موجودات عجیب: خارپشتی از رده پستانداران با رفتاری شبیه به خزندگان

کاراکتر ناکلز در سری بازی های سونیک خارپشت احتمالا یک خارپشت بی دندان است؛ موجودی که می تواند همچون ابرمرد به اطراف پرواز کند و آنقدر سریع بدود که دیگر پاهایش قابل تشخیص نباشند.

در اِربن دیکشنری ناکلز اینطور توصیف شده است: کاراکتری جالب با نگرش بد. او و سونیک خیلی با هم جنگ می کنند اما باورم این است که موجودات خوبی هستند.

رابطه این دو کاراکتر بسیار جالب است و چندان هم با زندگی خارپشت های بی دندان واقعی که فرزند ناخوانده رده پستانداران محسوب می شوند، فرق ندارد.

چهار گونه مختلف از این موجود وجود دارد: یکی در استرالیا زندگی می کند و به آن خارپشت منقار کوتاه گفته می شود و سه گونه دیگر هم که منقار بلند خوانده می شوند در گینه نو سکونت دارند و در ادامه این مطلب قصد داریم بیشتر از آنها بگوییم.

با دیجیاتو همراه باشید.

این موجودات شب رو همچون خزندگان تخم می گذارند و مانند کوسه ها، میدان های الکتریکی را شناسایی می کنند. آنها در گروه پستانداران جای گرفته اند و خارهای جوجه تیغی را به ارث برده اند.

بهتر است قبل از بیان هرچیز نگاهی بیاندازیم به اجداد پستانداران یعنی هم کمانان. آنها به طرز عجیبی خزندگان را در ذهن تداعی می کنند (هرچند که خزندگان نیاکانی متفاوت از آنها دارند) و در عین حال بسیاری از خصوصیات پستانداران را به ارث برده اند.

هم کمانان عاقبت به ظهور سه گروه از پستانداران انجامیدند: تک سوراخیان که صرفا دو گونه خارپشت بی دندان و نوک اردکی را در بر می گیرد؛ پستانداران وابسته به جفت نظیر انسان؛ و کیسه داران. تک سوراخی ها نخستین گونه هایی هستند که حدودا 200 میلیون سال پیش از گروه پستانداران جدا شدند و امروزه بسیاری از ویژگی های خزندگان را از اجداد خود به ارث برده اند.

شاید جالب ترین ویژه خارپشت های منقار بلند، شکل و شمال عجیب شان باشد که افراد فعال در ورزش بدنسازی را در ذهن تداعی می کند. پاهای این موجود طوری به اطراف کشیده شده که انگار از مارمولک ها آنها را به ارث برده است.

کریستوفر هلگن، جانورشناس در این باره می گوید: این درحالی است که اغلب پستاندارانی که لااقل ما با آنها آشنایی داریم (انسان، سگ، اسب و حتی کانگورو) اینطور نیستنند و پاهایشان کاملا مستقیم در زیر بدنشان قرار گرفته و وزن بدن را تحمل می کنند و شکل پاهای این خارپشت بیشتر شبیه به خزندگان است.

وجه تشابه دیگر این خارپشت با خزندگان این است که به جای زنده زایی، تخم می گذارد. البته نوع ماده این موجود همچون کیسه داران محفظه ای روی بدنه خود دارد اما یک تفاوت مهم میان این دو وجود دارد: کیسه خارپشت بی دندان موقتی است.

در واقع، ماهیچه های موجود در پوست شکم گونه ماده به صورت موقت به صورت کیسه در می آیند و می تواند پس از بیرون آمدن نوزاد یا نوزادانش از تخم آنها را در کیسه خود جای دهد. اما جالب اینجاست که نوزاد در کیسه مادرش از پستان آن شیر نمی نوشد و در عوض آن را از غده هایی دریافت می کند که در سطح بدن مادر قرار دارند و شیرشان روی پشم و موی بدن آن می ریزد.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است: وقتی پستانداران دیگر نوزادانشان را به صورت زنده به دنیا می آورند، چرا باید منقار اردکی و خارپشت بی دندان تخم بگذارند؟ زیبایی تکامل اینجاست که استراتژی های متفاوتی برای اندام های مختلف به خدمت گرفته می شوند، حتی به قیمت اینکه ممکن است خنده دار باشند.

پستانداران نیازمند جفت و کیسه داران طوری تکامل یافته اند که نوزاد خود را زنده به دنیا بیاورند، در حالی که تک سوراخی ها و خارپشت های بی دندان همان راه و رسم اجدادشان که همانا تخم گذاری است را ادامه می دهند.

شکارچی و شکار

خارپشت های بی دندان برای بیرون آوردن کرم ها، هزارپایان و دیگر بی مهرگان در خاک های گینه نو به انواع و اقسام ابزارآلات و تجهیزات مجهز هستند. درست همانطور که منقار اردکی می تواند سیگنال های الکتریکی طعمه خود را که در آب حرکت می کند با استفاده از منقارش کشف کند، خارپشت های منقار بلند نیز با استفاده از پوزه کشیده و بلند خود که توانایی تشخیص سیگنال های الکتریکی را دارد در تاریکی شب به دنبال غذا می گردند (نوع پوزه کوتاه این خارپشت ها بیشتر به شکار حشرات اجتماعی نظیر مورچه ها علاقه دارد و در نتیجه یک پوزه بلند ابدا به کارش نمی آید).

جالب است بدانید که این خارپشت هیچ دندانی هم ندارد و در مقابل از زبانش استفاده می کند که مملو از برآمدگی های ریز و نوک تیز است و با فشردن طعمه به سقف دهانش که همین برآمدگی ها را دارد، آن را خرد می کند.

این موجود یک ویژگی مشترک دیگر هم با خزندگان دارند و آن اینکه منقار اردکی ها (Platypuses ) به خاطر سمی بودنشان شناخته می شوند و در پای عقب خود خاری دارند که به یک غده سمی زیر زانویشان متصل شده است.

خارپشت منقار بلند هم ساختاری شبیه به این را در بدن خود دارد و بسیاری معتقدند که سمی نیست اما مطالعاتی که هم اکنون در دست انجام است نشان می دهد که این موجودات هم ممکن است در برخی اوقات سال سمی باشند.

این ویژگی درست مانند منقار اردکی می تواند نوعی مکانیزم دفاعی باشد که هلگن نیز در زمان انجام تحقیقات میدانی اش در گینه نو با آن برخورد کرد و از نزدیک شاهد اتخاذ موضع دفاعی توسط یکی از همین خارپشت ها بود.

او می گوید: جانور تلاش داشت زمین را حفر کرده و از مهلکه بگریزد اما زمانی که تلاش کردم آن را از روی زمین بردارم، بدنش را خم کرد و گویا تلاش داشت با استفاده از همان بخش سمی به من حمله کند.

متاسفانه اما، این سلاح ها به همراه خارهای متعددی که پشت بدن این موجود قرار دارند نمی توانند از آن در برابر انسان محافظت کنند. سه گونه مختلف از خارپشت منقار بلند درست مانند بسیاری گونه های جانوری در خطر، طعمه های خوش مزه ای برای انسان محسوب می شوند.

این موجود همچنین مانند بسیاری از گونه های جانوری در خطر، به خاطر ساخت و ساز انسانی، به تدریج محل زندگی خود را از دست می دهد و همین مساله مشکلاتی را برای آن به وجود می آورد. هلگن می گوید، اگر با بومیان این منطقه صحبت کنید (عموما مردان 50، 60 یا 70 ساله) اغلب آنها بین 5 تا 10 بار این موجودات را شکار کرده اند. بخش اعظمی از مشکل به سگ ها باز می گردد. با وجود آنکه شکار جانوران شبگرد عموما دشوار است، بومیان این منطقه با استفاده از سگ ها خود کل مزارعشان را از وجود خارپشت های بی دندان پاکسازی می کنند.

همین مساله پژوهشگران را برای یافتن خارپشت های منقار بلند به دردسر می اندازد و در نتیجه علم هنوز هم که هنوز است دانش زیادی در مورد این جانور ندارد.