چرا کاشت ۱ تریلیون درخت برای مقابله با تغییرات اقلیمی ایده خوبی نیست؟

کمپین‌های کاشت درخت حسابی گرفته‌اند. همه، از تولیدکنندگان یوتوبی گرفته تا مدیرعامل‌های شرکت‌های قدرتمند، درختان را به عنوان راهکاری برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی برگزیده‌اند. اما همینطور که بی‌شمار کمپین مختلف به راه می‌افتد، ده‌ها دانشمند هشدار می‌دهند که کاشتن تمام این درخت‌ها احتمالا بیشتر از اینکه سودمند باشد، آسیب‌‌رسان است.

دیگران به راهکاری متفاوت اشاره می‌کنند که سابقه‌ای بهتر دارد و احتمالاً استحقاق حمایت بیشتری هم داشته باشد: توان‌بخشی به افرادی که همین حالا در جنگل‌ها زندگی و از آن‌ها محافظت می‌کنند.

درختان در مجمع اقتصاد جهانی امسال یک پیشرفت اساسی داشتند. این مجمع اعلام کرد طی ده سال قصد دارد ۱ تریلیون درخت بکارد و جلوی تغییرات اقلیمی بایستد. اسامی بزرگی‌ هم از این برنامه حمایت می‌کنند:‌ مارک بنیاف، مدیرعامل سیلزفورس مقداری نامشخص از پول را برای کمک به پروژه واریز کرده و کمپانی‌اش هم به کاشت ۱۰۰ میلیون درخت متعهد شده. حتی دونالد ترامپ هم که در تلاش‌های بین‌المللی برای مقابله با تغییرات اقلیمی سنگ‌اندازی کرده می‌گوید ایالات متحده در این کمپین که 1t.org نام‌ دارد مشارکت خواهد داشت.

اما ذهنیت پشت این کمپین، تحقیقی که مدعی شده ۱ تریلیون درخت می‌توانند گازهای گلخانه‌ای را به شکلی چشمگیر کاهش دهند، بحث‌برانگیز است. فارست فلایشمن که تدابیر منابع طبیعی را در دانشگاه مینسوتا درس می‌دهد و سال‌ها مشغول تحقیق روی تاثیر کاشت درخت در هند بوده می‌گوید: «آن شخص در سیلزفورس به جای اینکه بگوید "من پولم را صرف کاشت یک تریلیون درخت می‌کنم" بهتر است بگوید "من پولم را صرف کمک به بومی‌هایی می‌کنم که در آمازون از سرزمین‌هایشان دفاع می‌کنند". این تاثیر بسیار بزرگ‌تری خواهد داشت.»

ترند کاشت درخت در سال ۲۰۱۹ بود که حقیقتا پا گرفت، با مقاله‌ای در ژورنال ساینس که سر و صدای بسیار کرد. در این مقاله آمده که کاشت یک تریلیون درخت می‌تواند بیش از یک سوم تمام گازهای گلخانه‌ای تولید شده توسط انسان از زمان انقلاب صنعتی را از بین ببرد. بعد از اینکه جمعیتی انبوه برای این راهکار ساده برای مشکل تغییرات اقلیمی هیجان‌زده شد، گروهی متشکل از ۴۶ دانشمند از جمله فلایشمن، نقد خود را به این پژوهش وارد کردند.

«سرتیتر خبرگزاری‌های سراسر جهان اعلام می‌کردند کاشتن درخت بهترین راهکار برای مقابله با تغییرات اقلیمی است». این سخنان جوزف ولدمن است که در قالب یک بیانیه منتشر شد. «حالا می‌دانیم که آن سرتیترها اشتباه بودند». ولدمن این بحث را مطرح می‌کرد که کاشت درختان در جایی که به آن تعلق ندارند می‌تواند به اکوسیستم آسیب بزند، آتش‌سوزی‌ها را بدتر کند و حتی به گرمایش جهانی دامن بزند.

در نقد او آمده بود مقدار کربنی که به ادعای آن تحقیق، با کاشت ۱ تریلیون درخت از بین می‌رود تا ۵ برابر بیشتر از رقم واقعی است. در این پژوهش تازه ضمنا آمده که کاشت درخت غیر بومی در گرم‌دشت‌‌ها و علفزارها می‌تواند برای گونه‌های جانوری محلی دردسرساز باشد. کاشت درخت در پستی و بلندی‌های برفی که زمانی نور خورشید را بازتاب می‌دادند هم بدتر است و می‌تواند این نقاط را به لکه‌های سیاهی تبدیل کند که حتی گرما را به خود جذب می‌کنند.

نویسندگان پژوهش مورد نزاع در آزمایشگاه Crowther در زوریخ، پای حرف خود ایستادند: «ما هیچ راهکار عملی دیگری برای مقابله با تغییرات اقلیمی نمی‌شناسیم که از نظر جذب کربن و کمّی، تا این اندازه بزرگ باشد».

برای اینکه موضوع روشن باشد، منتقدین کمپین همچنان طرفدار درختان هستند. آن‌ها کماکان باور دارند که جنگل‌ها نقشی مهم در مقابله با بحران اقلیمی ایفا می‌کنند - منفی‌نگری آن‌ها عمدتا متمایل به تلاش برای کاشت درخت در مناطقی است که قبلا درخت نداشته یا به جای جنگل‌سازی و صرفا برای اینکه درختی کاشته شده باشد، انبوهی از گونه‌های یکسان در یک نقطه کاشته شوند.

یک نگرانی بزرگ دیگر اینست که فراخوان برای کاشت یک تریلیون درخت می‌تواند حواس‌ها را از تلاش‌های دیگر برای کاهش سرعت تغییرات اقلیمی، مثل عدم استفاده از سوخت فسیلی یا جنگل‌زدایی پرت کند.

فلایشمن می‌گوید که «برای بازپروری یک جنگل نیازی به کاشت درخت نیست». اگر به آن‌ها اجازه دهیم، خودشان قادر به ترمیم خودشان هستند و ضمنا این جنگل‌ها در نهایت بسیار موثرتر از مقابله با تغییرات اقلیمی از طریق کاشت درخت هستند. او این بحث را پیش می‌کشد که بهترین راه برای حصول اطمینان از وجود درختان کافی و مقابله با کربن دی‌اکسیدی که سیاره‌ خاکی را گرم می‌کند، دفاع از حقوق سیاسی افرادی است که زندگی متکی بر جنگل دارند؛ مردمانی بومی که سرزمین‌هایشان دائما مورد دست‌ورزی صنایع و دولت‌ها قرار می‌گیرد.

تحقیقاتی هم در دفاع از نظر او صورت گرفته. پنل میان‌دولتی ملل متحد برای مقابله با تغییرات اقلیمی (IPCC)، معتبرترین سازمان جهان در زمینه علوم آب و هوایی، به این نتیجه رسیده که وقتی سرزمین جوامع محلی مورد دست‌درازی قرار می‌گیرد، هم مردم و هم کره خاکی به خطر می‌افتند.

سازمان‌های نماینده جوامع محلی ۴۲ کشور جهان که ۷۶ درصد از جنگل‌های استوایی جهان را در بر می‌گیرند در بیانیه‌ای گفته: «ما به سرزمین‌ها و جنگل‌هایمان -و تنوع زیستی موجود در آن‌ها- برای چندین نسل اهمیت داده‌ایم. با پشتیبانی صحیح، می‌توانیم همین کار را برای نسل‌های آتی نیز ادامه دهیم».

یک تحقیق دیگر که اخیرا در ژورنال PNAS منتشر شده نشان می‌دهد موثرترین راه برای حفاظت‌ از جنگل‌های بارانی آمازون، سپردن آن‌ها به دستان ساکنین محلی است. آمازون حالا دی‌اکسید کربنی بیشتر از آنچه جذب می‌کند، تولید می‌کند و بخش عمده این موضوع به استخراج معادن،‌ چوب‌بری‌، کشاورزی و آتش‌سوزی مربوط می‌شود.

در این تحقیق ضمنا نقاطی مشخص شده که بهترین مقابله با این اتفاقات در آن‌ها صورت گرفته و مناطق تحت نظارت محلی‌ها بیشترین نرخ موفقیت را داشته‌اند. بین سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶، سرزمین‌های تحت نظارت محلی‌ها کمترین میزان تولید کربن را داشته‌اند چون جنگل‌ها دست‌نخورده باقی‌ مانده‌اند و در مناطق آسیب دیده مجددا ترمیم شده‌اند.

در این تحقیق هشدار داده شده که توانایی مردم محلی در دفاع از سرزمین‌هایشان بیشتر از هر زمان دیگر تهدید می‌شود. ژائیر بولسونارو، رییس‌جمهور برزیل در حالی محکوم به ترغیب مردم به نسل‌کشی قبیله‌های بومی شده که به صورت همزمان مشغول توسعه صنعتی و تجاری در مناطق باقی مانده آمازون است.

نویسنده ارشد این پژوهش اما تلاشی برای تخریب وجهه کاشت درخت در برابر حفاظت از جنگل‌ها ندارد. وین واکر، محقق مرکز تحقیقات Woods Hole می‌گوید «این‌طور نیست که این دو رویکرد در حال رقابت با یکدیگر باشند». حفاظت از جنگل‌های موجود باید در اولویت باشد، و کاشت دوباره درخت در مناطقی که درختان‌شان را از دست داده‌اند می‌تواند گزینه مناسب بعدی باشد.

البته که هر تلاشی برای کاشت درخت و مقابله با تغییرات اقلیمی، ویژگی‌های خاص خود را دارد. محل کاشت، گونه‌ در حال کاشت و چگونگی دخالت مردم در این پروسه، همگی‌ می‌تواند میزان موفقیت را تحت تاثیر قرار دهد.

در هند، گروه‌های پیشرو در حوزه حفاظت از محیط زیست در مقابل برنامه کاشت ۲ میلیارد درخت در حاشیه رودخانه کاوری (که توسط بنیاد لئوناردو دی‌کاپریو حمایت می‌شد) ایستادگی کردند. آن‌ها در یک نامه سرگشاده مدعی شدند این کمپین کاشت درخت باعث خشک شدن رودخانه و از بین رفتن گونه‌های جانوری خواهد شد. علاوه بر این به گفته پراکاش کاشوان، یک پروفسور علوم سیاسی در دانشگاه کنتیکت، افرادی که زندگی‌شان به این رودخانه‌ها وابسته است نیز به مشکل خواهند خورد.

افراد پشت پروژه کاشت درخت در کاوری به این انتقادات پاسخ داده و می‌گویند «تمام این‌ها نظراتی بی‌اساس هستند که مسائلی دروغین را بدون هیچ پشتوانه حقیقی بیان می‌کنند». آن‌ها می‌گویند درختان با افزایش آب رودخانه، در واقع باعث احیای آن می‌شوند. مدیر پروژه حتی صحبت از این می‌کند که با حمایت جهانی، می‌توان مقیاس پروژه را به ۵۰ یا ۶۰ میلیارد درخت در سراسر هند رساند.

این موضوعیست که کاشوان را نگران می‌کند. سر و صدای به راه افتاده با کمپین‌های بین‌المللی ممکن است به پروژه‌هایی که تا پیش از این کنار گذاشته می‌شدند پرستیژ ببخشد. «این پروژه‌ها صرفا به این خاطر احیا می‌شوند که مجمع اقتصاد جهانی درباره‌اش صحبت می‌کنند».