زلزله تهران چه بر سر اینترنت ایران می‌آورد؟

بعد از رخ دادن زلزله تهران در چند روز گذشته، توجه ها و افکار عمومی بازهم به سمت عواقب زلزله و یا به کل حوادث طبیعی کشیده شده است. بسیاری از سازمان ها و شرکت ها جلساتی را پیرامون آمادگی در برابر زلزله برقرار کردند و برنامه هایی را برای بهتر شدن شرایط تدوین کردند. اما موضوعی که کمتر کسی به آن توجه داشته مسئله دیتاسنتر بسیاری از شرکت ها و سازمان های دولتی است که در این تهران قرار دارند و با رخ دادن حادثه ای ممکن است که تخریب شوند و این تخریب فاجعه عظیمی را در سطح کشوری به بار خواهد آورد.

آمار دقیق و گزارشات مکتوب رسمی در این باره هنوز مطرح نشده ولی به نظر می‌رسد سرور بیشتر سازمان‌های دولتی و شرکت‌های خدماتی نظیر بانک‌ها، بیمه، لرزه‌نگاری، مراکز دانشگاهی، تاکسی‌های اینترنتی، فروشگاه های اینترنتی و پیام رسان های بومی و … در دیتاسنترهای پایتخت نگهداری می‌شوند.

زلزله و یا هر حوادث دیگری، چه طبیعی و چه غیرطبیعی، تاثیرات مخربی بر روی این دیتاسنترها خواهد گذاشت که فکر کردن به عواقب آن در سطح ملی ترسناک است. این دغدغه را با «میلاد نوری»، توسعه دهنده اپلیکیشن موبایل و مدیرعامل «توکان‌تک» که خود یادداشتی را در این باره در فضای مجازی منتشر ساخته در میان گذاشتیم. او از پاسخ وزیر ارتباطات، «محمدجواد آذری جهرمی»، درباره نگرانی اش خبر می‌دهد که البته بازهم به نگرانی ها می افزاید چرا که بنا به گفته وزیر برنامه مدونی درباره این موضوع فعلا در کشور موجود نیست.

نوری معتقد است زلزله تهران روی فعالیت عادی شهرهای دیگر هم تأثیر خواهد گذاشت و باعث اختلال در خدمات‌رسانی بانک‌ها، بیمه‌ها، گمرک، تاکسی های اینترنتی، پیام رسان ها و... در سطح کشور خواهد شد و با این حساب ⁣مردم سایر شهرها حتی امکان جمع‌آوری کمک مالی برای مردم زلزله‌زده تهران را هم نخواهند داشت. او به دیجیاتو می‌گوید:

«دولت در سال های اخیر صاحبان کسب و کارها را تشویق می‌کند تا سرورهای خود را به داخل کشور منتقل کنند تا از انتقال دیتا به خارج کشور جلوگیری شود. بسیاری از این مدیران و صاحبان کسب و کار با توجه به شرایط این اقدام را انجام داده اند و دیتاسنترهای خود را به تهران منتقل کرده‌اند. اما آیا نقطه منتقل شده سرورها ایمن است؟ منظور از ایمنی صرفا مقاوم بودن در برابر زلزله نیست بلکه مواردی چون آتش سوزی و حتی عملیات نظامی نیز مطرح است.»

وی از انتقال برخی دیتاسنترها به طبقات فوقانی برج میلاد خبر می‌دهد و آن را در برابر خطر زلزله احتمالا ایمن می‌داند ولی درباره دیگر عوامل تهدید کننده همچون حملات موشکی این منطقه را یک نقطه ضعف کامل متصور می‌شود. به نظر او بهترین استاندارد قرار داشتن این دیتاسنترها در مناطقی امن زیرزمین و همچنین داشتن حداقل دو عدد از آنها در دو نقطه کاملا متفاوت است:

«برخی از شرکت‌ها به خیال اینکه سرورهایشان در نقاطی دور مثلا در آمریکا قرار دارد خودشان را مقاوم در برابر بلایا می‌بینند در حالی که باور کاملا اشتباهی است؛ چرا باید با قطعی برق و یا هر اتفاق دیگری در آن سوی نقطه دنیا یک سرویس اینترنتی دولتی یا غیردولتی در ایران از کار بیفتد؟»

مدیرعامل «توکان‌تک» نگرانی خود را از نبود گزارشی درست و جامع درباره اقدامات شرکت‌ها و سازمان‌ها درباره تجهیزات دیتاسنترهای خود ابراز می‌کند و فقط برخی از دیتاسنترهای صاحب‌نام در کشور را دارای استانداردهای لازم درباره ایمن‌سازی دیتاسنترها می‌بیند:

«تعداد معدودی سرورهایی در دیگر شهرها دارند ولی آیا به عنوان مثال اگر دیتاسنتر بانکی جدا از تهران در شهر دیگری هم باشد متخصصان فنی آن شرکت هم داخل آن شهر هستند و یا همگی در تهران هستند؟ اگر اتفاقی برای این افراد بیفتد دیتاسنتر داخل شهر دیگر چه کارایی دارد؟»

نوری داشتن بکاپ سرور برخی از شرکت‌ها را امری خوب ولی ناکافی بیان می‌کند چرا که به اعتقاد او بکاپ‌ها صرفا یک پشتیبانی از دیتاها و اطلاعات سرور هستند و نمی‌توانند کار اصلی یک سرور را انجام دهند.

در مواقع بحرانی همچون زلزله جنگ آتش سوزی و... حتی دقایق مهم به شمار می‌آیند و با دوران مدرن زندگی امروزی انسان حوزه فناوری و ICT می‌تواند راهگشا و کمک‌حال بسیاری از مشکلات این لحظات باشد. همان‌طور که در زلزله کرمانشاه در ماه‌ گذشته شاهد بودیم که چقدر قدرت ارتباطات و فناوری توانسته نسبت به گذشته کمک‌حال مردم زلزله‌زده و شهر پراز آشوب باشد.

زلزله تهران از تمام زوایا می‌تواند یک فاجعه تمام عیار در سطح کشور باشد و این موارد بی‌خطرتر و آرام‌تر می‌تواند تلنگری باشد برای برنامه‌ریزی بهتر برای مقابله با خطرات احتمالی آن. شاید ساخت دیتاسنترها در زیرزمین که پیش‌تر وزیر ارتباطات از آن گفته بود صرفا برای اطلاعات حیاتی و امنیت اطلاعاتی کافی نباشد و در این موارد هم به کار بیاید.