فرایند طاقت فرسا و سری طراحی ایمن ترین اسکناس دنیا به سبک استرالیایی

استرالیا یک اسکناس ۵ دلاری جدید چاپ کرده است که ظاهر گران قیمتی دارد. تمام مسائل سلیقه ای را اگر کنار بگذاریم، اسکناس جدید این کشور چیزی از «پول آینده» کم ندارد. این اسکناس تازه ظاهر رنگارنگی دارد که به لطف جوهر های چند رنگ و لایه های بسیار نازک فلز به کار رفته در آن، در زوایای مختلف مثل لکه های چربی روی آب رنگ عوض می کند.

کافی است آن را خم کنید تا پرنده ای که روی آن چاپ شده بال بزند. جوهر این اسکناس بافت دارد. بخشی از آن با دقت پرداخت شده و بخش های دیگری از آن نیز نسبتاً دست نخورده باقی مانده اند. به طور کلی می توان گفت اسکناس ۵ دلاری جدید استرالیا مرز های صنعت چاپ را در نوردیده است.

از همه جالب تر وسط این اسکناس است که اساساً چاپی روی آن انجام نشده. این قسمت مثل یک پنجره ی شفاف، بزرگ ترین ضرب شست آن برای جاعلین اسکناس به شمار می رود: اسکناس مذکور با اینکه بافتی مثل کاغذ دارد، اساساً روی کاغذ چاپ نشده و این، جادوی پلاستیک است.

در دنیایی پر از پرداخت های هوشمند الکترونیکی و ارز های رمزنگاری شده، هنوز ۸۵ درصد تمام داد و ستد های مالی با پول نقد انجام می شود. در واقع کشوری مثل استرالیا با ۶ تا ۷ درصد رشد ثابت تقاضا در هر سال برای پول نقد مواجه است؛ رشدی که هیچ کاهشی نیز در آینده ی قابل مشاهده ی آن به چشم نمی خورد.

با این حال چاپگر ها و اسکنر ها روز به روز پیشرفته تر می شوند و دولت این کشور نیز سعی کرده در برابر تهدید فزاینده ی این فناوری ها از پول ملی خود دفاع کند.

جیمز هالووی، قائم مقام رئیس بخش چاپ اسکناس بانک مرکزی استرالیا در این باره گفته است: «چیزی که ظرف سالیان اخیر با در دسترس قرار گرفتن فناوری- به ویژه فناوری هایی مثل اسکنر ها و پرینتر های پیشرفته- توجه ما را به خود جلب کرد این بوده است که جعل اسکناس در استرالیا رو به افزایش گذاشته است. ما در مقطی قرار داریم که خوشبختانه این میزان هنوز پایین است اما به هر صورت رو به افزایش گذاشته. ما دوست نداریم این موضوع رشدی ثابت پیدا کند، در نتیجه وقت آن فرا رسیده بود که ویژگی های امنیتی ارز خود را به روز رسانی کنیم».

حالا بانک مرکزی این کشور طراحی تازه ای برای اسکناس ۵ دلاری ارائه کرده است که خیلی زود کل ارز های چاپی این کشور را نیز دستخوش تحول خواهد کرد. به نظر می رسد با وجود فرایند ۱۰ ساله ای که برای طراحی این اسکناس جدید طی شده، جعل آن بیش از اندازه دشوار خواهد بود.

مهم ترین ویژگی اسکناس این است که چاپ آن باید واقعاً دشوار باشد

هالووی در این باره می گوید: «کاری که باید انجام شود این است که اسکناسی تولید کنیم که جعلش بسیار دشوار باشد، چه از لحاظ هزینه، و چه از لحاظ دردسر. اگر کپی برداری و تولید اسکناس نیازمند تلاش طاقت فرسا و مدت زمان زیاد باشد، بازده فرایند جعل منفی خواهد شد. بنابراین اگر کار را برای جاعلین اسکناس خیلی سخت کنیم، از خیر این کار خواهند گذشت».

فرایند طراحی اسکناس ۵ دلاری جدید استرالیا یک دهه است که در جریان است. این فرایند از بازطراحی طرح اسکناس های قبلی توسط طراحان با استفاده از المان های سلطنتی، تصاویر گیاهان و جانوران، و بیش از ۲۰۰ ویژگی امنیتی آغاز شده است. این تنها قدم اول فرایند مذکور بوده و بخش اعظم تلاش ها به بعد از مرحله ی انتخاب طرح برتر و بردن آن به چاپخانه ی بانک مرکزی این کشور باز می گردد.

در دنیایی که می توان هر چیزی را با چاپگر های روزمره پرینت گرفت، ارز یک کشور باید به غیر قابل چاپ ترین شکل ممکن طراحی می شد. به همین دلیل در آنجا مهندسین چاپ ظرف سالیان، پیچیده ترین اسکناسی که می توانستند تولید کنند را به وجود آوردند.

استرالیا ۲۵ سال پیش با روی آوردن به اسکناس های پلیمری سطح توقعات را بالا برد. اگر تا به حال سعی کرده باشید در تلاشی بی نتیجه پشت کارت های اعتباری تان چیزی بنویسید، باید به شما بگوییم چاپ کردن روی برگه های پلاستیکی اسکناس نیز تا همین اندازه دشوار است.

حتی امروزه نیز مشکلاتی نظیر پس دادن جوهر در سطح صنعتی چالش های بزرگی محسوب می شوند و اسکناس جدید استرالیا نیز از همین نقطه ضعف به طرق گوناگون بهره می گیرد و مرز های صنعت چاپ را به پیش می راند. در تولید این اسکناس از فرایند «مایکروپرینت» بهره گرفته شده است. این تکنیک شامل چاپ متون بسیار ریز می شود که از عهده ی ماشین های چاپ بر نمی آید. سپس «ویژگی های امنیتی» اسکناس به صورت بسیار فشرده و کنار هم به کار گرفته می شوند؛ ویژگی هایی نظیر لایه های بسیار باریک فلز به همراه هولوگرام ها و جوهر های چند رنگی که از زوایای مختلف به رنگ های مختلف در می آیند.

هالووی در این باره می گوید: «سعی ما این است که ویژگی های متعددی را در یک سطح محدود جای دهیم، و فرایند چاپ را با چنان دقتی انجام دهیم که رنگ ها از لایه ای به لایه ی دیگر نفوذ نکنند». هر طراح گرافیکی بر امکانپذیر نبودن کپی برداری از نتایج این فرایند صحه خواهد گذاشت.

به گفته ی هالووی، تصویر ملکه نیز با استفاده از خطوط ممتد، باریک و منحنی به نوعی روی این اسکناس حک شده است. این کار یادآور یکی از ویژگی های زیباشناختی در اسکناس های قدیمی است، اما تولید همین بافت خطی، برای بسیاری از چاپگر های فعلی بسیار دشوار و تقریباً غیر ممکن خواهد بود. او در این باره می گوید: «اغلب چاپگر ها با استفاده از ماتریس های نقطه ای تصویر مورد نظرشان را چاپ می کنند، بنابراین اگر تصویر چاپ شده را زیر میکروسکوپ نگاه کنید، مجموعه ای از نقاط را خواهید دید که در کنار یکدیگر قرار گفته اند».

هالووی می افزاید: «بنابراین، این بخش نیز جزئی از ویژگی های امنیتی چاپ اسکناس به شمار می رود». به بیان دیگر، جعل طرح های گرافیکی قدیمی تر، دشوار تر خواهد بود.

ویژگی های امنیتی این اسکناس فراتر از فرایند چاپ هستند

البته باید در نظر داشت که چاپ، تنها بخشی از فرایند تولید پول به شمار می رود. این کار روی هم رفته ۱۳ فرایند مختلف را شامل می شود و ماشین آلات مورد استفاده برای این منظور نیز با ساز و کار های گوناگون بافت بهتری به پلاستیک می بخشند.

این یعنی به طور مثال، ورقه های نازک فلز را روی پلاستیک چاپ می زنند، اما تدابیر امنیتی فیزیکی صرفاً به این کار محدود نمی شود.

بعد از آنکه بخشی از لایه های اسکناس روی پلاستیک چاپ شدند، تحت فشار زیاد قرار می گیرند تا جوهرشان به خوبی به عمق پلاستیک نفوذ کند. با این کار، تورفتگی های بسیار ریزی روی سطح پول ایجاد می شوند که به آنها فرونقش می گویند و وقتی دستانتان را روی اسکناس می کشید به خوبی خود را نشان می دهند.

اسکناس های جدید علاوه بر خط و خطوط قبلی، در بالا و پایین خود دارای نوعی برجستگی هم هستند. شاید این سوال در ذهنتان شکل بگیرد که یک برآمدگی چه اهمیتی دارد؟ به گفته ی هالووی، مسأله ی مهم آن است که وقتی یک خاصیت قابل لمس به اسکناسی اضافه می شود، لازم است که دوام کافی را داشته باشد و اگر قرار باشد در اثر استفاده از بین برود، دیگر اهمیت چندانی نخواهد داشت.

به بیان دیگر چنانچه این برآمدگی در اثر گذشت زمان از بین برود، پول واقعی تفاوت زیادی با انواع تقلبی اش نخواهد داشت. راهکار پیشنهادی برای جلوگیری از بروز این اتفاق هم استفاه از نوعی ابزار خاص بود که فشار اندکی را روی اسکناس ایجاد کرده و با خم کردن پلاستیک، آن را برجسته می کرد.

بانک مرکزی استرالیا اعلام کرده قادر است در هر ساعت ۳۰۰ هزار اسکناس تولید کند و ویژگی های مختلفی که تا اینجا به آنها اشاره شد را نیز در کوتاه ترین زمان ممکن روی اسکناس هایش پیاده کند.

اما به سختی می توان چنین ادعایی را باور کرد، زیرا کل فرایند مذکور به شدت کند است. در واقع تولید هر کدام از این اسکناس ها به ماه ها زمان نیاز دارد چراکه لازم است چاپ انجام شده روی آنها قبل از ورود به مرحلله ی بعد، خشک شود و از طرفی تدابیر لازم برای جلوگیری از جعل آنها نیز اتخاذ شود.

این پول پیچیده ی نهایی باید در گردش نیز کارایی داشته باشد

اما بزرگ ترین چالش تا به اینجای کار، نه مقابله با جعل اسکناس و جاعلان، بلکه حصول اطمینان از کارایی آن در دنیای واقعی است. به بیان دیگر مقامات استرالیایی باید اطمینان حاصل کنند این پول برای زیرساخت فعلی دستگاه های خوپرداز این کشور کاملاً قابل تشخیص است و مالکین فروشگاه ها نیز آن را به رسمیت می شناسند.

هالووی در این باره می گوید: «مسأله ی مهم در نظر ما این است که این پول باید در کنار ارزش مادی، جنبه ی فرهنگی هم داشته باشد. بنابراین فاکتور طراحی این  اسکناس ها اهمیت بالایی دارد».

اما بانک مرکزی استرالیا در کنار کلیه ی ویژگی های امنیتی تازه ای که در بالا به آنها اشاره شد، این مسأله را نیز در نظر داشته که به لحاظ زیبایی شناسی، در اسکناس های خود بیش از اندازه تغییر ایجاد نکند. به بیان دیگر، اگر عکس این اسکناس ها با انواع قدیمی شان مقایسه شود، تفاوت زیادی میان آنها احساس نخواهد شد.

با این همه، بانک مذکور توانسته است دسترسی و تشخیص این اسکناس ها را برای افرادی که از مشکلات بینایی رنج می برند راحت تر کند و به گفته ی هالووی، موفق شده بهترین اسکناس دنیا را از این نظو تولید کند.

برجستگی مورد اشاره در بالا و پایین این اسکناس ها، به شیوه ای شبیه به خط بریل مبلغ آن را مشخص خواهد کرد. علاوه بر این، پالت رنگین کمانی این پول نیز بهبود یافته و با یک نگاه برای افراد کم بینا قابل تشخیص خواهد بود.

به علاوه، همانطور که در تصاویر می بینید، رقم اسکناس صرفاً با فونت درشت روی آنها چاپ نشده و در کنار اندازه، به قسمتی خالی اسکناس انتقال داده شده تا تضاد بیشتری با فضای پیرامونش پیدا کند و تشخیصش برای افراد ساده تر گردد.

در پایان لازم بود مشکلات موجود در خلق مهم ترین ویژگی روی اسکناس ها نیز کنار زده شود و آن همان پنجره ای است که هم چاپش دشوار است و هم جعلش. اگر دقت کرده باشید، هر جای دیگری از این اسکناس با یک لایه آستر پوشانده شده و حتی جوهر به کار رفته روی آن نیز همینطور است. در همین بین اما پنجره ای کار شده که اجازه می دهد نور از وسط اسکناس عبور کند.

مشکلی که در این قسمت وجود داشت، شفاف بودن بیش از اندازه ی آن بود. همین اختلاف میان بخش شفاف و سایر بخش های اسکناس باعث می شد ماشین های توزیع و جمع آوری پول، آن را به عنوان دو اسکناس جداگانه شناسایی کنند.

هالووی در خصوص این مسأله اشاره می کند که بانک مرکزی استرالیا باید راهی پیدا می کرد تا ماشین ها این بخش را تشخیص داده و آن را پردازش کنند؛ در واقع لازم بود دستگاه های پول شمار، اسکناس را به عنوان یک سند واحد در نظر بگیرند. در همین راستا آنها با صنعت فعال در این زمینه وارد مذاکره شدند تا راهکار های فنی لازم را بیابند. اینکه راه حل به کار گرفته شده در نهایت چه بوده، مسأله ای  است که هالووی ترجیح می دهد در موردش سکوت کند؛ درست مثل دیگر ویژگی هایی که به خاطر ایمنی اسکناس های جدید در موردشان سکوت کرده بود.