چگونه یک پشه می تواند تا این حد در انتقال ویروس زیکا موثر باشد؟

ویروس زیکا اولین بار، سال 1947 در جنگل زیکای کشور اوگاندا کشف شد. ویروس نام برده اما حالا به دردسری بزرگ تبدیل شده و شیوع آن به شکل غیر قابل توصیفی گسترده و سریع است. از آمریکای جنوبی گرفته تا ایالات متحده آمریکا و سپس دیگر مناطق گرمسیر و مرطوب کره زمین، ویروس زیکا هر جایی ممکن است خود را نشان دهد و با وجود سفرهای بین قاره ای، وجود پشه دیگر صرفا ملاک نیست.

همزمان با انتشار گسترده ویروس، مقامات رسمی برزیل، کلمبیا و دیگر کشورهای آمریکای جنوبی، افزایش ناگهانی میکروسفالی را گزارش دادند. میکروسفالی سبب می شود تا نوزادها با سرهایی کوچکتر از حد عادی متولد شوند که این بیماری سبب بروز مشکل در رشد کودک خواهد شد و بهره هوشی اش را کاهش می دهد. تشنج و بسیاری دیگر از مشکلات فیزیولوژیکی نیز در نتیجه ابتلا به زیکا به وجود می آیند.

با این حال، جالب است بدانید که رابطه میان میکروسفالی و ویروس زیکا هنوز اثبات نشده اما سازمان بهداشت جهانی (WHO) می گوید شواهد در این زمینه رو به افزایش است و می توان ارتباط میان این دو را تقریبا تایید شده دانست.

گزارش دیگری از نیویورک تایمز نیز نشان می دهد که پرونده های مربوط به میکروسفالی در برزیل احتمالا بیش از حد واقعی اعلام شده است. همچنان، این بیماری که توسط پشه ای به نام Aedes Aegypti یا تب زرد شیوع یافته نگران کننده است.

چرا آئدس اجیپتی تا این حد خطرناک است؟

بیش از 3500 گونه پوشه در سراسر دنیا وجود دارد که آئدس اجیپتی تنها یکی از آن ها به حساب می آید. پشه های سرده آئدس در پخش بیماری های کشنده ای مثل تب دنگی، تب زرد و ویروس نیل غربی بسیار موثر بوده اند اما با این حال، همه پشه های این سرده خطرساز نیستند.

عادت های غذایی این پشه ها مشخص می کند که چرا بعضی های شان تا این مرتبه خطرناک هستند. فقط پشه های ماده خون می خورند در حالی که پشه های نر به میوه ها و آب بسنده می کنند. بعضی پشه ها عاشق پرنده ها، خزنده ها و دوزیستان هستند و برخی دیگر پستانداران و احشام را هدف قرار می دهند. اما آئدس اجیپتی، به هر دلیلی، عاشق گوشت و خون انسان است.

ریچارد پولاک، پروفسور دانشگاه هاروارد می گوید: «پشه [آئدس اجیپتی] وابستگی شدیدی به تغذیه از پستانداران، خصوصا انسان ها دارد. همین مسئله، آن ها را به پشه های بسیار خطرناکی تبدیل می کند.»

کمتر از یک اینچ آب لازم دارند تا در آن تخم گذاری کنند و از آن لحظه، یک هفته و نیم طول می کشد تا پشه ها به مرحله بلوغ کامل رسیده و پرواز کرده و به دنبال غذا باشند. بنابراین یک گلدان ساده می تواند حتی خطری بزرگ محسوب شود.

با این حال، ویروس ها باید با آن سرده از پشه همخوانی کاملی داشته باشند. به همین دلیل است که آئدس اجیپتی اگر یک بیمار مبتلا به HIV را اگر نیش بزند، ناقل آن ویروس نخواهد شد. اما اجیپتی آماده است تا زیکا را سریع و بی صدا انتقال دهد.

پولاک می گوید بدون هیچ دردسری، HIV درون بدن آئدس اجیپتی هضم می شود و هیچ مشکلی ایجاد نمی کند. زیکا پس از اینکه وارد بدن پشه می شود، سلول های پوششی مجاری گوارشی را از بین برده، به سرعت رشد کرده و وارد جریان خون می شوند. در نهایت غدد بزاق را تحت تاثیر قرار داده و زمانی که این اتفاق بیافتد، پشه آماده ی آلوده کردن است.

در آفریقا، دستگاه ایمنی بسیاری از انسان ها نسبت به زیکا مقاومت ایجاد کرده، در حالی که چنین اتفاقی در آمریکای جنوبی رخ نداده. آب و هوای گرم و جمعیتی که با بهداشتی اندک در هم فشرده شده اند، مناسب ترین سوژه برای شیوع یک بیماری جدید است.

چگونه پشه ها را از بین ببریم؟

در دهه 30 میلادی، Anopheles gambiae یا آنوفل ماده، بزرگ ترین دشمن برزیل برای گسترش مالاریا محسوب می شد. دولت ارتشی به راه انداخت و خانه به خانه برای از بین بردن لاروها اقدام می کرد. پولاک می گوید ساده به نظر می رسد اما امروزه امری دشوار است.

راه اندازی کمپین های شبه نظامی، باید هر خانه را بگردند، حتی اگر صاحب خانه هم حاضر نباشد، این اجازه وجود دارند که درب را شکسته و وارد شوند. تمامی ظروفی که به نوعی آب در آن ها نگه داشته می شود را از بین ببرند و با دستگاه های مخصوص شان خانه را پاکسازی کنند.

شاید یک قرن پیش انجام چنین طرحی چندان دشوار نبود اما حالا با وجود گسترش شهرها، انجام آن بسیار هزینه بر خواهد شد.”

اما دانشمندان امروزی با بهره گیری از علم ژنتیک توانسته اند ترفندهای متعددی را اجرا کنند. برای مثال شرکت Oxitech، پشه های نری را وارد محیط کرده که پس از زاد و ولد، زاده های شان پیش از بلوغ از بین می روند، در نتیجه به مرور زمان آئدس اجیپتی را به طور کامل ریشه کن و البته منقرض می سازد.

Oxitech تعدادی از آن ها را در برزیل رها کرده و قصد دارد این رقم را افزایش دهد. با این حال، پولاک می گوید که چنین طرحی شاید در یک جزیره کوچک جواب دهد، اما یک قاره به عظمت آمریکای جنوبی بعید است.

به هر حال، هر چه که سبب شود جمعیت پشه ها کاهش یابد، مورد استقبال قرار می گیرد. حتی توسعه واکسن زیکا یا راهکارهای دیگر، به مرور زمان کمک کننده خواهد بود.