یک رابطه 500 میلیون ساله؛ دلیل بوی خوش باران چیست؟

زمانی که باران می‌بارد و با خاک برخورد می‌کند، بوی خوشایندی به مشام ما می‌رسد که به تازگی علت آن کشف شده. بر اساس یک تحقیق جدید، باکتری‌ها برای جذب نوع خاصی از بندپایان و پخش هاگ‌های خود، این رایحه را آزاد می‌کنند.

مدت‌هاست دانشمندان جذب بوی خاصی شده‌اند که زمان بارش باران، در هوا پخش می‌شود. این رایحه زمانی که اولین باران فصل با خاک خشک برخورد می‌کند، بیشتر به مشام می‌رسد. دو محقق استرالیایی با الهام از تحقیقی در دهه 60 میلادی که تولید روغن خاصی توسط بخشی از گیاهان در دوره‌های خشکی و انتشار بوی ویژه‌ای در زمان بارش باران را پیشنهاد می‌کند، بوی باران را «پتریکور» نام‌گذاری کرده‌اند.

یکی از اجزای اصلی پتریکور، یک ترکیب آلی با نام «ژئوسمین» است. دانشمندان از مدت‌ها قبل می‌دانند که نوع خاصی از باکتری‌ها با نام «پیچیده‌قارچ» قادر به تولید این ترکیب آلی هستند. تقریبا تمام گونه‌های این باکتری در زمان مرگ ژئوسمین پخش می‌کنند، البته تا به امروز مشخص نشده بود که چرا این بوی خاص توسط آن‌ها تولید می‌شود.

نویسنده تحقیق جدید، «مارک باتنر» در این زمینه اعلام کرده:

«این واقعیت که تمام آن‌ها ژئوسمین تولید می‌کنند، به یک مزیت انتخابی اشاره دارد، بنابراین آن‌ها می‌توانند چنین ترکیبی را پخش نکنند. ما به این موضوع مشکوک شدیم که باکتری‌ها برای جذب سایر حیوانات یا حشرات جهت پخش هاگ‌‌های خود دست به چنین کاری می‌زنند.»

دانشمندان با استفاده از تحقیقات و آزمایش‌های صورت گرفته به این موضوع پی بردند که ژئوسمین نوعی خاصی از بندپایان به «دم‌فنری» را جذب خود می‌کند. محققان با مطالعه شاخک دم‌فنری فهمیدند این عضو می‌تواند به صورت مستقیم ژئوسمین را حس کند. محققان پیشنهاد می‌کنند که این دو ارگانیسم در کنار یکدیگر تکامل پیدا کرده‌اند. پیچیده‌قارچ (Streptomyces) به عنوان غذا برای دم‌فنری شناخته می‌شود، در حالی که این بندپایان به پخش هاگ‌ها و افزایش شمار باکتری‌ها کمک می‌کنند.

باتنر در این رابطه توضیح می‌دهد:

«یک منفعت مشترک وجود دارد. دم‌فنری باکتری‌ها را می‌خورد، بنابراین ژئوسمین آن‌ها را به یک منبع غذایی با ارزش جذب می‌کند. این بندپایان هاگ‌ها را توسط بدن و مدفوع خود پخش می‌کنند که این موضوع باعث پراکندگی باکتری‌ها می‌شود. این فرایند مشابه خوردن میوه گیاهان توسط پرندگان است. پرندگان غذا می‌خورند، اما دانه آن‌ها را پخش می‌کنند که به نفع گیاهان است.»

این رابطه همزیستی اهمیت بسیار بالایی در بقای پیچیده‌قارچ دارد. این باکتری می‌تواند آنتی‌بیوتیک‌های خاصی را تولید کند که برای سایر ارگانیسم‌ها مانند مگس میوه سمی است. از سوی دیگر دم‌فنری‌ها چندین آنزیم‌ جدید تولید می‌کنند که می‌توانند آنتی‌بیوتیک‌های تولید شده توسط پیچیده‌قارچ را سم زدایی کنند.

این کشف جدید محققان مشخص می‌کند که رایحه خاکی پس از بارش باران، توسط رابطه 500 میلیون ساله میان باکتری‌ها و بندپایان ایجاد می‌شود.