فعال بازار سرمایه: سود بدون‌ریسک ۳۸ درصدی، فعالیت اقتصادی را بی‌معنا می‌کندمی‌کند

نرخ بازده اوراق اخزا، که در واقع همان سود بدون‌ریسک و تضمین‌شده اسناد خزانه دولتی است، دیروز (۱۰ آذر ۱۴۰۴) با ثبت بازدهی حدود ۳۸ درصد رکورد تازه‌ای ثبت کرد. این رکورد جذابیت بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های پرریسک را کاهش می‌دهد، علاوه بر این هیچ اقتصادی با نرخ سود بدون ریسک بالا نمی‌تواند رشد کند. در همین رابطه، رضا خانکی، رئیس هیئت‌مدیره ازکی سرمایه و کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با دیجیاتو توضیح می‌دهد که چرا چنین نرخ‌هایی می‌تواند اقتصاد و بورس را وارد دوره‌ای از رکود کند.

به گفته خانکی نرخ سود بدون ریسک یا همان اوراق اخزا در سطحی قرار گرفته که عملاً فعالیت اقتصادی را بی‌معنا کرده است. وقتی سرمایه‌گذار بدون انجام هیچ فعالیتی سالانه حدود ۴۰ درصد بازده می‌گیرد، طبیعی است که نه به تولید وارد شود، نه به بورس، و نه ریسک توسعه کسب‌وکار را بپذیرد.

او با توضیح اینکه نرخ سود اخزا عملاً سقف بازدهی اقتصادی را تعیین می‌کند، گفت: «وقتی تورم ۵۰ درصد است و نرخ بدون ریسک ۴۰ درصد، بسیاری از کسب‌وکارها اصلاً توان رسیدن به این بازده را ندارند. یعنی حتی اگر بهترین عملکرد خود را داشته باشند، بازدهی‌شان کمتر از این سود است.»

در چنین شرایطی که فعالیت اقتصادی از نظر عقلانی توجیه‌پذیر نیست، طبیعی است که سرمایه‌گذار به سمت گزینه‌هایی مثل سپرده و صندوق‌های درآمد ثابت برود. خانکی در این خصوص گفت: «این شرایط یکی از اصلی‌ترین دلایل بی‌جانی بازار سرمایه و عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران حقیقی است».

چرا در چنین شرایطی، صندوق‌های درآمد ثابت جذاب می‌شوند؟

رئیس هیئت‌مدیره ازکی سرمایه در جواب به این سوال دیجیاتو که چرا در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران به سمت صندوق‌های درآمد ثابت می‌روند گفت:

«وقتی فرد عادی ۱۰۰ میلیون تومان به بانک می‌برد، نهایتاً ۱۵ تا ۲۰ درصد سود می‌گیرد. اما صندوقی که چهار–پنج هزار میلیارد پول مردم را تجمیع کرده، می‌تواند با بانک برای نرخ‌های ۳۰ تا ۳۱ درصد لابی کند. این قدرت چانه‌زنی چیزی است که مردم به‌صورت فردی ندارند، اما از طریق صندوق‌ها به آن دسترسی پیدا می‌کنند.»

او بخش دوم سود صندوق‌ها را خرید اوراق بدهی می‌داند و توضیح می‌دهد که هرچه کسری قیمت اوراق بیشتر شود، سود صندوق‌ها هم افزایش پیدا می‌کند: «امروز اوراق با کسرهای بالای ۳۰ درصد معامله می‌شود. این یعنی نرخ بازده مؤثر صندوق‌ها بالاتر می‌رود و طبیعتاً مردم هم بیشتر پولشان را به سمت این صندوق‌ها می‌آورند.»

به گفته این کارشناس، وقتی بازدهی بدون ریسک به مرز ۴۰ درصد می‌رسد، بورس به‌طور طبیعی تحت فشار قرار می‌گیرد: «نسبت قیمت به سود سهام (P/E) باید خودش را با نرخ بازده بدون ریسک تطبیق دهد. وقتی نرخ بالا می‌رود، ارزش سهام باید پایین بیاید تا سرمایه‌گذار انگیزه داشته باشد وارد بازار شود. نتیجه این فرایند، کاهش قیمت‌ها و بی‌میلی عمومی نسبت به بازار سرمایه است.»

خانکی اضافه می‌کند که این ماجرا فقط مختص بورس نیست: «در همه بازارها، دیجیتال، صنعتی، خدماتی رکود دیده می‌شود. چون فعالیت اقتصادی سخت‌تر از همیشه شده است.»

در آخر، او هشدار می‌دهد که ادامه چنین نرخ‌هایی می‌تواند «رکود طولانی» ایجاد کند و مسیر سرمایه‌گذاری مولد را ببندد.

به گفته خانکی «هیچ اقتصادی با نرخ سود بدون ریسک بالا نمی‌تواند رشد کند. دیر یا زود یا باید نرخ‌ها اصلاح شود یا رکود به بخش‌های بیشتری از اقتصاد سرایت می‌کند.»