کنند که این موضوع هم میزان درآمد و بازار این حوزه و هم حجم فعالیت هنرمندان را محدود می‌کند.»

ابطحی در پاسخ به این پرسش که ویژگی قابل توجه استفاده از این فناوری در تئاتر چه است، گفت: «اولین ویژگی استفاده از فناوری جدید، توسعه بازار و ایجاد ارزش افزوده در این صنعت است. در گام بعدی، فناوری‌های نوین دیجیتال می‌توانند به بروز خلاقیت‌های مختلف و توسعه نوآوری در هنر کمک کنند.»

به باور او، در حال حاضر فناوری‌های مورد استفاده در صحنه تئاتر محدود است که به کمک فناوری‌های جدید دامنه گزینه‌های در دسترس هنرمندان افزایش خواهد یافت و عرصه‌ه‌ای به روی آنها باز خواهد شد که پیش از آن شاید، قابل تصور نبود.

کرونا، فرصتی برای جولان تکنولوژی

بعد از همه‌گیری بیماری کووید 19، مواجهه با فناوری‌های نوآورانه آرام‌تر و پذیرفتنی‌تر شد. مردم بخش قابل توجهی از زندگی خود را مبتنی بر استفاده از همین فناوری‌ها پیش بردند و در واقع تکنولوژی نه یک بخش لوکس بلکه بخشی جدا نشدنی از زندگی شد.

از محل کار تا ورزش و مراقبت‌های فردی حالا دیگر بر اساس امکاناتی که فناوری به بشر داده بهتر و با چالش‌های کمتری پیش می‌روند. هنر هم قرار نیست خارج از این دایره به این تغییر و تحولات صرفا نگاه کند و از آن بهره نبرد.

در چنین شرایطی این پرسش مطرح است که در نهایت کرونا چقدر بر تسریع پذیرش تکنولوژی در جریان هنر تئاتر اثر داشته است، ابطحی در پاسخ به این پرسش گفت: «در مجموع کرونا یک عامل بسیار تسریع‌کننده در فراگیری فناوری‌های نوین دیجیتال در همه حوزه‌ها و از جمله در حوزه هنر و فرهنگ بود.»

او در پاسخ به این پرسش که مقاومت در برابر این موضوع چطور شکسته شد، گفت: «پیش‌تر هم هنرمندان در برابر استفاده از فناوری‌های جدید مقاومت می‌کردند و حتی برخی استفاده از فناوری را با ذات هنر در تقابل می‌دیدند. مردم هم خیلی آشنایی با کاربرد فناوری‌های جدید به ویژه در حوزه هنر نداشتند و آشنایی‌شان مستلزم سرمایه‌گذاری و تبلیغات زیاد بود که کرونا این فرآیند را تسریع کرد.»

نماینده یونیدو با تاکید بر اینکه، در یک زمان هم عرضه و هم تقاضای فناوری در حوزه فرهنگ ارتقا پیدا کرد، گفت: « بنابراین علی‌رغم معضلاتی که کرونا ایجاد کرد، بستری برای همگانی شدن استفاده از فناوری‌ها فراهم کرد. در حال حاضر زمان خوبی است که حوزه هنر از این فرصت استفاده کند و به توسعه بازار و تولید محصولات و خدمات نوآورانه اقدام کند.»

به گفته او این روند کمک خواهد کرد تا ضریب نفوذ هنر، در جامعه افزایش پیدا کند.

انقلاب صنعتی چهارم و تغییر سبک و سیاق جهان

حالا در عصر انقلاب چهارم صنعتی و تحول دیجیتال هستیم و فناوری‌های نوین دیجیتال نظیر واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، هوش مصنوعی، پرینت چند بعدی و غیره قلب این تحول هستند. از سویی دیگر تمامی برآوردها حاکی از آن است که هر حوزه کسب‌و‌کار و هر صنعتی که نتواند در چند سال آینده از فناوری‌های نوین استفاده کند، دچار چالش خواهد شد.

حتی ابطحی بر این باور است که اگر یک کسب‌وکار نتواند بر پایه این فناوری‌ها، نحوه انجام فعالیت و ارائه خدمات و محصولات خود را متحول سازد، از گردونه رقابت و کسب و کار خارج خواهد شد.

او در ادامه با پاسخ به این پرسش که راهکار کسب‌وکارها برای بقا و توسعه خود با توجه به این رویکرد چه خواهد بود، گفت: «استفاده از فناوری‌های نوآورانه آینده محتوم همه کسب و کارها است و بنابراین، پلتفرم‌هایی چون دیدارو که بر بستر این روندهای تحول آفرین شکل گرفته‌اند، آینده روشنی دارند.»

ابطحی در ادامه توضیحات خود گفت: «در واقع سوال این نیست که آیا دیدارو چشم انداز روشنی دارد یا نه،‌ سوال این است که دیدارو چقدر می‌تواند در این روندی که در حال ظهور است، موفق عمل کند و چقدر می‌تواند هنرمندان، شرکت‌های فناوری، و فعالان بخش خصوصی و دولتی را با خود همراه کند و چه اندازه می‌تواند به آنها در خلق ارزش‌های جدید کمک کند.»

او در پاسخ به پرسش‌هایی که خود درباره آینده دیدارو طرح کرد، گفت: «به نظرم دیدارو پتانسیل لازم را برای توسعه و موفقیت در این حوزه در اختیار دارد. این مجموعه هم تیم خوبی در اختیار دارد و هم تعاملات سازنده‌ای با فعالان این حوزه در بخش خصوصی ودولتی ایجاد کرده و هم موسسان آن تجربه‌های بزرگی در راه‌اندازی کسب و کارهای بزرگ در حوزه فرهنگ و هنر و فناوری در اختیار دارند.»

از حمایت یونیدو تا رای نهایی مخاطبان

نماینده یونیدو در پایان توضیحات خود گفت: «سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) و وزارت کار هم در قالب پروژه مشترکی که برای توسعه صنعت فناوری اطلاعات ایران از چند سال پیش در حال اجرا دارند، از این پلتفرم و نهادهای وابسته به آن حمایت می‌کنند.»

به باور او در مجموع بستر مناسبی برای موفقیت این پلتفرم فراهم شده است که به زودی شاهد تحقق اهداف آن خواهیم بود.

به هر روی حالا کمتر از یک ماه است که فعالیت دیدارو به کاربرانش کمک کرده تا از خانه تئاتر را با فناوری VR یا همان واقعیت مجازی تماشا کنند. قطعا این پلتفرم در گام‌های اول چالش‌ها یا حتی نقاط ضعفی دارد که باید به دنبال رفع آنها پیش رود. اما باید دید در آینده رویکرد مخاطبان درباره آن چه خواهد بود.

البته این نکته هم قابل توجه است که نمایش «ژپتو» به کارگردانی اوشان محمودی، اولین تئاتر واقعیت مجازی ایران است که چهارشنبه 19 اسفند، همزمان با اجرا در تماشاخانه ایرانشهر، به شکل زنده با این فن‌آوری اجرا شد. اما واقعیت مجازی قرار است چطور جریان هنر تئاتر را به مخاطبان نزدیک‌تر کند و چه اثری در این روند خواهد داشت.