پراکندگی شغلی متقاضیان درخواست ویزا در ۲ سال گذشته؛ کارآفرینان در صدر

بر اساس گزارش شرکت نیلگام از ترکیب شغلی افرادی که موفق به دریافت ویزا شده‌اند، کارآفرینان در صدر گروه‌های متقاضی ویزا در ۲ سال گذشته بوده‌اند.

بررسی داده‌های مربوط به درخواست ویزا در کشور موضوعی است که به دلیل کمبود منابع معتبر یا عدم تمایل نهادها و شرکت‌های مرتبط به اطلاع‌رسانی، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در این شرایط شرکت نیلگام، به‌عنوان یکی از بازیگران فعال در زمینه اخذ ویزا و مهاجرت، گزارشی از پراکندگی شغلی متقاضیانش برای ویزا در اختیار رسانه‌ها قرار داده که حاوی نکات قابل تاملی است.

پیشتازی کارآفرین‌ها، سهم قابل توجه پزشکان و پرستارها

بخش ابتدایی این گزارش به پراکندگی شغلی گروه‌های مختلف جامعه می‌پردازد؛ جایی که کارآفرینان و مدیران کشور با ۲۶ درصد، بیشترین سهم را از مجموع افرادی که برای دریافت ویزا اقدام کرده‌اند به خود اختصاص می‌دهند. پیشتازی سفرها یا اقامت‌های موفق صاحبان کسب‌و‌کار، تاثیر پررنگ ظرفیت اقتصادی را در سفرهای خارجی نشان می‌دهد. از طرفی این پیشتازی را ‌می‌توان به منزله کاهش انگیزه این گروه برای ماندن و سرمایه‌گذاری داخلی یا طراحی برنامه‌های جایگزین برای آینده قلمداد کرد.

کارمندان با ۲۱ درصد سهم در جایگاه دوم قرار دارند. در شرایطی که تعدیل گسترده نیروها افزایش یافته و شرکت‌ها با چالش‌های مالی بسیاری روبه‌رو هستند، تمایل این گروه به دریافت ویزا توجه را به خود جلب می‌کند. رفتاری که شکاف میان درآمد و هزینه‌های زندگی و افزایش تمایل این گروه به بررسی فرصت‌های شغلی در دیگر کشورها را منعکس می‌کند.

گروه پزشکان، پرستاران و نیروهای درمانی به تنهایی با ۱۱ درصد حضور در رتبه سوم جابه‌جایی‌های بین‌المللی قرار گرفته‌اند. سهم بالای درخواست ویزا از سوی این گروه می‌تواند نشانه‌ای از موفقیت کشورهای دیگر در جذب متخصصین کشور با سیاست‌های هدفمند و برنامه‌های حمایتی دانست که هشدار کمبود نیروی انسانی در این حوزه را در پی دارد؛ از سوی دیگر، این آمار می‌تواند تابعی از حضور در نظام‌های درمانی کشورهای مقصد یا شرکت در دوره‌های آموزشی، کنگره‌ها و نمایشگاه‌های علمی باشد.

صاحبان کسب‌وکارهای کوچک، فریلنسرها، هنرمندان، تکنسین‌ها و فعالان صنفی (مشاغل آزاد‌) با ۱۰ درصد، بازنشسته‌ها با ۹ درصد، زنان خانه‌دار با ۸ درصد، جامعه مهندسین با ۶ درصد و مدرسین با ۴ درصد در رتبه‌های بعدی این گزارش قرار دارند.

«نیما یاوری»، مدیر بخش ویزای نیلگام، در رابطه با پراکندگی شغل‌ها در درخواست ویزا گفت: «آمار ویزای موفق را می‌توان از ۲ منظر بررسی کرد، یکی با فرض اینکه به سفرهای گردشگری منجر شده‌اند و دوم فرض مهاجرت واجدین شرایط به کشورهای مقصد. ما معتقدیم که در هر ۲ حالت، سرنخ‌های خوبی را برای تحلیل شرایط کنونی جامعه و رفتار مردم در آینده در اختیار همه ذی‌نفعان قرار می‌دهد.»

او افزود: «به طور کلی مرور این آمار نشان می‌دهد که ترکیب شغلی متقاضیان ویزا، بیش از هر چیز تحت‌تأثیر دو عامل اصلی است: یکی اینکه تاثیر پیشینه شغلی در صدور ویزا از سمت کشورهای مقصد که مسیر صدور ویزا را برای گروه‌هایی همچون پزشکان، پرستاران و مهندسان هموارتر می‌کند و دوم اینکه توانایی مالی متقاضی که شانس دریافت ویزا را برای کارآفرینان و مدیران افزایش می‌دهد.»

نگاهی دقیق‌تر به گروه مهندسان و آمار ویزای در دست

«ناهید اعظم رام‌پناهی»، دبیر میز مهاجرت نخبگان شورای عالی انقلاب فرهنگی، مرداد ماه امسال در گفتگو با پژوهشگاه فضای مجازی، در مورد آسیب‌های ناشی از مهاجرت نخبگان و ضرورت تغییر نگاه منفی به مهاجرت در فضای رسمی کشور گفته بود: «ما باید به‌جای واژه‌هایی چون پیشگیری یا مقابله با مهاجرت، از ادبیاتی مثل پاسداشت نخبگان و مهاجرت هوشمندانه استفاده کنیم.»

در همین راستا، روابط عمومی نیلگام تصمیم گرفت تا با وجود سهم ۶ درصدی گروه مهندسین، به دلیل اهمیت موضوع، در نموداری جدا به سهم گروه‌های مهندسی در تمایل به اخذ ویزا بپردازد. طبق این بخش از آمار، حدود یک‌سوم از این گروه را برنامه‌نویسان تشکیل می‌دهند.

«افشین افشارنیا»، مدیر بازاریابی نیلگام در رابطه با این آمار گفت: «شکی نیست که داده‌های فروش نیلگام، خالی از سوگیری بازاریابی و فعالیت‌های برندینگ و تبلیغات نیست، اما تصمیم گرفتیم شروع‌کننده انتشار آمارهای داده‌محور در این عرصه باشیم؛ چراکه معتقدیم شفافیت بهترین خروجی را در بلندمدت به همراه خواهد داشت.»

روند درخواست ویزا در فصول ۲ سال گذشته و یک نکته جالب توجه

در بخش دوم داده‌های گردآوری‌شده، روند صدور ویزا از زمستان ۲۰۲۳ تا بهار ۲۰۲۵ به تفکیک فصل‌ها نمایش داده شده است. این نمودار بیانگر آن است که نوسان در صدور ویزا تنها متأثر از شرایط سیاسی و اقتصادی نیست، بلکه عواملی مثل برنامه‌های کاری و تحصیلی، رویدادهای بین‌المللی، تعطیلات رسمی و حتی شرایط آب‌وهوایی در آن نقش دارند.

نکته جالب در این بخش، جهش چشمگیر صدور ویزا در فصل بهار به دلیل افزایش درخواست در ماه‌های پایانی سال و زمان‌بر شدن پردازش همزمان پرونده‌ها در ابتدای سال است. در مقابل، افت تابستانی در ۲ سال متوالی احتمالاً ناشی از کاهش فعالیت‌های اداری و کنسولی در برخی کشورها در ایام تعطیلات تابستان و شرایط جوی گرم در اروپا بوده است.

اگر آمار ۲ سال گذشته را کنار هم بگذاریم، می‌بینیم که تقاضا برای ویزا در میان گروه‌های شغلی مختلف با تغییرات بسیاری همراه بوده؛ در آغاز دوره (زمستان ۲۰۲۳ میلادی یا ۱۴۰۲ شمسی) سهم بازنشسته‌ها بسیار بالا بوده، اما در بهار و تابستان همان سال شاهد جهش چشمگیر حضور پزشکان و پرستاران هستیم. از پاییز ۲۰۲۳ (پاییز ۱۴۰۲) به بعد، کارآفرینان و کارمندان به‌طور ویژه برجسته می‌شوند. در ادامه، پاییز ۲۰۲۴ به نقطه اوج صدور ویزا برای کارآفرینان می‌رسیم که بار دیگر اکثریت متقاضیان را تشکیل می‌دهند و این روند تا زمستان ۲۰۲۵ (زمستان ۱۴۰۳) ادامه می‌یابد. بهار ۲۰۲۵ اما توزیع مشاغل متنوع‌تر می‌شود و گروه‌های کوچک‌تر همچون بازنشستگان، مشاغل آزاد و مدرسان سهم محسوسی پیدا می‌کنند. این نوسانات نشان می‌دهد که شرایط اقتصادی، فرصت‌های مقصد و شاید سیاست‌های مهاجرتی کشورها می‌توانند به‌سرعت ترکیب شغلی متقاضیان را تغییر دهند.

تمایل به اخذ ویزا و تغییر در روند صدور پس از جنگ

علیخان، عضو انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی، ۱۲ مرداد امسال در گفتگویی اظهار کرد: «ویزا برای شهروندان ایرانی قطره‌چکانی صادر می‌شود و صدور ویزا برای سفرهای خارجی پس از جنگ، به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است. حجم ویزاهایی که اکنون صادر می‌شود اصلاً مشابه قبل از جنگ نیست، تعداد آن‌ها کاهش چشمگیری داشته است و حتی برخی سفارتخانه‌ها وقت جدید هم نمی‌دهند.»

کارشناسان معتقدند بالا رفتن قیمت‌ها از جمله سفر و تفریح در کشور، در کنار افزایش محدودیت‌ها در فضای کسب‌وکار، نوسانات اقتصادی و همچنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سایر نقاط جهان، انگیزه اصلی متقاضیان برای اقدام به دریافت ویزا است. همچنین با پیشرفت فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌های هوشمند، میل به مشاهده جهان و آشنایی نزدیک با این تحولات در حال افزایش است. این در حالی است که رشد ابزارهای ارتباطی و شیوع جلسات آنلاین ممکن است در آینده، نیاز به برخی سفرهای کاری را کاهش دهد و ترکیب متقاضیان را دگرگون کند.