نگاهی بر هزینه های انسانی و زیست محیطی وابستگی بشر امروزی به تلفن های هوشمند

تلفن های هوشمند بخشی جدایی ناپذیر از زندگی هر روزمان شده اند. این ابزارها برای تحقق اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند و به همین خاطر ارزش بسیار زیادی دارند. آنها بهره وری ما را بالا می برند و کمک می کنند وقت خود را به شیوه ای بگذرانیم که شاید تا یک دهه پیش اصلا تصورش را هم نمی کردیم.

اما این تازه اول راه است؛ اسمارت فون ها مرتبا بهتر و بهتر می شوند و به زودی به دورانی می رسیم که در هر بخشی از زندگی مان و هر نقطه ای از دنیا رخنه خواهند کرد. شمار مالکین این ابزارهای الکترونیکی کوچک نیز مرتبا بیشتر و بیشتر می شود و آنطور که کارشناسان برآورد کرده اند، تا سال 2020 میلادی بیش از 6.1 میلیارد نفر از این دستگاه ها استفاده خواهند کرد.

بی تردید تلفن های هوشمند زندگی بشر امروزی را از جوانب متعددی بهبود بخشیده اند و در برخی کشورها مانند ژاپن، حتی انجام ساده ترین امور روزمره نیز با کمک این گجت ها صورت می پذیرد.

اما در این رابطه مسائل دیگری هم وجود دارند که کمتر به آنها توجه شده است: اثرات منفی زیست محیطی و اجتماعی ناشی از پدیده ای به نام اسمارت فون.

هزینه های انسانی

هر ماه، صدها میلیون دستگاه تلفن هوشمند از کارخانجات تولیدی در کشورهای در حال توسعه بیرون می آیند. تقاضای زیاد برای این دستگاه ها هم به لطف صنعتی بسیار عظیم پاسخ داده می شد که ابعاد آن در ذهن نمی گنجد و برای این منظور میلیون ها نفر را به استخدام خود در آورده است.

نیروهای کاری به خدمت گرفته شده در این صنعت در شرایطی کار و زندگی می کنند که اطلاع از آن می تواند وحشت را بر اندام آنهایی بیاندازد که آنسوی زنجیره مصرف قرار دارند و قطعا از شنیدن آنچه بر کارگران چنین کارخانجاتی گذشته، دیدگاهی متفاوت از آنچه امروز در مورد اسباب بازی های پیشرفته شان دارند، پیدا خواهند کرد.

البته اگر بخواهیم منصف باشیم، بزرگان صنعت موبایل قدم هایی را برای بهبود شرایط زندگی مردمان کشورهای فقیر نظیر آفریقا که با گرسنگی، بیماری و فقر دست به گریبان هستند، برداشته اند. اما این اقدامات بشر دوستانه و خیرخواهانه تنها در صورتی ادامه می یابند که کسب و کارشان در این صنعت پر سود باشد و شرایط پایداری داشته باشد.

حقیقت مهمی که در این جا باید به آن اشاره گردد ساختار هرمی این شرکت هاست؛ ساختاری که در آن، آنها که در راس هستند داشته های معنوی شان را ارائه می کنند و به درآمدهای چند میلیون دلاری دست پیدا می کنند و بخش های انتهایی این هرم هم به کارگران اختصاص می یابد که غالبا در شرایطی پایین تر از حد معمول کار می کنند و حداقل دستمزدها به آنها می رسد.

کاهش هزینه های تولید، معمولا یکی از اصلی ترین استراتژی های شرکت ها برای سوددهی بیشتر است و این کار نیز یا از طریق ماشینی کردن فرایندهای تولید صورت می گیرد یا انتقال تاسیسات و کارخانجات تولیدی به کشورهایی که دستمزدها در آنها در کمترین میزان ممکن است.

این شرایط نوعی پارادوکس را به وجود می آورد که تاریخچه آن به دوران هنری فورد باز می گردد. اگر تمامی فرایندها به صورت خودکار و ماشینی انجام گیرند، کارگران چطور پول لازم برای خرید محصولات این شرکت ها را در بیاورند؟

از طرف دیگر، انتقال کارخانجات تولیدی به کشورهای فقیر، باعث ایجاد تصویری می شود که در آن، آیفون (که عنوان پرفروش ترین تلفن هوشمند موجود در بازار را در اختیار دارد)، به محصولی تبدیل می گردد که طراحی اش در کالیفرنیا و ساختش در چین انجام می گیرد.

این مساله پارادوکسی دیگر را ایجاد می کند که در آن، یک کارگر معمولی در چین، باید ماه ها کار کند و بخش اعظمی از درآمد خود را پس انداز نماید تا بتواند یکی از همان دستگاه هایی را بخرد که خودش سر هم کرده است.

از طرف دیگر اینجاست که «ضرب المثل از دل برود هرآنکه از دیده برفت» نمود می یابد، یعنی دیگر مشخص نیست که چه کسی مسئولیت اوضاع اسف بار کارگرانی را برعهده دارد که در کارخانجات شرکت های تولید کننده موبایل جان می کَنند تا شکم خود و خانواده شان را سیر کنند.

البته مصائب و مشکلات این قشر بارها و بارها به سوژه ای برای گزارشات تلخ خبرنگاران بدل شده است. شرایط فرسایشی زندگی و کار در فاکسکان (اصلی ترین تامین کننده قطعات برای اپل) از جمله موضوعاتی بوده که پیشتر مورد توجه این گروه از خبرنگاران قرار گرفته است. البته لازم است یادآور شویم که این مساله صرفا در مورد کارخانجات تولیدی اپل صادق نیست و کارگران کارخانجات محصولات اندرویدی نیز شرایط شان بهتر از این نیست.

اما اپل بیشترین سود را از این صنعت به جیب می زند و کسب و کار به شدت موفق آن حکم می کند که بالاترین میزان مسئولیت پذیری را به لحاظ اخلاقی داشته باشد.

چه می توان کرد؟

از میان برداشتن این قبیل مشکلات در صنعت موبایل مستلزم آن است که این صنعت از نو بنا گردد که این امر نیز امکان ندارد. با این همه، برخی طرح ها و اقدامات هستند که اجرایشان می تواند تاحدودی از هزینه های انسانی اعتیاد ما به اسمارت فون ها کم کنند.

یکی از راهکار های احتمالی می تواند ایجاد پلتفرمی باشد که در آن، شرکت های پیشتاز سرتاسر دنیا با یکدیگر دیدار کنند و با همکاری هم سعی در بهبود شرایط زندگی تمامی کارگران داشته باشند.

در کنار بهبود شرایط زندگی آنها که در انتهایی ترین قسمت هرم تولید قرار دارند، این پلتفرم می تواند به پایداری بیشتر اقتصاد جهانی و انعطاف پذیری بیشتر آن در برابر بحران های مالی بیانجامد.

در کنار این مساله، این شرکت ها می توانند در مردمی که برایشان کار می کنند نوعی حس تعلق خاطر ایجاد کنند. البته آنها که در بخش های بالایی هرم قرار دارند قطعا تا حدودی این حس را تجربه می کنند اما در ساختار کنونی صنعت، حس تعلق داشتن در بخش های انتهایی هرم به راحتی کمرنگ و کمرنگ تر می شود.

البته می توان چند قدم به عقب بازگشت تا دید که آیا روشی دیگر در مورد تولید کنندگان موبایل موثر واقع می شود یا خیر؟

این روزها ماشین های لوکس متعددی وارد بازار می شوند و بعضا پلاک هایی برای آنها در نظر گرفته شده که حاوی نام و امضای شخصی است که قطعات کلیدی آن را سر هم کرده است.

البته خرید این خودروها برای هر کسی امکان پذیر نیست، اما اگر ما نیز یکی از همین ماشین ها را داشته باشیم، می دانیم در نقطه ای از دنیا فردی با این نام هست که برای ما چنین خودرویی را تولید کرده و تصور اینکه ممکن است روزی با او برخورد داشته باشیم و به پاس همین تلاش از وی قدردانی به عمل آوریم هم خوشحالمان می کند. از طرفی روشن است آنها که در سر هم کردن این خودروها نقش داشته اند نیز از اینکه نامشان روی بخشی از پلاک یا بدنه خودرو حک شده ابراز خوشنودی می کنند و از تقدیر نمادینی که شرکت سازنده از آنها به عمل آورده خوشحالند.

چه میشد اگر استراتژی مشابه به این در مورد تلفن های هوشمند نیز اتخاذ می شد؟ البته منظور این نیست که نام فرد یا افرادی که در سر هم کردن قطعات موبایل نقش داشته اند روی بدنه آن هک شود اما به عنوان مثال، نمایش یک پیام قدردانی از این افراد عبارت بعد از بوت شدن سیستم عامل این دستگاه ها چه ایرادی دارد؟

این کار قطعا حس تعلق خاطر محکم تری را در کارکنان خطوط تولید تلفن های همراه ایجاد خواهد کرد. با این کار، دست کم برای یک مرتبه در روز هم که شده، ممکن است کاربران شرایط سخت کاری این افراد را از نظر بگذرانند و با آنها به نوعی ابراز همدردی کنند.

اگر زمان زیادی صرف تفکر درباره این امور نشود، نمی شود به آسانی راهکاری برای آنها پیدا کرد. البته قطعا ایده هایی بهتر از این نیز برای این مساله وجود دارد اما نکته کلیدی این است که فعلا همین یک گام کوچک برداشته شود. از طرفی، تفکر و حرف زدن در مورد یک مشکل، اولین قدم برای پیدا کردن یک راهکار است.

مسائل مربوط به حفظ محیط زیست

علاقه ما به تلفن های هوشمند، بهای گزافی برای کارکنان کارخانجات تولیدی این گجت ها دارد اما تاثیر صنعت روی بخش های اولیه چرخه تولید اعمال می گردد.

اغلب کاربران کشورهای غربی هنوز هم موبایل های خود را با عقد قراردادهای دو ساله خریداری می کنند و در عین حال نگران هم نیستند که چه اتفاقی برای موبایل های قدیمی شان رخ می دهد.

مطمئنا برخی از این دستگاه ها، مجددا نوسازی شده و به دست مشتریان دیگر می رسند. البته اقداماتی هم برای بازیابی مواد ارزشمند به کار رفته در ساخت این گجت ها از جمله طلای مورد استفاده در مدارهای آنها صورت می گیرد اما این تلاش ها برای از میان بردن نگرانی هایی که در مورد پایداری کسب و کار تکنولوژی موبایل مطرح می گردد کافی نیستند و برای نمونه باز هم نگرانی از بابت کمبود مواد معدنی کمیابی که در ساخت موبایل ها به کار می رود به قوت خود پابرجاست.

مواد معدنی به دست آمده از کشورهای درگیر جنگ داخلی

مسائل مربوط به استخراج معادن فلزات کمیاب به کار رفته در دستگاه های موبایل زمانی آشکار می شود که به «مواد معدنی خونبار» استخراج شده از مناطق درگیر جنگ داخلی می اندیشیم.

دو ماده کلیدی که در این گروه جای می گیرند کلتان و طلا هستند که معمولا در مدارهای الکترونیکی به کار می روند و در مناطق درگیر جنگ آفریقا نیز به وفور یافت می شوند.

البته به سختی می توان برآورد کرد که چه مقدار از مواد مصرفی در دنیا از این نواحی به دست می آیند اما روشن است که بسیاری از شرکت ها نمی توانند بر وسوسه خود برای تامین مواد خام از این مناطق فائق آیند.

در آفریقا دستمزدهای پرداختی به نیروهای کار بسیار پایین است و با حداقل هزینه میتوان مواد معدنی گرانبها را از مناطق تحت کنترل سازمان های غیرقانونی استخراج نمود و در نتیجه هزینه های تولید دستگاه های موبایل را به میزان قابل توجهی پایین آورد.

ظاهرا اوضاع کارکنان پالایشگاه های نفت خاورمیانه (مناطق تحت کنترل نیروهای داعش) نیز چندان تفاوتی با کارکنان معدن در آفریقا ندارد و چه بسا وخیم تر از این است.

لذا، با در نظر داشتن قیمت موادی که به صورت غیرقانونی از معادن استخراج می شوند، تعیین یک نرخ معقول و منطقی برای آنها کاری است که جز با تخصیص سوبسیدهای دولتی امکان پذیر نخواهد بود و این مسابه نیز عاقبت بر بار روی دوش مشتریان و مصرف کنندگان نهایی می افزاید که مجبور خواهند شد مالیات بیشتری را پرداخت کنند.

اما هزینه واقعی مواد معدنی به دست آمده از این مناطق را کارگرانی می پردازند که مجبورند در خطرناک ترین و کمرشکن ترین شرایط کار کند و حداقل دستمزدها را دریافت کنند.

 

اثرات منفی خرید این مواد نیز بر کسی پوشیده نیست و شاید تنها راه برای محدود کردن آنها، افزایش شفافیت و مسئولیت پذیری در فرایندهای کاری شرکت های تولیدکننده موبایل باشد.

اگر محصولی گواهی سازگاری با محیط زیست را داشته باشد چقدر در تصمیم شما برای خرید اثر خواهد گذاشت؟ نظرات خود در این باره را می توانید در انتهای این مطلب با ما در میان بگذارید.

اینجاست که ابررساناهایی نظیر گرافین وارد عمل می شوند و نوید آینده ای را می دهند که در آن، وابستگی تولیدکنندگان موبایل و محصولاتشان به مواد معدنی یاد شده به حداقل میزان ممکن رسیده باشد چراکه این ماده را می توان به صورت مصنوعی از کربن به دست آورد.

با این همه، خوشبینی در مورد کشف ماده های سازگار با محیط زیست نباید به مثابه مجوزی برای استخراج حریصانه تر این مواد در بازه زمانی کنونی تلقی گردد. اگر آسیب های وارده به طبیعت فراتر از آستانه های حیاتی باشند آنگاه حتی اگر به صورت کامل نیز به استفاده از مواد سازگار با طبیعت روی بیاوریم، جبران خسارت های وارده به آن غیرممکن خواهد بود.

افزایش قابل توجه پسماندهای الکتریکی

تکنولوژی با چنان سرعتی در حال رشد است که پیش بینی می شود به زودی قدم به عصری بگذاریم که درآن، مواردی نظیر کیفیت تصویر یا سرعت پردازش اطلاعات به آستانه خود رسیده باشند و دیگر امکان پیشرفت نداشته باشند.

این یعنی کسب و کار تکنولوژی های موبایل به شکلی غیرقابل اجتناب کند و کندتر خواهد شد و حاشیه سود شرکت ها نیز از آنچه هست کمتر می شود. این پدیده ایست که از سال 2014 میلادی آغاز شده و آپگریدها و امکانات اضافه شده به محصولات موبایلی بعضا آنقدر ناچیز و کوچک هستند که توجیهی برای خرید یک دستگاه جدید در نظر کاربران وجود ندارد.

البته این چالش بسیار مهمی برای صنعت موبایل به حساب می آید با این همه روشن است که اثرات زیست محیطی مثبتی را با خود به همراه خواهد داشت و به عنوان مثال میزان پسماندهای الکتریکی سالانه کاهشی قابل توجه را تجربه خواهند کرد.

کاهش زباله های الکتریکی خبر مسرت بخشی محسوب می شود به ویژه آنکه بخش قابل توجهی از این پسماندها را مواد شیمیایی و فلزاتی تشکیل میدهند که می توانند هوا، خاک و منابع آبی را سمی کنند.

برای مثال، براساس اعلام سازمان Mission-Blue (سازمان خیریه ای که تلاش دارد اقیانوس ها را حفظ کند) شمار موقعیت های مرده در اقیانوس ها ظرف 40 سال گذشته افزایشی 500 برابری داشته است و این اتفاق نیز عموما به خاطر ورود مواد شیمیایی سمی است که در نتیجه فعالیت صنایع مختلف به آب های آزاد راه پیدا می کنند.

جنبه سیاه دیگر از این واقعیت آن است که زباله های الکتریکی به صورت یکنواخت نیز در سرتاسر دنیا پراکنده نشده اند و آمار آنها در کشورهای در حال توسعه نظیر هند (که هزینه ارسال و فراوری پایین تر از کشورهای توسعه یافته است) به مراتب بالاتر است و اساسا به همین خاطر است که بسیاری از محصولات در آمریکا طراحی می شوند و فرایند تولیدشان در سایر کشورهای دنیا صورت می گیرد.

بهبود چرخه بازیافت پسماندهای الکتریکی اهمیت بسیار بالایی در استمرار کسب و های شکل گرفته حول تلفن های همراه خواهد داشت و اگر بشود بازاری «تقریبا بسته» را ایجاد کرد که در آن تمامی قطعات یک اسمارت فون جدید از مواد بازیافتی نسل های قبلی اش ساخته شده باشند، اتفاقی خوشایند در تاریخ بشریت رخ می دهد.

از این نقطه نظر، استفاده از موادی نظیر آلومینیوم انتخاب بهتری در قیاس با پلاستیک در دراز مدت خواهد بود چراکه بازیافت این ماده به مراتب راحت تر بوده و صرفه اقتصادی بیشتری دارد.

در عصری که تغییرات آب و هوایی به یک مساله کلیدی و بسیار مهم بدل شده است و مشتریان نیز روز به روز در مورد اهمیت محیط زیست خود هوشیارتر می شوند، شرکت های سازنده موبایل باید خودرا با تغییراتی از این دست در رویکرد مشتریانشان وفق دهند و به دنبال یافتن روش هایی برای تبلیغ محصولاتشان با در نظر داشتن پیامدها و اثرات زیست محیطی آنها باشند.

روشن است که استفاده از منابع پایدار و تاکید بیشتر روی کاربرد مواد بازیافتی در دراز مدت اثرات بهتری را بر این کره خاکی خواهد گذاشت.

توجه بیشتر به مقوله سفارشی سازی

علاوه بر موارد ذکر شده بهتر است که شرکت ها نگاه ویژه ای هم به عادات مصرفی مشتریان خود داشته باشند؛ عرضه محصولات میان رده و اقتصادی به بازار توسط شرکت های نوظهور می تواند هیزم بیشتری بر آتش زباله ها و پسماندهای الکتریکی بریزد.

این بار البته میتوان تقصیر را بر گردن اکوسیستم اندروید انداخت چراکه ظاهرا در قیاس با iOS نقش پررنگ تری در این مساله ایفا می کند. اگر بخواهیم به زبان ساده تر بگوییم، شمار ابزارهای اندرویدی که در بازار با هم رقابت می کنند بیشمار است و همانطور که تایید می کنید، وجوه تمایز آنها از هم اندک.

گاهی اوقات، خرید یک موبایل اقتصادی یا میان رده برای کاربران به خاطر محدودیت های بودجه، تنها گزینه پیش روست اما این محصولات دچار نوعی کهنگی برنامه ریزی شده هستند (یعنی زود از رده خارج می شوند) و در نتیجه چرخه عمر کوتاهی دارند.

از همین رو، شرکت هایی نظیر موتورولا استراتژی جالبی را برای مقابله با این مساله در پیش گرفته اند و امکانی را برای مشتریان محصولاتشان فراهم آورده اند که امکانات و مشخصات تلفن همراه خود را مطابق با نیازهایشان انتخاب نمایند.

چه می شد اگر می توانستیم درست مانند لپ تاپ ها و سیستم های دسکتاپی، امکانات تلفن همراه مان را بهینه سازی و شخصی کنیم؟

با این کار مشتریان مجال بیشتری می یابند که براساس بودجه و نیازهای خود تلفن همراه شان را شکل دهند. برای نمونه اگر فردی بیشتر به قدرت پردازنده موبایلش اهمیت می دهد، باید بتواند نوع چیپست دستگاه مورد نظرش را خودش انتخاب نماید.

یا در مثالی دیگر، اگر تمامی امکانات دستگاه های موبایل برای یک فرد اهمیت داشته باشند باید بتواند آنها را طبق نیاز خود تعیین نماید و براساس محصول نهایی هزینه پرداخت کند.

استراتژی های کاری از این دست قطعا می توانند طول عمر محصولات مورد استفاده ما را بهبود ببخشند و در عین حال، از میزان شلوغی به وجود آمده در بازار این محصولات بکاهند و در نهایت به کم شدن پسماندهای الکتریکی بیانجامند.

سازندگان دستگاه های موبایل نیز می توانند با تحلیل اینکه کدام ترکیب از امکانات مشتریان بیشتری دارند، از تمایلات و علاقمندی های کاربران خود مطلع گردند. البته قابلیت شخصی سازی محصولات در نهایت می تواند چالش های بزرگی را پیش روی شرکت ها قرار دهد که کاهش سود نخستین و مهم ترین آنها خواهد بود.

به سختی می توان گفت که هزینه استفاده از تکنولوژی موبایل از سودی که برایمان به ارمغان می آورد بیشتر است و دشوارتر از آن حتی این است که بگوییم، این تکنولوژی تبر به ریشه سیاره مان می زند.

با این همه، روشن است که هنوز راه های کشف نشده زیادی وجود دارند که می توان به لطف آنها بر میزان مقرون به صرفگی این صنعت افزود و آن را با زندگی انسان و محیط زیستش سازگارتر کرد.

اما یک چیز روشن است: هرچه بر اهمیت دستگاه های موبایل در زندگی ما اضافه گردد، باید بیشتر در مورد پیامدهای جانبی اعتیاد خود به این دستگاه ها بیاندیشیم.