حقایقی جالب در مورد سیستم گوارش انسان

سیستم گوارش انسان دو کارکرد اصلی دارد: تبدیل غذا به مواد مغذی مورد نیاز بدن و دفع پسماند غذاها. برای این منظور نیز به همکاری تنگاتنگ این سیستم با اندام های مختلفی نیاز است که از دهان و معده گرفته تا روده ها، کبد و کیسه صفرا را شامل می شود.

در ادامه این مطلب ۱۱ حقیقت جالب را در مورد سیستم گوارش با شما در میان می گذاریم که از خواندنشان شگفت زده می شوید.

۱- غذاها برای رسیدن به معده نیازی به کمک جاذبه زمین ندارند

وقتی غذایی می خورید، آن غذا فورا هم وارد معده شما نمی شود. ماهیچه های موجود در مری به صورت موجی شکل مرتبا منقبض و منبسط می شوند و غذا را به سمت معده هدایت می کنند.

به خاطر این حرکات موجی شکل حتی اگر قرار باشد که به صورت وارونه غذا بخورید آن غذا باز هم میتواند خود را به معده شما برساند و برای این منظور نیازی به جاذبه نیست.

۲- مواد شوینده با الهام از سیستم گوارش انسان ساخته شده اند

مواد شوینده غالبا دربرگیرنده چندین نوع آنزیم از جمله پروتئازها هستند که در سیستم هاضمه بدن انسان نیز یافت می شود.

سیستم گوارش انسان همچنین از این آنزیم ها برای شکستن و تجزیه غذا استفاده می کند به  این ترتیب که:

• پروتئازها پروتئین ها را می شکنند
• amylases ها کربوهیدرات ها را می شکنند
• لیپازها چربی ها را می شکنند

برای مثال بزاق دهان انسان دربرگیرنده amylases و لیپاز است و معده و روده کوچک پروتئازها را در بر می گیرد.

۳- معده انسان کمترین نقش را در هضم غذا دارد

این باور در میان مردم وجود دارد که معده مرکز هضم غذاست. معده غذا را خرد کرده و آن را با مایعات شکمی ترکیب می کند؛ در ادامه ذرات غذایی باز هم ریز می شوند و به نوعی خمیر تبدیل می شوند که به آن کیموس گفته می شود.

با این حال اما شکم یا همان معده کمترین نقش را در فرایند هضم شیمیایی غذاها دارد؛ فرایندی که طی آن ابعاد غذاها به اندازه مولکولی می رسد و برای انتقال مواد غذایی به جریان خون ضروریست.

در مقابل روده کوچک که دو سوم از طول مجرای گوارش را می سازد جایی است که بخش اعظمی از فرایند هضم و جذب مواد غذایی در آن رخ می دهد. در این مجرا بعد از آنکه کیموس با کمک آنزیم های قدرتمند روده کوچک از این هم بیشتر شکسته شد مواد مغذی آن جذب می شوند و به جریان خون انتقال می یابند.

۴- محدوده سطحی روده کوچک بسیار وسیع است

روده کوچک حدودا هفت متر طول و ۲.۵ سانتیمتر قطر دارد. طبق این اندازه ها، محدوده سطحی روده کوچک باید در حدود ۰.۶ متر مربع باشد اما در واقعیت این محدوده برابر با ۲۵۰ متر مربع یا به اندازه یک زمین تنیس است.

در واقع روده کوچک به واسطه داشتن سه مشخصه محدوده سطحی به این بزرگی دارد:

دیواره های روده داره چندین تا و ساختارهایی به نام پرز روده است که در واقع برآمدگی هایی با شمایل انگشت هستند و میتوانند مواد را به خود جذب کنند. جالب آنکه این پرزها با پرزهای میکروسکوپی دیگری به نام میکرو پرز پوشیده شده اند. همه اینها در کنار هم به جذب هرچه بهتر غذاها کمک می کنند.

۵- بوی ناخوشایند نفخ شکم حاصل فعالیت نوعی باکتری است

گاز روده که تحت عنوان نفخ شکم نیز از آن یاد می شود ترکیبی از هوای بلعیده شده و گازهایی است که به واسه فعالیت باکتری ها در مجرای روده ای ایجاد شده اند. سیستم گوارش انسان نمی تواند برخی مواد موجود در غذاها را جذب کند یا آنها را تجزیه نماید و این مواد با فشار به سمت خروجی این مجرا هل داده می شوند و به سمت روده بزرگ هدایت می گردند. ادر روده بزرگ نبوه باکتری های روده ای شروع به فعالیت می کنند و مجموعه ای از گازها را طی این فرایند آزاد می کنند که از آن جمله میتوان به دی اکسید کربن، هیدروژن، سولفید متان و مواردی از این دست اشاره کرد که در کنار هم بویی شبیه به تخم مرغ گندیده را ایجاد می کنند.

۶- سیستم گوارش انسان بسیار مستعد ابتلا به سرطان است

همه ساله بالغ بر ۲۷۰ هزار آمریکایی دچار سرطان مجاری گوارشی از جمله سرطان مری، معده، روده و رکتوم می شوند که در حدود نیمی از این سرطان ها نیز به مرگ منجر می شوند. در سال ۲۰۰۹ میلادی تقریبا ۵۲ هزار نفر در آمریکا بر اثر ابتلا به سرطان روده بزرگ جان خود را از دست دادند که به غیر از سرطان ریه بالاترین آمار فوت ناشی از سرطان روده بود. نکته دیگر آنکه سیستم گوارش انسان منزلگاه بیشترین انواع سرطان است و بیشتر از هر اندام دیگری در بدن به سرطان مبتلا می شود.

۷- شعبده بازی که شمشیر قورت می داد نخستین بار مشاهده درون معده را میسر کرد

آندوسکوپ ابزاری است که برای بررسی اندام ها و حفره های درون بدن مورد استفاده قرار می گیرد. فیلیپ بوزینی پزشک آلمانی نسخه اولیه این دستگاه را با نام lichtleiter (به معنای هدایت کننده نور) در اوایل دهه ۱۸۰۰ میلادی ساخت تا به بررسی برخی نواحی بدن از جمله گوش و حفره های بینی بپردازد.

نیم قرن بعد آنتونی جین دسورمکس جراح فرانسوی ابزار دیگری مشابه به این را ساخت و نام اندوسکوپ را روی آن گذاشت. او از آندوسکوپ برای بررسی مجاری ادراری و مثانه کمک می گرفت.

در سال ۱۸۹۸ میلادی آدولت کازمائول پزشک آلمانی برای نخستین بار نوع دیگری از آندوسکوپ را به منظور مشاهده درون معده یک شخص زنده بکار برد. برخلاف انواع امروزی اندوسکوپ، ابزار ساخته شده توسط کازمائول انعطاف پذیر نبود و هدایتش به درون بدن بسیار دشوار. به همین خاطر او از نبوغ و استعداد فردی استفاده کرد که برای نمایش های خود شمشیر قورت می داد و توانست آن ابزار را که طولی برابر با ۴۷ سانتی متر و قطری برابر ۱.۳ سانتی متر داشت به آسانی ببلعد.

۸- مردی با حفره شکمی چشم پزشکان را به سیستم گوارش باز کرد

در سال ۱۸۲۲ میلادی خزنده ای به طور تصادفی به یک مرد ۱۹ ساله به نام الکسیس مارتین حمله کرد. ویلیام بیومونت جراح ارتش با موفقیت توانست جراحت ایجاد شده در بدن او را بخیه بزند اما به خاطر این اتفاق حفره ای در دیواره شکمی معده او ایجاد شد که بیومونت به واسطه آن اقدام به بررسی عملکرد معده به شیوه ای کاملا نوین کرد.

در یک دهه بعدی بیومونت ۲۳۸ آزمایش دیگر را روی مارتین انجام داد تا بیشتر با عملکرد سیستم گوارش انسان آشنا شود. مثلا متوجه شد که تب گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد و گوارش فرایندی بیشتر از حرکات خردکننده شکم است و هیدروکلوریک اسید در آن ایفای نقش می کند.

۹- معده از خود در برابر خودش محافظت می کند

سٖلول هایی که در راستای دیواره داخلی معده قرار دارند روزانه در حدود دو لیتر هیدرولیک اسید آزاد می کنند که به کشتن باکتری ها و فرایند گوارش کمک میکنند. اگر هیدرولیک اسید به نظرتان آشنا می آید باید بگوییم که از این ماده شیمیایی خطرناک (البته به شکل صنعتی اش) عموما برای از بردن زنگ و پوسته از صفحات فلزی استفاده می شود و در برخی مواد پاک کننده از جمله جرم گیر های توالت هم به کار می رود.

بخش داخلی معده برای حفاظت در برابر این اسید قوی و خطرناک دارای پوششی زخیم از نوعی ماده اسفنجی است اما این بافت اسفنجی بصورت مستمر و بی وقفه هم نمی تواند اسیدهای درون معده را خنثی کند و به همین خاطر معده هر دو هفته یکمرتبه پوشش تازه ای از آن می سازد.

۱۰- پزشکان بیش از یک قرن زخم معده را به اشتباه مداوا می کردند

زخم های گوارشی جراحت هایی دردناک در بخش داخلی مری، معده یا روده کوچک هستند که همه ساله ۵۰ میلیون آمریکایی به آنها دچار می شوند.

پزشکان مدت های مدیدی تصور می کردند که استرس و غذاهای پرادویه و تند باعث ایجاد این زخم ها می شوند (با توجه به توضیحات بیماران که مصرف این غذاها را علت اصلی سوزش در اندام های داخلی شان عنوان می کردند) به همین خاطر برای مدت تقریبا ۱۰۰ سال پزشکان درمانی شامل استراحت و رژیم های غذایی فاقد ادویه را به آنها توصیه می کردند.

در سال ۱۹۸۲ میلادی دو محقق استرالیایی به نام های بری مارشال و رابین وارن کشف کردند که عامل اصلی زخم های گوارشی نوعی باکتری به نام Helicobacter pylori است که درون بافت های مخاطی خود را پنهان می کند. به لطف این یافته ها پزشکان به درمانی بهتر برای زخم های گوارشی دست یافتند: استفاده از آنتی بیوتیک ها.

مارشال و وارن به خاطر همین کشف توانستند در سال ۲۰۰۵ میلادی جایزه نوبل پزشکی را دریافت کنند.