سرگذشت خواندنی سیناد و کیش خودرو؛ عمر کوتاه تنها خودروساز مستقل ایران

سیناد این روزها خودرو چندان شناخته شده نیست و اگر در خیابان یکی از آن ها را ببینید، احتمال به حال صاحبش افسوس خواهید خورد که ناچار است تا خودرویی عجیب و غریب و بدون خدمات را سوار شود، اما واقعیت این است که تقریبا همزمان با هیاهوی رسانه ای ایران خودرو برای تولید سمند به عنوان محصولی ملی و ایرانی، این مدیران کیش خودرو بودند که محصولی منحصر به فرد برای کشورمان را راهی بازار فروش کردند و از این نظر شاید ارج و قرب سیناد بیشتر از سایر خودروهای به ظاهر ملی دو خودروساز بزرگ دولتی کشور باشد.

با این وجود موفقیت کیش خودرو در عرضه یک خودرو کاملا مستقل دیری نپایید و این شرکت به سرعت درگیر حواشی مدیریتی و اقتصادی ای شد که در نهایت آن را به ورشکستگی کشاند.

کیش خودرو اساسا برای استفاده از مزایای جزیره کیش به عنوان منطقه ویژه اقتصادی فعالیت خود را آغاز کرده بود و مدل اولیه سیناد را با تکنولوژی فنی رنو و بدنه ای مبتکرانه از جنس فایبرگلاس معرفی کرد.ماشینی که با همکاری شرکت های اروپایی توسعه یافته بود اما مختص بازار ایران عرضه می شد و به عقیده بسیاری می توانست به عنوان اولین خودرو ملی ایران مطرح باشد. سیناد اولیه یکی دو سال بعد با نمونه بهبود یافته تحت عنوان سیناد 2 جایگزین شد و کیش خودرو در حال تکمیل پروژه های جالبی نظیر ساخت نمونه های وانت، SUV پنج درب و حتی نمونه کوپه بر اساس پلت فرم سیناد بود که ناگهان دچار مشکلات مدیریتی و فروپاشی شد.

ماجرای تاسیس کیش خودرو

در سال‌های 74 تا 76 دو دوست با نام‌های محمد صفاری کرمانی و کامران نقدی ایده تاسیس این شرکت را عملی می‌کنند. همزمانی این دوره با دولت سازندگی و با توجه به دید خاصی که آن زمان به منطقه آزاد تجاری کیش به جهت رقابت با شهرهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه دوبی وجود داشت، با این ایده موافقت شد و با وجود علاقه رئیس جمهور وقت و همشهری بودن ایشان با موسس کیش خودرو طرح تاسیس این کارخانه جهشی پیشرفت کرد.
در آن سال‌ها هنوز تحریم‌ها شدت نگرفته بود، به همین خاطر با کارگروهی که کیش خودرو در انگلستان تشکیل داده بود، توانست پلت فرم خودروهای شاسی بلند و آفرود Rickman Rangers که حقوق بین المللی آن توسط BMS خریداری شده بود را وارد کشور کند. در همین حین مذاکرات با شرکت رنو فرانسه جهت تامین قوای محرکه نیز پیش می‌رفت. شرکت BMS از سوی کیش خودرو مسئول انجام طراحی و آزمایشات در موسسه MIRA شدو انواع تست‌های شاسی در ساخت بدنه خودرو را انجام داد و طراحی بدنه و شاسی سیناد را به ایران فروخت که مهم‌ترین ویژگی‌اش جنس کامپوزیتی آن بود.

از طرف دیگر شرکت فرانسوی رنو حاضر شده بود اکسل، سیستم تعلیق و قوای محرکه این خودرو را تامین کند و قطعاتی که برای ساخت نسل اول مگان استفاده می‌کرد را در اختیار کیش خودرو قرار دهد. به این ترتیب کیش خودرو توانست سیناد سال 78 سیناد را به عنوان اولین خودرو ایرانی معرفی و از سال 79 آن را روانه چرخه تولید و بازار کند. درست یک سال پس شکل گیری سیناد، رنو بخش عمده سهام داچیا را خرید و تصمیم گرفت محصولاتی اقتصادی را براساس پلت فرم های قدیمی خود با قیمت رقابتی روانه بازار کند، چیزی که عملا با فلسفه وجودی سیناد نیز مشابهت داشت.

البته واضح است که با چنین فرمولی، سیناد نمی توانست خودرو چندان بی عیب و نقصی باشد. عیوب مونتاژی، کیفیت نسبتا پایین ساخت قطعات فایبرگلاس و مشکلات ارگونومیک در فضای داخلی از جمله مشکلات عمده اولین محصول کیش خودرو بودند. در واقع سیناد 1 و 2 از منظر طراحی چیزی شبیه نمونه شهری شده نیسان پاترول سه درب است.خودرو دیفرانسیل جلویی با طراحی چهار شانه که با ارتفاع کمش از سطح زمین، قطعا قابلیت های خارج جاده ای مطلوبی ندارد و در عوض به لطف شاسی نردبانی (نظیر آنچه در SUV های کلاسیک و بسیاری خودروهای آمریکایی قدیمی می بینیم) از مرکز ثقل پایین و رانندگی لذت بخشی برخوردار است.

با این وجود در آن زمان که خودروسازان بزرگ دولتی به ایمنی اهمیت چندانی نمی‌دادند، کیش خودرو موفق شده بود برای سیناد از موسسه مایرا انگلستان تاییدیه تست تصادف دریافت کند. جالب تر آنکه توسط شرکت مهندسی مشاور، تعداد انگشت شماری از این خودرو نیز با نام سلطان به انگلستان صادر شدند.
سیناد از مجموعه موتور گیربکس مخصوص نسل اول رنو مگان بهره می برد که برادر زاده پیشرانه مورد استفاده در رنو لوگان یا همان L90 است که این روزها در تیراژ بالا تولید می شود. مهمترین تفاوت بین پیشرانه های این دو خودرو، تفاوت در سر سیلندر و تعداد سوپاپ هاست که برای سیناد به صورت ساده تک میل سوپاپ (هشت سوپاپ) و در مورد L90 از گونه دو میل سوپاپ (16 سوپاپ) است و همین مسئله تفاوت قدرت 92 اسب بخاری سیناد را در مقایسه با توانایی 106 اسب بخاری L90 توضیح می دهد.

معجونی از تمام خودروهای موجود در بازار

سیناد در زمان عرضه برچسب قیمتی در حدود 9 میلیون تومان داشت و در بازه قیمتی محصولات ایران خودرو قرار می گرفت. از این رو عجیب نیست که برای کاهش هزینه های تولید این محصول کم تیراژ استفاده از قطعات سایر خودروها در دستور کار قرار گرفته بود. بسیاری اجزای فنی همچون مجموعه دیسک و صفحه کلاچ، فیلترهای مصرفی پیشرانه، لنت ترمز و…با رنو 21 مشترک است. پنل کولر ، رادیاتور بخاری و تیغه های برف پاک کن از پراید به عاریت گرفته شده‌اند.

مجموعه ترمز دستی متعلق به پژو 405 است و طراحی داشبورد در کمال تعجب بسیار شبیه داشبورد سمند به نظر می رسد، عجیب از آن جهت که سیناد در سال 79 معرفی شد و سمند در سال 81 به بازار آمد، از قطعات ظاهری بدنه، تنها آینه های جانبی با دوو سیلو مشترک است و در سیناد 2 حتی چراغ های جلو و عقب نیز منحصر به فرد طراحی شده و دست بر قضا همین مسئله برای مالکینی که این روزها با کمبود قطعات یدکی این خودرو مواجه اند، تبدیل به معضل شده است.

منشاء مشکلات کیش خودرو

با وجود اینکه کیش خودرو ظرفیت تولید سالانه شش هزار دستگاه خودرو را دارا بود، اما کل تولیدات این شرکت به سختی از هزار دستگاه عبور می‌کند. با این حال با توجه به مدت زمان فعالیت کیش خودرو می‌توان گفت نمونه‌های تحقیقاتی زیادی توسط این خودروساز آماده و بازار سنجی شده بود که می‌توانست تحولات بزرگی را در بازار خودرو ایران ایجاد کند، اما درست زمانی که این شرکت برای اوج گیری آماده بود دچار سوء مدیریت شد.

در واقع وامی که توسط موسسان این شرکت دریافت شده بود به بانک صنعت و معدن پس داده نمی‌شود، به همین سبب با اعمال نفوذ انجام شده، مدیریت کارخانه برای مدتی به بانک سپرده می‌شود. پس از در دست گرفتن امور توسط بانک نیز با وجود ممنوعیت‌های موجود چند سالی تولید سیناد ادامه می‌یابد، اما ممنوعیت تولید کالا برای بانک‌ها و برخورد نهادهای نظارتی از طرفی و از سوی دیگر زیان انباشته که در مدت تولید این خودرو ایجاد می‌شود بانک صنعت و معدن را بر آن می‌دارد تا در سال 83 به تولید سیناد خاتمه دهد و سهام این شرکت را از طریق مزایده واگذار کند.
تا هفت سال پس از تعطیلی کیش خودرو هیچ تلاشی برای شروع دوباره فعالیت‌ها انجام نمی شود تا اینکه در سال 90 تیمی جدید با خرید سهام این شرکت به همراه 50 میلیارد تومان بدهی که 20.5 میلیارد آن از زیان انباشته شرکت ناشی می‌شده، سعی در احیا کیش خودرو داشته‌اند اما در نهایت این تلاش ها نیز منجر به تولید محصول تازه ای توسط کیش خودرو نشد.

تلاش برای تولید دوباره

طی سال های اخیر، مالکین جدید کیش خودرو مذاکراتی را با چند خودروساز چینی برای ادامه تولید در این کارخانه پی گرفتند که هر کدام به دلیلی متفاوت منجر به نتیجه نشد، از جمله مهمترین موارد این تلاش ها با حضور نمایندگانی از شرکت های BYD، گروه تجاری CHTC، جک (JAC) و BAW صورت گرفت که در نهایت به تولید تعداد بسیار محدودی وانت با طرح  تویوتا هایلوکس منجر شد.
‏