خمیازه کشیدن به چه علتی رخ می دهد؟

خمیازه کشیدن از جمله رفتارهایی است که در جمع های رسمی شاید ناپسند و در برخی موارد غیر مودبانه تلقی می شود و گاهی اوقات هم افراد آن را نشانه بی توجهی دیگران نسبت به صحبت هایشان می دانند.

این پدیده در نظر عامه مردم با خستگی و خواب آلودگی ارتباط دارد و به همین دلیل بعضا پیش می آید که در جمع های دوستانه، افراد برای نشان دادن خستگی خود تعمدا اقدام به خمیازه کشیدن می کنند تا سایرین را از زیاده گویی منع کننده و به نوعی پایان حضورشان در جمع را اعلام نمایند.

اما علت چیست؟ آیا این رفتار حقیقتا از خستگی نشات می گیرد؟ در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

در سال 1923 میلادی، سر فرانسیس والش یکی از عصب شناسان بریتانیایی در زمان بررسی بازخورد بیمارانی که یکی از دو طرف بدنشان فلج شده بود به نکته جالبی پی برد. او دریافت که این افراد در زمان خمیازه کشیدن مجددا کنترل کارکردهای بدن خود در قسمت فلج را به دست می آورند.

در واقع برای مدت 6 ثانیه یا بیشتر (که خمیازه کشیدن به طول می انجامید) این بیماران دیگر فلج نبودند و همین مساله والش را به این نتیجه رساند که خمیازه کشیدن در ناحیه ای از مغز رخ می دهد که خارج از کنترل آگاهانه فرد قرار دارد.

بنابراین توانایی خمیازه کشیدن یک فرد حتی زمانی که نیمی از بدن وی دچار فلج می شود نیز به قوت خود باقی می ماند. پس می توان اینطور نتیجه گرفت که این پدیده کاملا غیر ارادی است و کنترل آن در دست انسان قرار ندارد.

براساس جدیدترین تحقیقات صورت گرفته در این رابطه علت خمیازه کشیدن هیچ ارتباطی با خستگی ندارد و در عوض برای آرام کردن ذهن انجام می شود تا فرد بتواند شفاف تر فکر کند.

مغز انسان همچون هر کامپیوتر دیگری برای کار کردن باید دمای مناسبی داشته باشد و زمانی که بیش از اندازه داغ می شود، خمیازه کشیدن به آن کمک می کند تا دمایش را پایین بیاورد. زمانی که فرد خمیازه می کشد ضربان قلب افزایش یافته و جریان خون بدن سرعت بیشتری پیدا می کند و با وارد شدن حجم بالایی از هوا به داخل سر خون موجود در این ناحیه از بدن خنک می گردد.

پیشتر تصور می شد که خمیازه کشیدن نوعی فعالیت تنفسی است که در زمان احساس خستگی با وارد کردن حجم بالایی اکسیژن به داخل بدن کمک می کند که بیدار بمانیم اما مطالعات اخیر نشان داده است که با خمیازه کشیدن سطح اکسیژن خون افزایش پیدا نمی کند.

اگر دقت کرده باشید انسان در زمان ورزش کردن که بدنش به سطح بالاتری از اکسیژن نیاز دارد خمیازه نمی کشد یا کمتر این کار را انجام می دهد و این مساله با این یافته که پدیده مورد بحث سطح اکسیژن خون را بالا نمی برد کاملا همخوانی دارد.

حال سوال اینجاست که اصلا انسان چرا خمیازه می کشد؟ کم خوابی و خستگی مفرط هر دو از عواملی هستند که دمای مغز را افزایش می دهند. بنابراین این مساله که انسان در زمان خواب آلودگی خمیازه می کشد از جهاتی می تواند درست باشد اما علت مستقیم این پدیده خواب نیست. در واقع خمیازه کشیدن انسان را هشیارتر نمی کند بلکه به مغز کمک می کند تا در دمای صحیح همچنان به عملکرد خود ادامه دهد.

پژوهشگران دانشگاه وین در تحقیقی جداگانه به مطالعه عادات خمیازه در میان کودکان آمریکایی و اتریشی پرداختند. در این پژوهش سر داوطلبان در داخل یک پنجره حرارتی قرار داده شد که فضای بیرونی اش هم خنک تر بود و مشخص گردید که در چنین شرایطی خمیازه مسری با تناوب بیشتری رخ می دهد چراکه افراد تلاش می کنند با وارد کردن هوای خنک بیرون دمای سر خود را پایین بیاورند.

این بدان معناست که ساکنان مناطق گرم و سوزان آریزونا در فصل سرما بیشتر خمیازه می کشند و شهروندان وین با هوای سردش هم در تابستان بیشتر این کار را انجام می دهند.

پژوهش یاد شده با مطالعات صورت گرفته قبلی نظیر آنچه در دانشگاه آلبانی صورت گرفته بود و نشان می داد که میزان خمیازه مسری در زمان استفاده از کیسه های آب سرد و گرم تغییر می کند کاملا همخوانی دارد.

این دانشمندان دریافتند سوژه هایی که مشغول تماشای فیلم مربوط به خمیازه کشیدن هستند و همزمان یک کیسه آب گرم را روی سر خود دارند 41 درصد بیشتر از سایرین دچار خمیازه مسری می شوند اما از میان داوطلبان مشارکت کننده در این طرح، تنها 9 درصد از افرادی که کیسه آب سرد روی سر خود داشتند با دیدن فیلم خمیازه کشیدند.

نظریه خمیازه کشیدن برای تعدیل دما با توضیحات ارائه شده در مورد رفتارهای «مسری مثبت» همخوانی دارد که در واقع نوعی رفتار گروهی است و کمک می کند که تک تک اعضای یک گروه هشیاری خود را حفظ نمایند و در عین حال از مزایای کشیدن عضلات بدن و نرمش آن نیز بهره مند گردند.

اما سطح آسیب پذیری انسان در برابر خمیازه مسری از علاقه فرد به یکرنگی و یکدلی با جمع نیز تاثیر می پذیرد. مظالعات نشان داده اند که این پدیده نخست در کودکان هم سن و درست در دورانی رخ می دهد که کودک تلاش دارد احساسات دیگران را تشخیص دهد (4 یا 5 سالگی). همچنین روشن شده کودکان مبتلا به اوتیسم (نوعی حالت عصبی که کودک را از انجام تعاملات اجتماعی منع می کند) زمانی که به تماشای فیلم خمیازه کشیدن می نشینند کمتر از کودکان معمولی این رفتار را از خود نشان می دهند و به خاطر پایین بودن سطح روابط اجتماعی شان علاقه ای به همرنگ شدن با جماعت و در نتیجه خمیازه کشیدن مسری ندارند.

اما این پدیده آنچنان مسری است که تنها کافیست در کتاب یا مقاله ای در مورد آن بخوانیم تا خودمان هم خمیازه بکشیم. شما نیز احتمالا در زمان خواندن این مطلب دست کم یک مرتبه خمیازه کشیده اید و مطمئنان این مساله به خاطر خستگی نبوده.