گردشگری در مریخ: ۸ مقصد جذابی که توریست‌های آینده سیاره سرخ می‌توانند کاوش کنند

مریخ سیاره‌ای با تضادهای گسترده است؛ آتشفشان‌های عظیم، دره‌های عمیق و دهانه‌هایی که شاید میزبان جریان آب باشند. وقتی اولین کلونی‌ها سیاره سرخ را بهره‌برداری کنیم، این سیاره مکانی شگفت‌انگیز برای توریست‌های آینده خواهد بود. سایت‌های فرود برای این ماموریت‌ها در آینده به احتمال زیاد و به دلایل ایمنی و عملی، دشت‌های مسطح خواهند بود. اما احتمالا آن‌ها بتوانند در مکان‌هایی فرود آیند که تا یک جغرافیای جذاب‌تر تنها چند روز فاصله داشته باشند. در ادامه تعدادی از مکان‌هایی را معرفی می‌کنیم که مریخی‌های آینده می‌توانند از آن‌ها دیدن کنند.

کوه المپوس

کوه المپوس (Olympus Mons) بزرگ‌ترین آتشفشان در منظومه خورشیدی است. طبق ناسا، این کوه که در ناحیه آتشفشانی تارسیس (Tharsis) واقع شده، مساحتی برابر با ایالت آریزونای آمریکا دارد. ارتفاع ۲۵ کیلومتری این کوه، آن را تقریبا ۳ برابر بلندتر از کوه ۸/۹ کیلومتری اورست می‌سازد.

کوه المپوس یک آتشفشان سپری بزرگ است که بعد از ریزش تدریجی مواد مذاب از دامنه‌هایش شکل گرفته. این به این معنی است که احتمالا توریست‌های آینده بتوانند به راحتی از آن بالا بروند، چون شیب متوسط آن تنها ۵ درصد است. در قله آن یک حفره تماشایی با عرض ۸۵ کیلومتر قرار دارد و توسط اتاقک‌های ماگمایی شکل گرفته که مواد مذاب خود را از دست داده (احتمالا در حین یک انفجار) و فرو پاشیده‌اند.

آتشفشان‌های تارسیس

وقتی در حال صعود از کوه المپوس هستید، ارزشش را دارد که در همان حوالی بمانید و به دیگر آتشفشان‌های ناحیه تارسیس نیز سر بزنید. طبق گفته ناسا، تارسیس در مساحتی به عرض تقریبا ۴۰۰۰ کیلومتر میزبان ۱۲ آتشفشان غول‌پیکر است. مثل کوه المپوس، باقی این آتشفشان‌ها نیز از آتشفشان‌های روی زمین بزرگتر هستند؛ احتمالا به این دلیل که مریخ نیروی گرانش کمتری دارد و آتشفشان‌ها می‌توانند بلندتر شوند. این آتشفشان‌ها احتمالا به اندازه دو میلیارد سال در حال فوران بوده‌اند ــ تقریبا نصف عمر مریخ.

تصویر بالا، که توسط وایکینگ ۱ (Viking 1) در سال ۱۹۸۰ گرفته شده، ناحیه تارسیس شرقی را نشان می‌دهد. در سمت چپ تصویر، از بالا به پایین، می‌توانید سه آتشفشان سپری را ببینید که تقریبا ۲۵ کیاومتر ارتفاع دارند: کوه‌های آسکریوس (Ascraeus)، پاوونیس (Pavonis) و آرسیا (Arsia). در گوشه بالا سمت راست یک آتشفشان سپری دیگر به نام تارسیس تولوس (Tharsis Tholus) دیده می‌شود.

دره مارینر

مریخ نه تنها بزرگترین آتشفشان منظومه خورشیدی، بلکه بزرگترین دره آن را نیز میزبانی می‌کند. طبق گفته ناسا، دره مارینر (Valles Marineris) تقریبا ۳۰۰۰ کیلومتر طول دارد. یعنی حدود چهار برابر طولانی‌تر از گرند کنیون با طول ۸۰۰ کیلومتر.

پژوهشگران مطمئن نیستند دره مارینر چگونه به وجود آمده، اما چند نظریه درباره این موضوع وجود دارد. بسیاری از دانشمندان می‌گویند که شکل‌گیری ناحیه تارسیس به رشد دره مارینر کمک کرده است. حرکت مواد مذاب در ناحیه آتشفشانی پوسته را به سمت بالا فشار داده، و این فشار باعث ایجاد شکستگی پوسته در نواحی دیگر شده است. در طول زمان، این شکستگی‌ها به صورت دره مارینر در آمده‌اند.

قطب‌های شمال و جنوب

مریخ دو ناحیه یخی با ترکیبات نسبتا متفاوت در قطب‌های خود دارد؛ قطب شمال (که در تصویر بالا دیده می‌شود) توسط کاوشگر فینیکس (Phoenix lander) از نزدیک مورد مطالعه قرار گرفت، و مشاهدات ما از قطب جنوب از ماهواره‌های مریخ می‌آیند. طبق گفته ناسا، در طول زمستان دما در نواحی قطبی شمال و جنوب چنان پایین است که کربن دی اکسید موجود در اتمسفر متراکم شده و به صورت یخ روی سطح سیاره می‌نشیند.

این فرایند در تابستان معکوس می‌شود و کربن دی اکسید به اتمسفر باز می‌گردد. در نیمکره شمالی، کربن دی اکسید کاملا در اتمسفر ناپدید می‌شود و یک کلاهک آب و یخ پشت سر خود باقی می‌گذارد. اما مقداری از یخ‌های کربن دی اکسید در اتمسفر جنوبی باقی می‌ماند. این حرکت یخ‌ها آثار بزرگی روی اقلیم مریخ دارد؛ از جمله شکل‌گیری بادها.

دهانه گیل و کوه شارپ (ائولیس)

دهانه گیل (Gale Crater)، که در سال ۲۰۱۲ پس از فرود مریخ‌نورد کنجکاوی (Curiosity) مشهور شد، میزبان شواهد عظیمی از وجود آب در گذشته است. کنجکاوی چندین هفته را در بستر یک جریان سپری کرد و شواهد بیشتری را نیز از آب در کف این دهانه یافت. کنجکاوی در حال حاضر در یک آتشفشان همان حوالی به نام کوه شارپ (Mount Sharp) یا کوه ائولیس (Aeolis Mons) به بررسی ویژگی‌های ژئولوژیکی چینه‌های آن می‌پردازد.

یکی از یافته‌های هیجان‌انگیزتر کنجکاوی کشف مولکول‌های ارگانیک پیچید در این ناحیه به دفعات زیاد بود. نتایج سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که این مواد ارگانیک در داخل سنگ‌های ۳/۵ میلیارد ساله کشف شده‌اند. همزمان با این نتایج، پژوهشگران اعلام کردند که مریخ‌نورد کشف کرده که غلظت متان در اتمسفر در فصل‌های مختلف تغییر می‌کند. متان ماده‌ای است که می‌تواند توسط میکروب‌ها و همچنین پدیده‌های ژئولوژیکی تولید شود؛ در نتیجه، این که این کشف نشانی از حیات باشد یا نه مشخص نیست.

حفره‌های مدوسا

حفره‌های مدوسا (Medusae Fossae) یکی از عجیب‌ترین مکان‌های مریخ است و برخی افراد عقیده دارند شواهدی از برخورد UFOها در این مکان پیدا می‌شود. توضیح محتمل‌تر این است که این حفره‌ها، با مساحتی برابر با یک پنجم مساحت ایالات متحده، رسوبات یک آتشفشان بزرگ هستند. در طول زمان، باد سنگ‌ها را به صورت این سازندهای زیبا در آورده است. اما پژوهشگران همچنان به مطالعات بیشتری نیاز دارند تا بفهمند فعالیت‌های آتشفشانی چگونه باعث شکل‌گیری حفره‌های مدوسا شده‌اند. یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ پیشنهاد می‌کند که احتمالا این سازند در اثر صدها انفجار آتشفشانی عظیم در ۵۰۰ میلیون سال پیش شکل گرفته است. این احتمال وجود دارد که اقلیم سیاره سرخ در اثر این انفجارها گرم شده باشد، چون گازهای گلخانه‌ای از کوه‌ها وارد اتمسفر شدند.

جریان‌های فصلی پرشیب در دهانه هیل

مریخ میزبان پدیده عجیبی به نام جریان‌های فصلی پرشیب (Recurring Slope Lineae) است؛ جریان‌هایی که در آب و هوای گرم در کناره‌های دهانه‌های پرشیب شکل می‌گیرند. با این حال، فهمیدن این که این جریان‌ها چه هستند کار دشواری است. تصویری که اینجا از دهانه هیل نشان داده شده (همانند مکان‌های دیگر)، شامل نقاطی است که در تحلیل طیف‌بینی دارای هیدراتاسیون (جذب آب) شناسایی شده‌اند. در سال ۲۰۱۵ ناسا در یک گزارش اولیه اعلام کرد که نمک‌های هیدراته باید نشانه‌ای از آب روان باشد، اما پژوهش‌های بعدی نشان دادند که این جریان‌ها می‌توانند از آب اتمسفری یا جریان‌های خشک ماسه نیز شکل بگیرند. در واقعیت، باید به این RSLها نزدیک شویم تا طبیعت حقیقی آن‌ها را بفهمیم. اما یک مانع وجود دارد: اگر RLSها واقعا میزبان میکروب‌های بیگانه باشند، نباید نزدیک‌شان شویم تا خطر آلودگی آن‌ها را تهدید کند. در این حین که ناسا در می‌یابد تا چگونه با رعایت پروتکل‌های حفاظت سیاره‌ای خودش RSLها را کاوش کند، توریست‌های آینده می‌توانند با دوربین‌های دوچشمی خود این پدیده رازآلود را از دور تحسین کنند.

«تل‌ماسه‌های شبح‌وار» در نوکتیس لابرینت و حوضه هلاس

مریخ سیاره‌ای است که ظاهر آن در حال حاضر بیش از همه تحت تاثیر بادها است، چون آب از روی آن تبخیر شده و اتمسفرش نازک است. اما همچنان می‌توانیم شواهد گسترده‌ای از آب‌های گذشته را روی آن ببینیم؛ از جمله نواحی «تل‌ماسه‌های شبح‌وار» (Ghost Dunes) در نوکتیس لابرینتوس (Noctis Labyrinthus) و حوضه هلاس (Hellas basin). پژوهشگران می‌گویند که این نواحی تل‌ماسه‌هایی با ارتفاع ده‌ها متر داشته‌اند. بعدها این تل‌ماسه‌ها توسط مواد مذاب یا آب شسته شده‌اند و حالا تنها پایه آن‌ها باقی مانده است.

تل‌ماسه‌های قدیمی، نظیر چیزی که در تصویر دیده می‌شود، نشان می‌دهند که باد چگونه در گذشته در مریخ جریان داشته؛ این موضوع به نوبه خود به اقلیم‌شناسان سرنخ‌هایی در مورد محیط گذشته سیاره سرخ می‌دهد. در یک سناریوی غیر منتظره‌تر حتی این احتمال وجود دارد که میکروب‌هایی در نواحی حفاظت شده این تل‌ماسه‌ها در برابر بادها و تشعشعات پناه گرفته باشند.