امروز در فضا: فضاپیمای استارداست با نمونه‌هایی از گردوغبار دنباله‌دار به زمین بازگشت

۱۵ ژانویه ۲۰۰۶، فضاپیمای استارداست ناسا به زمین بازگشت تا کپسولی را که حاوی اولین نمونه‌های دنباله‌دار و غبار بین‌ستاره‌ای بود، رها کند.

فضاپیمای استارداست

استارداست، کاوشگر فضایی رباتیکی با وزن ۳۰۰ کیلوگرم بود که در ۷ فوریه ۱۹۹۹ توسط ناسا به‌سوی فضا پرتاب‌ شد. مأموریت استارداست دیدار و برخورد با دنباله‌دار وایلد- ۲ بود. این فضاپیما همچنین در طول مسیر از سیارک آننفرانک و یک دنباله‌دار دیگر به نام تمپل- ۱ بازدید کرد.

مأموریت‌هایی با هدف بازگرداندن نمونه‌هایی از غبار کیهانی و دنباله‌دارها بارها پیشنهاد شده‌ بودند، اما به‌علت هزینه‌های زیاد آن‌ها تأیید نشدند. با طراحی یک فضاپیمای ساده و کپسول برگشت نمونه، این مأموریت به تأیید رسید.

وایلد- ۲ نیز به این دلیل هدف مأموریت انتخاب شد که فضاپیما می‌توانست به مدار آن برسد و با سرعت نسبتاً آهسته ۶ کیلومتر در ثانیه سفر کند و بازگردد. ویژگی‌های سطح ناهموار وایلد- ۲ نشان می‌داد که زمان کمتری را در منظومه شمسی درونی نسبت به سایر دنباله‌دارها سپری کرده‌ است.

بازگشت فضاپیما

فضاپیمای استارداست کپسول ۴۵ کیلوگرمی‌اش را در ساعت ۰۵:۵۷ صبح روز یکشنبه به وقت گرینویچ، هنگامی که از کنار زمین می‌گذشت به‌سوی جو پرتاب کرد.

کنترل‌کننده‌های این مأموریت در آزمایشگاه رانش جت ناسا، هنگام آغاز ورود کپسول به جو آن را زیر نظر داشتند.

کپسول چهار ساعت پس از ترک کاوشگر، در ارتفاع ۱۲۵ کیلومتری بر فراز اقیانوس آرام وارد جو زمین شد و از بخش‌هایی از شمال غربی آمریکا به‌شکل نواری نورانی در آسمان قابل مشاهده بود.

دستاوردهای استارداست

دانشمندان دنباله‌دارها را کپسول‌های زمان کیهانی می‌پندارند؛ چرا که حاوی موادی هستند که از زمان تشکیل خورشید و سیارات تاکنون هیچ تغییری نکرده‌ است. برخی حتی تصور می‌کنند که این اجرام ممکن است بذر شیمیایی لازم برای پیدایش حیات را در زمین کاشته‌ باشند.

نخستین نتایج به‌دست‌آمده‌ از مأموریت فضایی استارداست حاکی از آن بود که اجرام دنباله‌دار از آتش و همچنین یخ به‌وجود آمده‌اند. برخی از آن دانه‌ها و ذرات شامل موادی هستند که در دمای بسیار بالا تشکیل شده‌اند که اکتشافی غیرمنتظره است؛ زیرا دنباله‌دارها در محیط بسیار سرد و نقاط دورافتاده منظومه شمسی شکل گرفته و هرگز در معرض چنین حرارتی نبوده‌اند.

خورشید و سیارات در حدود چهار میلیارد و ۶۰۰ میلیون سال قبل به‌تدریج از میان سحابی خورشیدی پا به هستی گذاشتند. آن دسته از کانی‌هایی که در نمونه‌های استارداست مشاهده‌ شده و ظاهراً در محیط بسیار داغ شکل گرفته‌اند، ممکن است در ناحیه درونی سحابی خورشیدی به‌وجود آمده باشند. اما «دونالد برانلی»، دانشمند ارشد مأموریت استارداست می‌گوید این ذرات باید توسط چیزی به ناحیه سرد بیرونی که سیبری منظومه شمسی محسوب می‌شود، منتقل شده‌ باشند. وقتی این دانه‌ها شکل گرفتند، گداخته بودند و از شدت داغی به سرخی یا سفیدی می‌زدند.

دانشمندان همچنین در این نمونه‌ها موادی را پیدا کردند که قدیمی‌تر از خورشید بود. همان‌طور که آن‌ها گمان می‌کردند، ذرات جمع‌آوری‌شده توسط مأموریت استارداست، بقایای بلوک‌های ساختمانی و باستانی منظومه شمسی ما بودند.