گفتگو با مدیر محصول کافه بازار؛ آیا به اندروید ایرانی نیاز داریم؟

اندروید ایرانی آنطور که وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات می‌گویند قرار نیست روی موبایل تک تک کاربران ایرانی قرار گیرد. معاون وزیر حتی می‌گوید که قرار نیست کسی مجبور به نصب آن شود. در واقع نظر مدیران وزارت ارتباطات این است که چنین سیستم عاملی توسعه پیدا کرده تا در شرایط بحران احتمالی که شاید از سوی گوگل پیش بیاید یک جایگزین وجود داشته باشد.

اما در این میان سوال‌های بسیاری وجود دارد و مدیرانی که در ساختمان‌های نزدیک به پل سیدخندان تهران مستقر هستند فعلاً علاقه ندارند همه آنچه که هست را بگویند و اخبار را به شکل بریده بریده منتشر می‌کنند. در این میان کاربران در شبکه‌های اجتماعی بیشتر از همه نسبت به این نسخه خاص اندروید که البته در جهان غیرمرسوم هم نیست، بدبین هستند. بسیاری می‌گویند لابد این هم یک پروژه «ملی» دیگر است که قرار است میلیاردها تومان از بودجه کشور را به جیب افراد خاصی روانه کند و در نهایت هم پس از مدت کوتاهی به فراموشی سپرده شود.

سپرده شدن این پروژه به دست فراموشی اتفاقی است که زمان آن را مشخص می‌کند اما مدیران وزارت ارتباطات به شدت عقیده دارند که بودجه خاصی صرف این پروژه نشده است. وقتی به اطلاعات موجود هم نگاه می‌کنیم می‌بینیم که قرار است از نسخه خام اندروید یا همان پروژه متن باز این سیستم عامل استفاده شود که قاعدتاً نباید هیچ هزینه قابل توجهی داشته باشد.

اما در این میان همچنان سوالات مهمی مطرح هستند. یکی از مهم‌ترین سوالات این است که با وجود فروشگاه‌های نرم‌افزاری در داخل کشور مثل کافه بازار که از مرز ۴۰ میلیون کاربر نیز عبور کرده، چه نیازی به توسعه یک اندروید داخلی است، چراکه اگر گوگل اپلیکیشن‌ها را از پلی استور حذف کند باز هم از کافه بازار قابل دریافت هستند. اتفاقی که از سال ۹۶ تا کنون بارها رخ داده است.

تمام این مسائل باعث شد تا به سراغ «علی وحدانی» مدیر محصول کافه بازار برویم تا نظر او را درباره آنچه وزارت ارتباطات «اندروید داخلی» می‌نامد جویا شویم. او در این مصاحبه به نکاتی کلیدی و البته برخی تهدید‌های احتمالی از سمت گوگل اشاره می‌کند که در ادامه می‌خوانید.

امیر مستکین - دیجیاتو: آیا کافه بازار در رابطه با توسعه اندروید ایرانی با وزارت ارتباطات همکاری داشته است؟

علی وحدانی - مدیر محصول بازار: از حدود ۲ ماه پیش که این بحث از سوی وزارت ارتباطات با کسب‌وکارها مطرح شد ما هم در جریان بودیم ولی کار خاصی انجام ندادیم و مسئله مستقل از ما پیش رفت.

بحث اصلی که وجود داشت این بود که اپ‌های ایرانی روی این سیستم عامل آزمایش شوند تا مشخص شود که بدون مشکل کار می‌کنند؛ چون به هر حال این نسخه از اندروید، تغییراتی نسبت به اندروید مرسوم که روی سایر گوشی‌ها وجود دارد داشته. در واقع Goole Play Services را ندارد و برای آن جایگزینی قرار داده شده است.

شما این نسخه را بررسی کرده‌اید؟ تفاوت‌ها، مزیت‌ها و معایب آن نسبت به اندروید گوگل چه هستند؟

نسخه‌ای که ما دیده‌ایم اندروید ۸ و در واقع همان پروژه متن باز اندروید گوگل است. تنها تفاوت با نسخه‌های اصلی هم این است که یک جایگزین برای Google Play Services قرار داده شده. جزییات این بخش را من هم دقیق نمی‌دانم. اما فعلاً نمی‌توان مزایا و معایب خاصی را برای این نسخه بیان کرد.

نکته اینجاست که از بعضی سرویس‌های گوگل مثل Play Store و Google Play Protect بی‌نیاز شده و عملاً سرویس‌های گوگل از آن حذف شده است. البته این سرویس‌ها به شکل دستی حذف نشده‌اند، بلکه اساساً پروژه متن باز اندروید این سرویس‌ها را ندارد.

با این شرایط اما آیا راهی وجود دارد که همچنان بتوان از بعضی خدمات گوگل مانند مپس یا جیمیل یا دیگر اپلیکیشن‌های محبوب این شرکت استفاده کرد؟

مسئله اصلی خود Google Play Services است که جایگزین‌هایی برای آن قرار می‌دهند. یک جایگزین می‌تواند microG باشد یا موارد دیگر که البته در تخصص من نیست. اما در نهایت اگر جایگزین Google Play Services درست عمل کند، نباید مشکلی وجود داشته باشد و قاعدتاً در این صورت اپلیکیشن‌های گوگل هم نباید مشکلی داشته باشند. روی نمونه‌ای که ما دیدیم هم گوگل مپس هم وجود داشت و ظاهراً کار می‌کرد.

کافه بازار ۴۰ میلیون کاربر دارد و همین به تنهایی گواه این است که بیشتر از دو سوم کاربران اندروید در ایران از این پلتفرم استفاده می‌کنند و در صورت حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از گوگل پلی، می‌توانند اپلیکیشن مورد نظرشان را از کافه بازار دریافت کنند. با همین استدلال چرا نیاز به ساخت اندروید ایرانی احساس شده است؟ 

این مسئله، گسترده‌تر از کافه بازار است. بله کافه بازار ۴۰ میلیون کاربر دارد و اگر اپ‌های ایرانی از گوگل پلی حذف شوند می‌توانند اینجا باشند. ولی مسئله‌ای که امروز با آن روبه‌رو هستیم، مسئله‌ی گوگل پلی نیست بلکه مسئله‌ی Google Play Protect است که عملاً دارد در یک لایه‌ی پایین‌تری، از نصب اپلیکیشن جلوگیری می‌کند یا اپلیکیشن‌ها را پاک می‌کند.

پس این مشکل می‌تواند به شکلی گسترده روی کل اکوسیستم ما تاثیر بگذارد و ضرورت این مسئله از نظر من قابل درک است. اما اینکه آیا لازم است با این روش جلو برویم یا روش دیگری، مسیری است که باید آقای جهرمی انتخاب کنند. من هم نمی‌توانم بگویم مسیری که امروز انتخاب شده درست است یا غلط. من صرفاً می‌دانم که چنین دغدغه‌ای وجود دارد.

اتفاقی که چند ماه پیش افتاد و باعث هراس همه شد و البته سبب شد تا وزارت ارتباطات هم به چنین مسئله‌ای فکر کند، این بود که گوگل عملاً نشان داد که می‌تواند اپلیکیشن‌ها را از گوشی کاربر ایرانی پاک کند یا جلوی نصب یک اپلیکیشن را بگیرد و این‌کارها را هم کرد.

که البته مربوط می‌شد به تلگرام طلایی و هات‌گرام. آیا حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از روی گوشی کاربران، به جز این دو مورد که به دلایل امنیت کاربر بوده، اتفاق افتاده است؟ در واقع تاکنون اپلیکیشن کسب‌وکارهای ایرانی از روی گوشی‌های ایرانی حذف شده‌اند؟

اینکه حالا کیس خاص این اتفاق برای تلگرام طلایی و هات‌گرام افتاد، مسئله اصلی نیست. چیزی که دغدغه ایجاد می‌کند این است که شاید فردا به دلیل تحریم‌ها یا هر دلیل دیگری، گوگل هم بیاید و همان کاری که اپل کرده را تکرار کند و ما نتوانیم در ۴۰ میلیون موبایل اندرویدی، اپ ایرانی داشته باشیم. آنچه باعث نگرانی می‌شود همین است و به لحاظ فنی هم گوگل چنین امکانی را دارد، چون Google Play Protect در دل Google Play services پیاده سازی شده و در تمام ابزارهای اندرویدی وجود دارد.

از طرفی اپلیکیشن‌های ایرانی که چنین اتفاقی تا امروز برای آنها افتاده اصلاً کم نیستند و موضوع به تلگرام طلایی و هات‌گرام محدود نمی‌شود. این اتفاق برای این دو اپلیکیشن بیش از حد رسانه‌ای شد چون هم حرف در مورد آنها زیاد بود و هم اینکه بسیار شناخته شده بودند و تعداد کاربر زیادی داشتند.

پس گوگل تا امروز برای بسیاری از اپلیکیشن‌های ایرانی همین مشکل را به وجود آورده. بعضی از آنها از گوگل پیگیری کرده‌اند، عده‌ای توانسته‌اند مشکل را حل کنند و بخشی هم نتوانسته‌اند. لزوماً هم الان نمی‌توانیم بگوییم که گوگل دارد رفتار خصمانه‌ای انجام می‌دهد. ولی ترسی که وجود دارد این است که می‌تواند این‌ کارها را انجام دهد و قدرتش را هم نشان داده است.

برای اینکه موضوع کاملاً شفاف شود، پس این نتیجه را می‌گیریم که گوگل همچنان به دلیل وجود Google Play Services و Google Play Protect در موبایل‌های اندرویدی، می‌تواند اپلیکیشن‌هایی که از کافه بازار روی موبایل‌ها نصب می‌شوند را هم پاک کند. 

بله و جدی‌ترین مسئله‌ای که داریم این است که گوگل می‌تواند از نصب اپلیکیشن‌ها جلوگیری کند. البته شاید بعضی از این جلوگیری‌ها دلایل منطقی هم داشته باشد، اما واقعیت این است که توسعه دهنده ایرانی هیچ کانال درستی برای دسترسی به گوگل ندارد. یک فرم وجود دارد که باید آن را پر کند، و گوگل هیج جواب درستی نمی‌دهد.

خیلی از توسعه‌دهنده‌ها هم نمی‌دانند چه اشتباهی کرده‌اند که این اتفاق برای آنها افتاده. برای مثال وقتی یک توسعه دهنده طرف حساب گوگل پلی باشد، حساب کاربری دارد و یک پشتیبانی وجود دارد. اما اینجا هیچ دسترسی درستی به گوگل برای رفع این مورد وجود ندارد و گوگل به هر دلیلی، حتی قرار ندادن لینک Privacy Policy، یا بیان نکردن یک موضوع در Privacy Policy، از نصب اپلیکیشن جلوگیری می‌کند و توسعه دهنده هم هیچ دسترسی به گوگل برای حل مشکل ندارد.

وقتی چنین اتفاقی برای توسعه دهنده می‌افتد به سختی می‌تواند مشکل را متوجه شود و وقتی هم که متوجه می‌شوند، دیگر تقریباً طیف کاربران خود را از دست داده‌اند و هزینه‌هایی که برای جذب کاربر کرده‌اند از دست می‌رود.

با توجه به این مسئله که بخش Google Play Services در اندروید ایرانی جایگزین شده، اینجا دو سوال پیش می‌آید. آیا اپلیکیشن‌های ایرانی نیاز به بازنویسی برای سینک شدن با جایگزین Google Play Services دارند؟ و آیا کاربر اندروید ایرانی همچنان می‌تواند از اپلیکیشن‌های خارجی استفاده کند؟

چون من شخصاً مسئولیتی در این رابطه نداشته‌ام نمی‌توانم با قطعیت نظر بدهم و بهتر است خود مسئولین وزارت ارتباطات به این سوال پاسخ بدهند. اما تا حدی که من در جریان بوده‌ام، هدف این است که همه اپلیکیشن‌ها به همان شکل روی این نسخه هم اجرا شود؛ چه اپلیکیشن‌های داخلی و چه اپلیکیشن‌های خارجی. در واقع نیازی به بازنویسی وجود نداشته باشد.

البته به دلایل فنی، ممکن است که گاهی نیاز به تغییراتی هم در اپلیکیشن‌ها وجود داشته باشد. نمی‌دانم هدفی که برای کار کردن همه اپلیکیشن‌ها روی این نسخه گذاشته شده، چقدر موفق می‌شود. اما در هر صورت هدف این است که همه اپلیکیشن‌ها به همان شکل اجرا شوند.

با توجه به اینکه بوت‌لودر بسیاری از گوشی‌های محبوب بازار لاک است و سازنده اجازه نصب سیستم عامل دیگری را نمی‌دهد، شما به عنوان یک مدیر در کافه بازار که در همین حوزه فعالیت می‌کند چه آینده‌ای برای این طرح پیش بینی می‌کنید؟

مسئله این نیست که این سیستم عامل بیاید و جایگزین سیستم عاملی که کاربران امروز در گوشی‌های خود از آن استفاده می‌کنند شود. کسی هم هدف نصب آن روی تک‌تک گوشی‌ها را مشخص نکرده. مسئله بیشتر این است که یک جایگزین وجود داشته باشد و با بعضی سازنده‌های موبایل هم هماهنگ شود که آن را روی گوشی‌های جدیدشان نصب کنند.

پس ماجرا به این شکل نیست که گفته شود همین الان می‌خواهیم مهاجرت کنیم و هزینه زیادی بکنیم تا همه از این سیستم عامل استفاده کنند. تا جایی که من در جریان هستم، می‌دانم که هدف این است که یک جایگزین وجود داشته باشد که بتواند در شرایط بحران کمک کند.