احتمال وجود حیات در نزدیک ترین اگزوپلنت به کره زمین چقدر است؟

دانشمندان «رصدخانه جنوبی اروپا» یا ESO شواهدی یافته اند که نشان می دهد سیاره ای شبیه زمین حول ستاره «پروکسیما قنطورس» می چرخد. این سیاره فعلاً «پروکسیما بی» نام گرفته، که نزدیک ترین اگزوپلنت به کره زمین محسوب می شود.

همان طور که می دانید، منظور از اگزوپلنت، سیاره ای است که در مدار ستاره ای دیگر (به جز خورشید) قرار دارد. تاکنون بیش از 3000 اگزوپلنت از طریق مراکزی همچون ESO یا رصدخانه فضایی کپلر شناسایی شده، اما بیشتر آنها سیاره هایی عظیم با مداری بسیار نزدیک به ستاره شان هستند، در نتیجه دمای این سیاره ها به اندازه ای زیاد است که حیات در آنها قابل شکل گیری نیست.

طی سال های اخیر ابزارهای رصد به قدری پیشرفت کرده اند که می توان منظومه های خورشیدی و دیگر سیاره ها را یک به یک شناسایی نمود، و بنابراین زمان خوبی برای عاشقان نجوم به شمار می رود تا به بررسی فضای لایتناهی بپردازند.

هدف از این اقدامات، یافتن سیاره هایی همچون زمین است، یعنی دمایشان در حدی باشد که آب به شکل مایع در سطح آنها شکل گرفته و شکلی از حیات را پشتیبانی نماید. منجمین به این وضعیت «منطقه زیست پذیر» می گویند. البته هدف مهم دیگر، کشف نزدیک ترین اگزوپلنت ممکن به زمین خواهد بود.

یکی از مشکلات اصلی پیش رو در حال حاضر، این است که با توجه به وسعت فضا و فناوری های کنونی فضاپیماهای ساخت دست انسان، حتی رسیدن به نزدیک ترین همسایه مانند «پروکسیما بی» نیز ده ها هزار سال طول می کشد. با این حال، شاید با ابداع فناوری های نوین بتوان این زمان را به کمتر از صد سال کاهش داد.

این اگزوپلنت اگرچه دمایی نزدیک به زمین دارد، اما نمی توان انتظار سیاره ای سرسبز با آسمان آبی از آن داشت. «پروکسیما قنطورس» یک «کوتوله سرخ» محسوب می شود، که معمول ترین نوع ستاره در کل کهکشان به شمار می رود. این ستاره ها در مقایسه با خورشید بسیار کوچک تر هستند، مثلاً ستاره مذکور تنها 1.5 برابر بزرگ تر از مشتری است.

گفتنی است ستاره های کوتوله سرخ بسیار کم نورند، به عنوان مثال «پروکسیما قنطورس» روشنایی برابر با 0.0056% خورشید ما دارد. به علاوه بیشتر نور تابیده شده از این ستاره در بازه فروسرخ قرار دارد، ضمن اینکه تابش پرتو ایکس از این ستاره در حد خورشید ماست، و از آنجا که «پروکسیما بی» به خورشیدش نزدیک است، پرتو ایکس بسیار بیشتری در مقایسه با زمین دریافت می کند.

علاوه بر اینها، نزدیک ترین ستاره به کهکشان ما نوعی «ستاره شراره دار» محسوب می شود، یعنی در مواقعی ناگهان پرنور شده و در این زمان، تابش پرتو ایکس از سطح آن ده ها برابر بیشتر می شود.

همچنین به خاطر اندازه کوچک این ستاره، منطقه زیست پذیرش مدار بسیار کوچکی را در نزدیکی آن شامل می شود، ضمن اینکه اگر سیاره ای به این ستاره نزدیک شود دیگر نخواهد چرخید، درست مانند وضعیت ماه و زمین، که ما همواره یک سمت ماه را می بینیم. بنابراین «پروکسیما بی» نیز احتمالاً یک نیمه تاریک و یک نیمه روشن خواهد داشت.

با این تفاسیر، احتمال وجود حیات در «پروکسیما بی» چقدر است؟ خب، با توجه به بی ثباتی نور ستاره مذکور و وضعیت سیاره مورد بحث، نمی توان به کشف حیات فرازمینی در این اگزوپلنت امیدوار بود، هرچند پاسخ دقیق به آن ممکن نیست و صرفاً باید مشاهدات بیشتری روی آن انجام داد.

با توجه به کم نور بودن «پروکسیما قنطورس» اگر گیاهی روی این سیاره وجود داشته باشد، به احتمال زیاد به رنگ سیاه خواهد بود تا حداکثر نور ممکن را جذب نماید، زیرا نور خورشید برای حیات ضروری است و موجودات زنده باید تا جای ممکن این انرژی کیهانی را جذب نمایند.

اگر بخواهیم واقع گرایانه فکر کنیم، این سیاره نیز حداقل برای ما زیست پذیر نیست، و نمی توان از بحران های کره خاکی به سمت آن پناه برد. بهتر است فعلاً به جای امید بستن به زیستگاه دیگر، به فکر حفظ و بهبود اکوسیستم خودمان باشیم.

اما در نهایت، حیات فرازمینی موضوعی جذاب و هیجان انگیز است و دانشمندان هر روز با تکنیک های جدید به دستاوردهای نوینی می رسند. آنها در اتمسفر سیاره ها به دنبال ترکیبات شیمیایی خاصی همچون اکسیژن یا متان می گردند، که یکی از نشانه های اصلی حضور درازمدت ارگانیسم های زنده به شمار می رود.

لازم به ذکر است که کشفیاتی از این دست، امید به کشف موجودات فضایی را افزایش می دهد، و طبیعتاً سرمایه گذاری بیشتری در این حوزه صورت خواهد گرفت. مثلاً پروژه Starshot قصد دارد ریزسنج هایی را با سرعت بالا طی زمانی کمتر از 20 سال به «پروکسیما قنطورس» بفرستد تا وضعیت این ستاره و سیاره هایش را بررسی کنند. این تلاش ها، عصر نوینی را در تحقیقات فضایی به وجود خواهند آورد.