یادداشت: دولت استارت‌آپی؛ فراگیری دیجیتالی یا مداخله مستقیم؟
نویسنده این یادداشت «نسیم توکل»، کارآفرین نمونه در سامانه انتخاب مردمی معاونت زنان ریاست جمهوری است. چه کسی در مسابقه پر سود دانش و فناوری برنده است؟ پول و مداخله دولتی چه بر سر اکوسیستم ...
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
نویسنده این یادداشت «نسیم توکل»، کارآفرین نمونه در سامانه انتخاب مردمی معاونت زنان ریاست جمهوری است.
چه کسی در مسابقه پر سود دانش و فناوری برنده است؟ پول و مداخله دولتی چه بر سر اکوسیستم دانش بنیان ایران می‌آورد؟ آیا ذات هیولایی دولت‌ها سرانجام اسیر وسوسه تاثیرگذاری مستقیم در بازار شده است؟
از سی و پنج سال پیش به این سو، نگاه دولت‌ها به کارآفرینی و پیشرفت کسب و کارهای کوچک دگرگون شده و اکنون آنها این حوزه را به عنوان محلی بالقوه برای نمایش رشد اقتصادی و اشتغال زایی خود می‌شناسند. این علاقه سبب به وجود آمدن زمینه های جدید در مطالعات علمی و تحقیقات دانشگاهی شد.
این گرایش به واسطه ظهور شخصیت‌های موفقی همچون استیو جابز، بیل گیتس، جف بزوس، ایلان ماسک، لری پیج و سرگئی برین از گوگل به اوج رسید و تبدیل به پوستر زندگی و اتاق‌های بسیاری شد. یکی از شناخته شده ترین محل‌های کار با فناوری‌های برتر جهان «سیلیکون ولی» در کالیفرنیا است اگرچه تنها مکان برای خلاقیت و نوآوری نیست ولی سال‌هاست نقش اصلی و الگو را برای بسیاری از دولت‌ها که به دنبال رشد و توسعه اقتصادی هستند، ایفا می‌کند. دولت آمریکا در این سالها تلاش‌های ناموفق بسیاری برای تکثیر سیلیکون ولی یا شراکت در آمار و ارقام جذاب آن داشته است.
چالش دولت‌ها در مسابقه پر سود دانش و فناوری از همه سخت‌تر و آن از یک سو برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کارآمد و از سوی دیگر مبارزه با وسوسه تاثیرگذاری و مداخله مستقیم در بازار است. دولت‌های صنعتی با تمرکز بر تضادهای سیاست‌گذاری «سنتی» و «رشد محور» توانستند به راه حلی برای پیشرفت شرکت‌ها دست یابند. اولین رویکرد تمرکز بر افزایش تعداد کل بنگاه‌ها از طریق راه‌اندازی مشاغل دانش بنیان و حمایت از برنامه‌های استارت‌آپ بود. قدم‌های بعدی افزایش سرمایه‌گذاری خطر پذیر، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و انتقال فناوری بودند.
در ایران به ویژه در پنج سال گذشته واژه استارت‌آپ پر کاربرد شده و استارت‌آپی اداره کردن هم از برخی مدیران دولتی شنیده می‌شود. دولت یازدهم رشد دسترسی و پهنای باند اینترنت را یکی از دستاوردهای خود معرفی کرد و همچنین از اشتغالزایی ۱۰۰ هزار نفری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات گفت. با آغاز کار دولت دوازدهم برای اولین بار وزیری دهه شصتی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی شد و رویکرد خود را فراگیری دیجیتالی و برنامه‌های توسعه‌ای برای قدرتمند تر شدن، در دسترس تر بودن و افزایش رقابت اعلام کرد.
به مرور تاثیر حضور وزیر جوان در دولت و در ادبیات دولت‌مردان نمایان شده و واژه‌های استارت‌آپی، منتورها، شتاب‌دهنده‌ها، کارآفرینان و اکوسیستم از زبان آنان شنیده شد. طرح‌های مختلف دولتی، تسهیلات متنوع و حامی صرف استارت‌آپ بودن در راس برنامه‌ها قرار گرفت. پای اظهار نظر استارت‌آپی به صحبت‌های رئیس جمهور هم باز شد و در مورد حل مشکل قاچاق کالا با کمک استارت‌آپ‌ها اظهار نظر کرد. موضوعی که در ماه‌های اخیر موجی از انتقادها را در اکوسیستم کارآفرینی ایران به راه انداخته است.
در واقع آنها نگران هستند و آنطور که در بالا اشاره شد به دولت هشدار می‌دهند که اسیر وسوسه مداخله مستقیم در بازار نشود یا به قول «امیر ناظمی» رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران بخاطر «ذات هیولایی» دولت‌ها مداخله آنها باید در کمترین حد باشد. اکوسیستم استارت‌آپی ایران معتقد است نباید اجازه داد فرهنگ و بدنه کُند سازمان‌های دولتی با بدنه جوان استارت‌آپ‌ها برخورد کند. فعالان ایرانی مقصر این ماجرا را وزارت ارتباطات و مدیران آن دانسته‌اند و می‌گویند وزیر جوان و معاونانش با واژه جذاب استارت‌آپ در حال جو دادن به هیئت دولت و گرفتن بودجه و امتیاز از آنها بدون توجه به نتایج آن هستند. باز کردن پای دولت به این حوزه ممکن است پای سودجویان و رانت طلب‌هایی که شامه قوی هم دارند را به فضای کسب و کارهای خلاق باز کند. این در حالی است که وزیر ارتباطات اعتقاد دارد بدون حمایت دولت امکان رشد واقعی وجود ندارد.
باید همچنین اشاره کرد که وزارت ارتباطات در بیان معنای درست و روشن از کلمه استارت‌آپ چندان موفق نبوده و متاسفانه تعبیر نادرستی از این موضوع جا افتاده، از این قرار که تعدادی جوان فکر جدیدی بیاورند، پول کمی بخواهد و سود هنگفتی بدهد. در حالی که استارت‌آپ فرهنگ و طرز تفکری است از ورود به عصر تکنولوژی که جوانان سریع‌تر و بهتر آن را درک کردند و باعث انقلاب در شرکت‌ها و سازمان‌های خود سپس در زندگی انسانی شدند. حال اینکه در هر شغل یا بازاری طرز تفکر دیجیتال درک شود، تئوری آن مطالعه و سپس مدل ساخته شود و ابزار به وجود بیاید به شکوفایی و اشتغال آفرینی می‌رسد.
دولت اگر با سرمشق گرفتن از همین جوانان و استفاده از نظریه‌ها و الگوهای مسلط علمی زندگی در عصر دیجیتال را درک کند و نحوه رفتار با آن را در امر حکومت‌داری بیاموزد و دست از تلاش برای استفاده ابزاری از آن بردارد به آسانی خواهد دید که «دولت دیجیتال» ضروری تر از «دولت استارت‌آپی» است. مگر می‌توان با سایت و اپلیکیشن مشکلات دولتی را هموار کرد؟ معنای ارتباط دیجیتال یعنی درک وجود یک رابطه دو طرفه، ضرورت پاسخگو بودن و انتقاد پذیر شدن!
تسهیل گری و برداشتن موانع، بهبود فضای کسب و کار نه مداخله در آن و ایجاد فرصت‌های برابر برای ورود ایده‌های جدید به بازار و زندگی مردم سه رکن اساسی برنامه ریزی است که هر دولتی در عصر دیجیتال برای مبارزه با مشکلات خود و بهبود آمارها در پیش می‌گیرد.
اگر واقعا می‌خواهید بدانید که پول و مداخله دولتی چه بر سر اکوسیستم نوآوری می‌آورد به تجربه شرکت‌های دانش‌بنیان و چند هزار میلیارد تومان تسهیلاتی بنگرید که به این فضا وارد شدند، سر و صدا به راه انداختند و پس از مدتی محو شدند. میراث پول پاشی دولتی زمینی سوخته از اکوسیستم کارآفرینی ایران بر جای گذاشته که دیگر نه یک فضای بکر و بدون رقیب است و نه پر از سرمایه‌گذارانی که حاضرند روی هر ایده متهورانه و یا انتزاعی سرمایه‌گذاری کنند.
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.