چطور دونالد ترامپ تمام اهرم‌های خود در شبکه‌های اجتماعی را از دست می‌دهد؟

برای سالیان متمادی، برجسته‌ترین مدیران کمپانی‌های شبکه‌های اجتماعی با دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا مثل یک کودک برخورد کرده‌اند و دائما مجبور بودند توضیح دهند که چرا علی‌رغم زیر پا گذاشتن دوباره و دوباره قوانین‌شان از سوی او، همچنان اجازه انتشار پست را به ترامپ می‌دهند. ترسان از اینکه با پاسخی قاطع از سوی رییس جمهور و متحدینش روبه‌رو شوند، آن‌ها به سخنرانی در دفاع از آزادی بیان پرداختند، قوانینی خاص پیاده‌سازی کردند تا انفعال‌شان را توجیه کنند و لیبل‌های هشدار نه‌چندان موثر را به پست‌های او چسباندند.

اما حمله روز چهارشنبه به کنگره آمریکا - و احتمالا آگاهی از اینکه دموکرات‌ها به‌زودی کنترل کاخ سفید و کنگره را به دست می‌گیرند- ظاهرا باعث شده که آن‌ها بالاخره دست به کار شوند. بعد از روز چهارشنبه، پلتفرم‌های بزرگ دنیای تکنولوژی، شدیدترین برخورد را با آقای ترامپ داشتند.

مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک گفت که کمپانی‌اش دسترسی به اکانت را برای ترامپ مسدود می‌کند و این رویه حداقل تا روز معارفه رییس جمهور جدید ادامه خواهد یافت. او افزود که «ریسک اجازه دادن به رییس جمهور برای اینکه در این برهه از سرویس ما استفاده کند، زیادی بالا است». توییتر و یوتیوب هم مدتی قبل‌تر ویدیویی را پایین کشیدند که آقای ترامپ در آن از شورشیان تمجید می‌کرد و مدعی تقلب در انتخابات بود.

در چهار سال اخیر، یکی از ارزشمندترین منابع سیاسی که ترامپ در اختیار داشته، استفاده از فیسبوک و توییتر به عنوان فضایی برای کوبیدن منتقدان و مخالفین بوده است. او از این اپلیکیشن‌ها برای دعوا به راه انداختن، تسویه حساب،‌ پرومد تئوری‌های توطئه و اشاعه اطلاعات دروغین استفاده می‌کرد و در این راه با پیامدهای بسیار اندکی مواجه شد. او در تمام این پلتفرم‌ها مجموعا بیش از ۱۰۰ میلیون فالوئر دارد و پست‌هایش به شکلی روتین،‌ نرخ انگیجمنت بسیار بالاتری نسبت به دیگر شخصیت‌های برجسته دارند.

البته که بدون فیسبوک و توییتر، آقای ترامپ همچنان راهی برای برقراری ارتباط با فالوئرهای خود خواهد یافت. همچنان فاکس نیوز، نیوزمکس، OANN و جامعه وسیعی از تحلیلگران حامی ترامپ وجود دارند که پیام‌های او را به طرفدارانش می‌رسانند. حتی زمانی که ترامپ یک شهروند عادی باشد نیز، روزنامه‌ها و ایستگاه‌های تلویزیونی که برای مدتی طولانی هرآنچه یک رییس جمهور گفته را از لحاظ خبری ارزشمند تلقی کرده‌اند، احتمالا نتوانند در برابر وسوسه خود برای تریبون دادن به او مقاومت کنند. و ضمنا ترامپ از تمایلش به راه‌اندازی یک امپراتوری مدیای دیجیتال خبر داده و در آن، خودش قادر به تعیین قوانین خواهد بود.

بدیهی‌ترین حرکت آقای ترامپ در کوتاه‌مدت و بعد از بن شدن از فیسبوک و توییتر اینست که به سراغ یکی از پلتفرم‌های جایگزین مانند Parler یا Gab برود. این پلتفرم‌ها میزبان برخی از سینه‌چاک‌ترین طرفدارانش هستند که پیشتر دسترسی‌شان به سایر پلتفرم‌ها مسدود شده. (شب چهارشنبه، مدیر اجرای Gab، اندرو توربا، اعلام کرد که «در پروسه تماس با تیم رییس جمهوری هستیم» تا اکانت او در این پلتفرم راه‌اندازی شود).

اما این اپلیکیشن‌ها کوچک بوده وتاثیرگذاری فرهنگی اندکی دارند، به همین خاطر تمایل آقای ترامپ به صحبت با عموم مردم را ارضا نمی‌کنند. ترامپ شبکه اجتماعی مخصوص به خودش را ساخته بود و هیچ پلتفرم دیگری نمی‌تواند برای او مثل فیسبوک و توییتر باشد: این دو شبکه اجتماعی ده‌ها میلیون چشم را به دنیای سیاست دوخته‌اند و خطی مستقیم به تمام اتاق‌ها و میزهای خبری در تمام سازمان‌های خبری جهان به حساب می‌آیند.

دیوید کای، پروفسور حقوق و گزارشگر ویژه پیشین مسائل مربوط به آزادی بیان در سازمان ملل متحد می‌گوید که فیسبوک با مسدود کردن اکانت آقای ترامپ تا روز معارفه رییس جمهوری بعدی، تصمیمی درست اتخاذ کرده است. او افزود که حتی اگر ترامپ سر از پلتفرمی دیگر درآورد، دیگر مثل سابق صدایی رسا نخواهد داشت.

کای عقیده دارد: «خب او به پارلر می‌رود. برای چه کسی اهمیت دارد؟ پلتفرم‌های بزرگ همین حالا ارزش انکارناپذیر شبکه‌های بزرگ را به نمایش درآورده‌اند و به دست گستره وسیع‌تری از مردم نسبت به یک گروه گوچک رسیده‌اند.»

کای به این اشاره می‌کند که دیگر شخصیت‌های برجسته مانند الکس جونز (تئوریسین توطئه سرشناس خبرگزاری Infowars) بعد از اینکه اکانت‌های خود را از دست دادند،‌ به سختی توانسته‌اند فعالیت‌های پیشین خود را به همان گستردگی ادامه دهند. و بدون قدرت ریاست جمهوری، آقای ترامپ هم احتمالا تبدیل به منتقدی دیگر شود که در اکوسیستم شلوغ مدیای باله راست، به دنبال جلب توجه می‌گردد.

از سوی دیگر، این ایده اکنون مطرح شده که با از دست رفتن همیشگی اکانت‌های فیسبوک و توییتر، آقای ترامپ به احتمال کمتری نامزد ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ شود. هرچه نباشد او باید با جمهوری‌خواهانی رقابت کند که جواز ارسال پست در شبکه‌های اجتماعی فراگیر را دارند و پیام‌های خود را به دست عموم مردم (و نه صرفا مخاطبان افراطی) خواهند رساند.

به عبارت دیگر، تصورش آسان است که ممنوعیت دسترسی به فیسبوک و توییتر منجر به این شود که آقای ترامپ در دوران پسا ریاست جمهوری خود تبدیل به شخصیتی نامربوط بشود و حتی آینده سیاسی‌اش آسیب جدی ببیند. اما تصور این هم آسان است که ترامپ اصلا نیازی به فیسبوک و توییتر نداشته باشد،‌اگر فرض را بر این بگذاریم که او بخواهد پیش از خروج از کاخ سفید، همه‌چیز را به آتش بکشد.