چرا کاهش وزن دشوار است؟ دانشمندان پاسخ دادند: چاقی در حافظه سلول‌های چربی ثبت می‌شود

تحقیقات نشان داده‌اند که حتی پس از کاهش وزن چشمگیر، سلول‌های چربی بدن همچنان «حافظه چاقی» را با خود دارند. این یافته توضیح دهد که چرا پس از کاهش وزن، حفظ وزن مناسب دشوار است.

براساس مطالعه‌ای که در مجله نیچر منتشر شده، تجربه چاقی می‌تواند تغییراتی را در اپی‌ژنوم فرد ایجاد کند که منجر به ایجاد حافظه چاقی در سلول‌های چربی بدن می‌شود.

(اپی‌ژنوم مجموعه‌ای از برچسب‌های شیمیایی است که می‌توانند به DNA و پروتئین‌های سلول‌ها اضافه یا از آنها حذف شوند و فعالیت ژن‌ها را تنظیم کنند.)

به گفته دانشمندان، در سلول‌های چربی، تغییر در فعالیت ژن‌ها باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی سلول می‌شود و این اختلال می‌تواند مدت‌ها پس از رسیدن فرد به وزن به ایده‌آل باقی بماند.

«لورا هینتی»، زیست‌شناس در دانشگاه ETH زوریخ سوئیس و یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید:

«نتایج این تحقیق نشان می‌دهد افرادی که سعی در کاهش وزن دارند، معمولاً به مراقبت‌های طولانی‌مدت نیاز دارند تا از بازگشت وزن جلوگیری کنند. این موضوع به این معناست که شما اساساً به کمک بیشتری نیاز دارید؛ این تقصیر شما نیست!»

«هاین چئول رو»، متخصص اپی‌ژنوم از دانشکده پزشکی دانشگاه ایندیانا در ایندیاناپولیس که در زمینه متابولیسم تحقیق می‌کند، می‌گوید: «اگرچه مدت‌هاست که می‌دانیم بدن معمولاً پس از کاهش وزن تمایل دارد تا به وضعیت چاقی بازگردد، «چگونگی و چرایی» این اتفاق شبیه به جعبه سیاه بود! نتایج جدید نشان می‌دهد که در سطح مولکولی چه اتفاقی می‌افتد، و این واقعاً شگفت‌انگیز است!»

تجربه چاقی در حافظه سلول‌های چربی بدن باقی می‌ماند

هینتی و همکارانش برای درک اینکه چرا وزن فرد پس از کاهش، دوباره در کوتاه‌مدت افزایش می‌یابد، بافت چربی گروهی از افراد مبتلا به چاقی شدید را بررسی کردند. سپس نتایج آن را با گروه کنترل افرادی که هیچ‌گاه مبتلا به چاقی نبوده‌اند، مقایسه کردند.

آنها متوجه شدند که برخی از ژن‌ها در سلول‌های چربی گروه چاقی فعال‌تر از سلول‌های چربی گروه کنترل بودند. حتی جراحی کاهش وزن نیز نتوانست این الگو را تغییر دهد. با اینکه دو سال پس از انجام عمل‌های کاهش وزن، افراد مبتلا به چاقی وزن زیادی را از دست داده بودند اما فعالیت ژنتیکی سلول‌های چربی آنها هنوز همان الگوی مرتبط با چاقی را نشان می‌داد.

دانشمندان همچنین نتایج مشابهی را در موش‌هایی که وزن زیادی از دست داده بودند، پیدا کردند. در سلول‌های چربی انسان‌ها و موش‌ها، ژن‌هایی که در طول چاقی فعال می‌شوند، در تحریک التهاب و فیبروز (تشکیل بافت سفت و اسکارمانند) نقش دارند. ژن‌هایی که فعالیت کمتری دارند، به سلول‌های چربی کمک می‌کنند تا به‌طور طبیعی عمل کنند.

تحقیقات انجام‌شده روی موش‌ها نشان داده است که تغییرات در فعالیت ژن‌ها به تغییرات در اپی‌ژنوم مربوط می‌شوند که اثر قابل‌توجهی بر میزان فعالیت ژن‌ها دارد. محققان میزان ماندگاری این تغییرات را با تعیین رژیم غذایی برای موش‌های چاق بررسی کردند. آنها دریافتند که چند ماه پس از لاغر شدن موش‌ها، تغییرات در اپی‌ژنوم آنها باقی مانده است؛ گویی سلول‌ها یادشان مانده بود که زمانی در بدنی چاق قرار داشتند!

بازگشت سریع وزن

«فردیناند فون ماین»، متخصص اپی‌ژنتیک از دانشگاه ETH زوریخ می‌گوید: «هنوز مشخص نیست که بدن برای چه مدت چاقی را به یاد می‌آورد. ممکن است بازه زمانی مشخصی وجود داشته باشد که طی آن، این حافظه از بین برود. اما [فعلاً] از این موضوع اطلاعی نداریم.»

برای درک بهتر تأثیرات این حافظه، محققان سلول‌های چربی موش‌هایی را که پس از چاقی، لاغر شده بودند، بررسی کردند. این سلول‌ها قند و چربی بیشتری نسبت به سلول‌های چربی موش‌های گروه کنترل (که هیچ‌گاه چاق نشده بودند) جذب کرده بودند. همچنین با تعیین رژیم غذایی پرچرب، موش‌های چاق سریع‌تر از موش‌های گروه کنترل وزن اضافه کردند.

بااین‌حال، برخی از دانشمندان معتقدند نتایج این مقاله به‌طور مستقیم ثابت نمی‌کند که تغییرات اپی‌ژنوم باعث تغییرات فیزیکی در موش‌ها شده است. «ایوان روزن»، زیست‌شناس، می‌گوید یافتن لیست تغییرات اپی‌ژنتیکی در سلول‌های چربی که در این مطالعه بررسی شده، مفید است اما تعیین اینکه کدام‌یک از این تغییرات باعث حافظه ماندگار سلول‌های چربی می‌شود، دشوار خواهد بود.

فون ماین اشاره می‌کند: «این [یافته] هنوز به‌معنای ارتباط علت و معلولی نیست، بلکه [نشان‌دهنده] همبستگی است...ما درحال کار روی این موضوع هستیم.»

به گفته فون ماین، پیشگیری از چاقی از بسیار مهم است. افرادی که وزن خود را از دست می‌دهند، «می‌توانند لاغر بمانند، اما این کار نیاز به تلاش و انرژی زیادی دارد». به گفته او، یافته‌های این تیم تحقیقاتی می‌تواند به کاهش احساس بد درمورد چاقی کمک کند.