به بهانه گرمای بی سابقه هوا در اهواز؛ نگاهی به تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن

روز پنجشنبه هفته گذشته (هشتم تیرماه 1396 هجری شمسی) یکی از کارشناسان هواشناسی MeteoFrance توییتی را منتشر کرد مبنی بر اینکه دمای هوای اهواز به 53.7 درجه سانتی گراد رسیده و اولین بار است که یکی از شهرهای قاره آسیا در ماه ژوئن این دما را تجربه می کند.

این خبر بازتاب گسترده ای در نشریات معتبر جهان داشت و اعلام شد که اگر دمای هوای این شهر در روزهای آتی  به ۵۴ درجه برسد؛ آنگاه همراه با دمای کالیفرنیا در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ و کویت در ۲۱ جولای 2016 گرمترین دمای ثبتی در تاریخ مدرن را به خود اختصاص خواهد داد.

گرمای هوای 54 درجه ای هوا در اهواز و برخی دیگر از شهرهای استان خوزستان از جمله امیدیه، آغاجاری، ماهشهر، هندیجان و دزفول، آنطور که کوروش بهادری مدیرکل هواشناسی این استان گفته بی سابقه بوده و زندگی عادی مردم در این مناطق را مختل کرده است.

البته باید اضافه کنیم که از سال 1340 تا کنون 20 بار دمای هوای اهواز به بیشتر از 50 درجه رسیده است و در سال های 1346و 1362 نیز این شهر دمای هوای 54 درجه را تجربه کرده.

علاوه بر این، آنطور که ناصر کرمی اقلیم شناس و استاد دانشگاه برگن نروژ گفته، از سال 89 تا امروز، دمای هوای اهواز برای هفت سال پیاپی مرز 50 درجه سانتی گراد را پشت سر گذاشته است که این مساله به باور بسیاری از کارشناسان نشان از تغییرات اقلیمی در این استان ایران را دارد و نمی توان آن را صرفا به تغییرات آب و هوایی نسبت داد.

گفتنی است رکورد بیشترین دمای هوا روی زمین به منطقه دره مرگ کالیفرنیا در تاریخ 19 تیر 1292 مربوط می شود که برابر با 56.7 درجه سانتی گراد گزارش گردید.

اما به دنبال همین افزایش دما روز گذشته 16 نفر در خوزستان به دلیل گرما زدگی بستری شدند و برخی نیز به صورت سرپایی به مراکز درمانی این استان مراجعه کردند تا اقدامات درمانی لازم روی آنها انجام شود.

با این حال، گرما زدگی تنها یکی از پیامدهای گرم شدن بیش از اندازه شهرهای استان خوزستان بوده است چراکه به دنبال رکوردشکنی دیروز و استمرار این گرما کلیه ادارات در اکثر شهرهای این استان امروز راس ساعت یک بعد از ظهر تعطیل شدند و روشن است که در کنار مبحث سلامت، این مساله می تواند پیامدهای اقتصادی قابل توجهی را هم برای این استان به بار آورد.

تغییرات اقلیمی

این گرمای بی سابقه دما به باور بسیاری از کارشناسان ریشه در تغییرات اقلیمی زمین دارد که طبق تعاریف ارائه شده عبارت است از افزایش تدریجی دمای کلی جو زمین که عموما از گازهای گلخانه ای ناشی می شود و اثر گازهای گلخانه ای نیز در نتیجه افزایش سطوح دی اکسید کربن، کلروفلوئورکربن ها و دیگر آلاینده ها رخ می دهد.

تغییرات اقلیمی در سال های اخیر به افزایش بی سابقه دما در بسیاری از نواحی دنیا منجر شده است. طبق پژوهشی که در همین رابطه در سال 2015 میلادی انجام شد، اگر در دهه های آتی، تصاعدات گازهای گلخانه ای به میزان قابل توجهی پایین نیایند، بخش هایی از خاور میانه بیش اندازه ی قابل تحمل برای انسان گرم می شوند و در نتیجه دیگر قابل سکونت نخواهند بود.

تحقیقی که پنجشنبه گذشته توسط سازمان پژوهشی Climate Central منتشر شد هم نشان می دهد که غرب اروپا نیز به خاطر گرمایش زمین دستخوش تحولاتی شده و پیامدهایی نظیر آتش سوزی در جنگل های پرتغال را به دنبال داشته است.

اما تنها خاور میانه و اروپا نیستند که تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار می گیرند و در عوض کل دنیا به خاطر تصاعدات گازهای گلخانه ای متحمل ضرر می شوند؛ همانطور که چندی قبل در خبرها خواندید، قهوه اتیوپی تازه ترین قربانی این پدیده است و  انتظار می رود که به این خاطر، اقتصاد این کشور آفریقایی به شدت تحت تاثیر قرار بگیرد.

علاوه بر این، طبق پژوهشی که نتایج آن پیشتر در نشریه Nature Climate Change منتشر شد، موج های گرمای کشنده، در آینده بیشتر از هر زمان دیگری تناوب پیدا می کنند.

طبق این پژوهش، هم اکنون حدود 30 درصد از جهان، دست کم 20 روز از سال گرمای کشنده را تجربه می کند، اما اگر تصاعد گازهای گلخانه ای همچنان با همین روند ادامه پیدا کند، این رقم تا سال 2100 میلادی، حتی ممکن است به 74 درصد هم برسد.

همچنین چند روز پیش بود که به خاطر گرمای بی سابقه هوا در آمریکا پرواز حدود 50 هواپیما در ایالت های مختلف این کشور لغو گردید.

پیامدها

گرمایش زمین هم می تواند اثرات منفی به دنبال داشته باشد و هم اثرات مثبت. از آنجایی که اثرات منفی این پدیده گسترده تر هستند و بیشتر زندگی نسل بشر را تحت تاثیر قرار می دهند ما نیز به این بخش خواهیم پرداخت.

گرایش زمین با استناد به تحقیقات گسترده صورت گرفته می تواند در ابعاد فیزیکی، منطقه ای، اجتماعی و سلامتی پیامدهای نامطلوبی را با خود به همراه داشته باشد که در ادامه به صورت فهرست وار به برخی از مهم ترین آنها اشاره می کنیم:

1- اثرات فیزیکی

• آب و هوا (افزایش بی سابقه دمای هوا در مناطق مختلف دنیا)
• یخ کره (کاهش میزان یخ های قطب جنوب و همچنین مناطق پوشیده شده از برق در شمال کره زمین)
• اقیانوس ها (افزایش سطح اسیدیته آب اقیانوس ها، کاهش اکسیژن، بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها، افزایش دمای اقیانوس ها)

2- اثرات منطقه ای

این اثرات به لحاظ ماهیت تفاوت های قابل توجهی با یکدیگر دارند که از آن جمله می توان به ذوب شدن یا شکل گیری یخ ها، تغییر در چرخه آب و تغییر در جریان های اقیانوسی و هوایی اشاره کرد.

3- تغییرات اجتماعی

• زنجیره غذایی: به خطر افتادن امنیت غذایی هفت میلیارد جمعیت کره زمین از جمله مهم ترین پیامدهای تغییرات اقلیمی است که می تواند در نتیجه بروز خشکسالی و کم آبی رخ بدهد.
• سلامت: تحت تاثیر قرار گرفتن منابع آبی و مهاجرت به خاطر این پدیده از جمله مهم ترین اثرات سلامتی گرمایش زمین است. اما یکی از پیامدهای مستقیم این زیرشاخه گرما زدگی است که در ادامه اطلاعات بیشتری را در رابطه با آن ارائه می کنیم.

گرمازدگی

همانطور که در بالا اشاره کردیم به خاطر افزایش بی سابقه دما در اهواز تعدادی از هموطنان مان در این شهر دچار گرمازدگی شدند.

اضطراب، اختلال هوشیاری، سردرد، سرگیجه، تپش قلب، اختلال بینایی، تنفس سریع، اختلال شنوایی، تشنج، توه و اسپاسم های عضلانی از جمله علائم گرمازدگی به شمار می روند که برای درمان این افراد توصیه می شود ابتدا بدن آنها را با استفاده از اسفنج یا پارچه نمدار خیس کرد و بعد فرد را به مراکز درمانی انتقال داد.

البته طبق اعلام پزشکان نباید افراد گرمازده به صورت ناگهانی خنک شوند یا در معرض سیستم های خنک کننده قرار بگیرند چراکه این امر عوارضی را برای آنها به دنبال خواهد داشت.

باید در نظر داشت که بیماران قلبی، افراد دیابتی، بیماران کلیوی به‌ ویژه دیالیزی‌ ها و افراد دارای سابقه سکته مغزی به‌ خصوص آن دسته از بیمارانی که اختلال تکلم دارند، بیشترین ریسک خطر گرمازدگی را دارند و در نتیجه توصیه می شود که این افراد جز در موارد ضرورت از منزل خارج نشوند و مصرف مایعات به ویژه آب را در فهرست اولویت هایشان قرار دهند.

اشعه فرابنفش

طبق اعلام مدیرکل دفتر آسیب های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، میزان اشعه فرابنفش در اهواز به 10 رسیده که این بیانگر وضعیت هشدار است و متاسفانه میزان اثرات نامطلوب اشعه فرابنفش با رسیدن به عدد 10 به ویژه روی پوست و چشم بسیار زیان بار می شود.

طبق پژوهش های مختلف، با نازک تر شدن لایه اوزون و افزایش فرایند گرمایش زمین، سطح پرتوی فرابنفش نیز بالاتر می رود و چه بسا رسیدن میزان این پرتو در اهواز به رقم 10 نیز از اثرات همین پدیده باشد.

البته در اینجا لازم است اشاره نماییم که به باور بسیاری افزایش دمای هوا ارتباط مشخصی با سطح UV ندارد و نمی توان این دو را نتیجه مستقیم یکدیگر خواند.

پرتو یو وی هم از طریق خورشید و هم برخی منابع مصنوعی از جمله سولاریوم تولید می شود و اصلی ترین عامل آفتاب سوختگی، پیری زودرس، آسیب های چشمی و پوستی منجر به سرطان به شمار می رود.

پرتوهای یو وی می توانند به DNA سلول های پوستی آسیب برسانند و سرطان های پوستی اساسا زمانی آغاز می شوند که این آسیب DNA مربوط به ژن هایی را تحت تاثیر قرار می دهد که رشد سلول های پوستی را کنترل می کنند.

سطح پرتوی دریافتی در زمین به عوامل مختلفی بستگی دارد:

زمان روز: در ساعت های 10 صبح تا 4 بعد از ظهر این پرتو قوی تر از هر زمان دیگری است.

فصل سال: در طول فصول تابستان و بهار پرتوهای یو وی قوی تر هستند که البته در نزدیکی خط استوا معادله کمی فرق می کند.

فاصله تا خط استوا: هرچه از خط استوا دورتر شویم میزان قرارگرفتن مان در معرض این پرتو نیز کمتر می شود.

پوشش ابری: برخی از انواع ابرها می توانند اثرات این پرتو را کاهش داده و برخی دیگر با بازتاب دادن آن، بر اثرات مخربش بیافزایند. درهر صورت لازم است بدانید که پرتوهای وی وی از ابرها عبور می کنند.

بازتاب از سطح: پرتورهای یو وی قابلیت بازتاب یافتن از سطوحی نظیر آب، شن، برف، پیاده رو و چمن را دارند و در نتیجه در این محیط ها قوی ترند.

میزان پرتویی که یک فرد می تواند دریافت کند هم به عوامل مختلفی بستگی دارند که از آن جمله می توان به قدرت پرتو، طول مدت زمان حضور فرد در محیط های باز و استفاده از پوشش هایی نظیر لباس و ضد آفتاب اشاره کرد.