منشأ اصلی پیکرک مشهور به «ونوس ویلندورف» کجاست؟

پیکرک موسوم به «ونوس ویلندورف» (Venus of Willendorf) از نمونه‌های مهم از هنر پیش از تاریخ در اروپاست. این پیکرک که اکنون در موزه تاریخ طبیعی در وین نگهداری می‌شود و حدوداً یازده‌سانتی‌متر ارتفاع دارد از سنگی تراشیده شده است که در ویلندورف یافت نمی‌شود. حال، گروهی تحقیقاتی با استفاده از روش توموگرافی میکرو رایانه‌ای (Micro-computed tomography) متوجه شده‌اند که ماده‌ای که این پیکرک از آن تراشیده شده است احتمالاً مربوط به شمال ایتالیا است. این مطالعه دریچه‌ای جدید بر الگوهای حرکتی انسان‌های مدرن در شمال و جنوب آلپ باز می‌کند.

پیکرک موسوم به «ونوس ویلندورف» که حدوداً سی‌هزارسال قدمت دارد، مربوط به دوره پارینه‌سنگی نوین است و در سال 1908 در اتریش کشف شد. این پیکرک از سنگ آهک اولیتیک (oolitic limestone) تراشیده شده است-نوعی سنگ رسوبی که از دانه‌های کروی به هم چسبیده تشکیل شده است. درحالی که دیگر پیکرک‌های موسوم به ونوس معمولاً از عاج یا استخوان ساخته شده‌اند (گاهی هم از سنگ‌های مختلف)، برای ساخت ونوس ویلندورف از اولیت (oolite) استفاده شده است. «گرهارد وبر»، انسان‌شناس دانشگاه وین، «الکساندر لوکندر» و «ماتیاس هارژاوزر»، زمین‌شناس و «والپورگا آنتل وایزر»، متخصص پیش از تاریخ از موزه تاریخ طبیعی وین با استفاده از روش توموگرافی میکرو رایانه‌ای (Micro-computed tomography) ساختار درونی این پیکرک را آزمایش کردند.

با توجه به قدمت پیکرک «ونوس ویلندورف»، بررسی و آزمایش آن با استفاده از بعضی از روش‌ها می‌تواند ریسک بالایی داشته باشد، اما توموگرافی میکرو رایانه‌ای به محققان فرصتی داد تا بدون خطر بتوانند رسوبات و ذرات داخل این پیکرک را مورد بررسی قرار دهند.

این مطالعه منجر به آشکار شدن رسوباتی با تراکم و اندازه‌های مختلف، بقایایی از صدف و دانه‌های بزرگی به نام لیمونیت (Limonite) شد. این گروه تحقیقاتی نمونه‌هایی را برای مقایسه از اتریش و اروپا تهیه و آن‌ها را ارزیابی کردند. نمونه‌هایی سنگی از فرانسه تا شرق اوکراین و از آلمان تا سیسیل به دست آمدند و با میکروسکوپ مورد بررسی قرار گرفتند. طبق مطالعه انجام شده، هیچ سنگ آهک اولیتیک تا حداقل دویست‌کیلومتری اطراف ویلندورف یافت نشده است.

با توجه به مطالعه انجام شده، نمونه‌های سنگ آهک به دست آمده از محوطه‌ای در شمال ایتالیا در دره دریاچه گاردا به نام «ساگا د آلا» از سنگ آهکی که پیکرک ونوس از آن تراشیده شده است «تقریباً غیرقابل تمایز» بودند که می‌تواند حاکی از آن باشد که احتمال بسیار زیادی وجود دارد که مواد خام مورد استفاده در این پیکرک از جنوب کوه‌های آلپ آمده باشد.

اما چه شد که این پیکرک چندین کیلومتر دورتر از شمال ایتالیا(یعنی جایی که مواد اولیه آن یافت شده‌اند) سردرآورد؟

«ونوس ویلندورف» مربوط به فرهنگ گراویتی (Gravettian culture) است که حدود 30هزارسال پیش ظهور کرد و در سراسر اروپا نیز گسترش داشت. طبق مطالعه انجام شده، اگرچه غیرممکن است که بدانیم این سنگ آهک چه زمانی جمع‌آوری شده و این پیکرک کِی تراشیده و از کوه‌های آلپ به دانوب آورده شده است، با این حال این سفر ممکن است که چندین نسل طول کشیده باشد و حاکی از آن است که جمعیت‌های شکارچی-گردآورنده این فرهنگ، جابه‌جایی بسیار داشته‌اند. وبر بیان می‌کند که این پیکرک در طی مدت زمانی طولانی و هنگامی که انسان‌ها در امتداد رودها و در جست‌وجوی شکار و شرایط اقلیمی مناسب سفر می‌کردند، از کوه‌های آلپ عبور کرده است.

نتایج این پژوهش در ژورنال Scientific Reports منتشر شده است.