نگاهی جامع بر ابهامات طرح رجیستری موبایل و راه حل های اندیشیده شده برای آنها

طرح رجیستری موبایل از زمان مطرح شدن ابهامات و واکنش های مختلفی به وجود آورد، تا جایی که از همین حالا بسیاری این طرح را نیز مشابه طرح های پیشین خود برای ثبت تلفن های همراه، محکوم به شکست دانسته اند.

طرح رجیستری موبایل قرار است با ثبت تلفن های همراه وارد شده به کشور، جلوی قاچاق این محصول پر کاربرد را بگیرد به نحوی که شبکه ی موبایل دیگر به تلفن های قاچاق سرویس ارائه نکند.

در ادامه به برخی از بزرگ ترین سؤالات و ابهامات این طرح نگاهی خواهیم انداخت و مروری خواهیم داشت بر راه حل های مطرح شده برای برطرف کردن آنها:

چگونگی مسدود کردن راه جعل طرح

در طرح رجیستری موبایل قرار است کد IMEI (شماره سریال) موبایل های وارداتی پس از ثبت در گمرک، به سامانه‌ ای در وزارت صنعت منتقل و سپس به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارسال شود. برای جلوگیری از امکان جعل، قرار شده شناسه‌ای ترکیبی از دو شناسه ی یکتای IMEI موبایل و شناسه ی یکتای سیم کارت (MSISDN)، به علاوه ی یک شناسه ی دیگر برای موارد استثنا مورد استفاده ی اپراتور ها قرار بگیرد.

در تجربه ی قبلی اجرای طرح رجیستری در سال ۸۵، برخی فروشندگان موبایل با تغییر IMEI تلفن های قاچاق به IMEI مجاز، طرح را دور زده و اقدام به فروش کالای قاچاق می‌ کردند. در نتیجه ی این اقدام امکان رهگیری تلفن های مسروقه نیز از بین می‌ رفت زیرا مثلاً در یک نمونه ۱۲۰ هزار موبایل تنها با یک IMEI ثبت شده بود.

در روش جدید، فرض بر این است که تخلفی در ثبت سریال اتفاق نیافتد و در نتیجه استفاده از هر IMEI تنها برای یک دستگاه امکان‌ پذیر باشد. البته تا کنون برای ثبت غیرقانونی IMEI تلفن های قاچاق در گمرگ یا سامانه ی وزارت صنعت تضمینی ارائه نشده است.

طراحان طرح معتقدند حتی در صورت کمترین احتمال در جعل IMEI، با شناسه ی ترکیبی حاصل از IMEI و MSISDN، تغییر شماره سریال تلفن به تنهایی فایده‌ای نخواهد داشت، زیرا شبکه فقط به زوج معتبر سیم کارت و تلفن همراه سرویس می دهد.

نحوه تشخیص اصالت موبایل هنگام خرید

تجربه ی طرح شبنم برای استعلام کالای اصلی از کالای قاچاق نشان داد استعلام پیامکی اصالت کالا هنگام خرید چندان مؤثر نبوده است. با این حال در طرح فعلی رجیستری باز هم روش اجرا بر پایه ی استعلام پیامکی گذاشته شده است. اما این بار منطق طراحان طرح این است که بلااستفاده بودن موبایل قاچاق، خریدار را ناگزیر به استعلام می‌ کند. برای استعلام نیز چند روش کد دستوری و پیامک در نظر گرفته شده است. در این پیامک مشخصات دقیق موبایل شامل نام، برند و اصالت ورود ارائه می‌ شود.

طبق پیش بینی این طرح، فروشنده موظف است در آخرین مرحله بعد از انتخاب نهایی مشتری، اجازه دهد مشتری سیم کارت در دستگاه بگذارد و اصالت آن را استعلام کند و اگر قصد دارد همان سیم کارت را به تلفن همراه جدید متصل کند، کد دستوری ثبت سیم کارت را ارسال کند.

اصالت تلفن همراه خریداری شده از طریق اینترنت

در خرید اینترنتی، فروشنده یک کد فعال سازی را پیش از دریافت کالا به مشتری ارسال می‌ کند تا خریدار با یک سیم کارت کد فعالسازی را برای اصالت دستگاه استعلام کند. به این ترتیب برای خرید های اینترنتی یا خرید های هدیه مانعی ایجاد نمی شود و پس از خرید به محض انداختن اولین سیم‌ کارت موبایل فعال خواهد شد.

موبایل هایی که توسط مسافر خریداری و وارد کشور می شوند

بسیاری از مسافران کشورهای خارجی در بازگشت به علت تفاوت قیمت موبایل در داخل و خارج از کشور، اقدام به خرید از خارج و وارد کردن آن می‌ کنند. در این طرح IMEI تلفن های سفری در پایانه ی ورودی ثبت می‌ شود. به این ترتیب که مسافر هنگام وارد شدن به کشور باید با پرداخت هزینه ای بیش از هزینه ی رسمی واردات موبایل آن را به کشور وارد کند. در نتیجه وارد کردن موبایل به این ترتیب دیگر مقرون به صرفه نخواهد بود.

موبایل مسافرانی که برای مدتی به ایران سفر می کنند

در این طرح پیش‌بینی شده در صورتی که هم موبایل و هم سیم‌ کارت هر دو خارجی باشند، وقفه ای در سرویس دهی ایجاد نشود تا مهمانانی که به ایران می‌ آیند با مشکل موبایل مواجه نشوند. البته ظاهراً مدت زمان فعال بودن موبایل میهمانان خارجی در ایران، به مدت اقامت وی یا روادید آنها بستگی خواهد داشت.

موبایل های دو سیم کارت

در این طرح پیش بینی شده که در ترکیب IMEI و MSISDN ، یک MSISDN به عنوان اصلی و چند MSISDN فرعی تا سقف ۵ عدد تعریف شود. با این کار امکان استفاده از چند سیم‌کارت برای یک موبایل فراهم خواهد بود. فعلاً محدودیت تعداد سیم‌ کارت نهایی نشده است.

تعویض یا فروش موبایل

در این طرح امکان تغییر MSISDN در ترکیب IMEI و MSISDN ثبت شده برای تلفن هوشمند پیش بینی شده است. مشترک باید پیامکی برای این درخواست اعلام کند تا MSISDN سیم‌کارت خود را تعریف و در صورت درخواست MSISDN های فرعی را نیز ثبت کند.

در هنگام فروش نیز فروشنده با ارسال پیامکی اعلام می‌ کند که قصد واگذاری موبایل خود به فرد دیگری را دارد. این مراحل به آن معناست که هر سیم‌ کارت برای فعال شدن در موبایل باید جزو سیم‌ کارت‌ های ثبت شده برای آن باشد. در نتیجه برای مواردی مانند تست یک سیم‌ کارت، اوضاع کمی پیچیده می شود.

تلفن های موجود در بازار و در اختیار مصرف کنندگان

تمام تلفن های همراه موجود در بازار و در دست مردم تا پیش از آغاز رسمی طرح مجاز محسوب می شوند و حتی در صورتی که قاچاقی وارد بازار شده باشند نیز مشکلی برای صاحب آن به وجود نمی آید. اما بعد از آغاز طرح خریداران باید مراقب اصالت تلفن همراه باشند و آن را به روش های ذکر شده بررسی کنند.

تعرفه گمرکی واردات موبایل و قاچاق

موضوع مهمی که حتی می‌‌ تواند نتیجه ی این طرح را تغییر دهد تعرفه ی گمرکی واردات تلفن همراه است. در حال حاضر مجموع تعرفه ی رسمی واردات موبایل شامل ۵ درصد تعرفه ی گمرکی و ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده است که با سایر هزینه‌ها تا ۲۲ درصد نیز می رسد. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حتی تعرفه‌ ی ۱۵ درصدی نیز می تواند انگیزه ی لازم برای قاچاق موبایل را به وجود بیاورد. به عقیده ی آنان تعرفه ی گمرکی باید به کمتر از ۵ درصد کاهش یابد یا مالیات بر ارزش افزوده به جای واردکننده از عمده فروش اخذ شود.

ظاهراً تاکنون درباره ی تعرفه ی گمرکی همزمان با اجرای رجیستری تصمیمی اتخاذ نشده است.

ثبت تلفن همراه در طرح رجیستری هیچ هزینه ای ندارد

خریداران تلفن همراه باید از این موضوع اطلاع داشته باشند که رجیستر کردن موبایل هیچ هزینه ای در بر ندارد و اخذ هر هزینه‌ ای برای فعال کردن موبایل در شبکه غیرقانونی است.