انسان های خلاق و موفق «نه» گفتن را خوب بلدند

روانشناسی مجارستانی زمانی برای نوشتن کتاب جدیدش از چند فرد خلاق سرشناس اجازه ی مصاحبه خواست. یکی از جالب ترین چیز ها در مورد پروژه ی او تعداد بالای افرادی بود که به او پاسخ منفی داده بودند.

پیتر دراکر، نویسنده ی حوزه ی مدیریت به او پاسخ داد: «یکی از راز های بهره وری این است که هر کسی برای رسیدگی به تمام دعوت ها از جمله دعوت شما، باید یک سطل کاغذ باطله ی بسیار بزرگ داشته باشد. تجربه به من نشان داده است که بهره وری یعنی کارهایی که به دیگران در انجام کارهایشان کمک می کند را انجام ندهید، و در عوض تمام وقت خود را صرف کارهایی بکنید که خداوند متعال شما را برای انجامشان آفریده است؛ و این کار را به نحو احسن انجام دهید».

منشی سائول بلو، رمان نویس نیز در پاسخ او نوشت: «آقای بلو به من اطلاع دادند در نیمه ی دوم زندگی شان خلاق تر هستند، چرا که لا اقل در بخشی از آن، اجازه نمی دهند جزئی از مطالعات فرد دیگری باشند».

ریچارد اودون عکاس در جواب نوشت: «متأسفم. وقت بیش از اندازه محدودی برایم باقی مانده است».

منشی گیورگی لیگتی آهنگساز نیز پاسخ داد: «او خلاق است و به همین دلیل هم بیش از اندازه کار دارد. بنابراین متأسفانه درست به همان علتی که شما دوست دارید فرایند های خلاق او را مورد مطالعه قرار دهید، ایشان نمی توانند پاسخ نامه ی شما را شخصاً بدهند، چون به شدت در تلاش اند قطعه ای که برای ویلون می نویسند و قرار است پاییز به اجرا در بیاید را به پایان برسانند».

روانشناس مجارستانی با ۲۷۵ فرد خلاق تماس گرفت که یک سوم این تعداد به او پاسخ منفی دادند و دلیل آنها برای این کار «وقت نداشتن» بود. یک سوم دیگر نیز اساساً پاسخی ندادند. می توان فرض را بر این گذاشت که علت پاسخ ندادن آنها نیز نداشتن وقت و احتمالاً منشی بوده است.

زمان، ماده ی خام لازم برای خلاقیت است. اگر حرف و حدیث های حول موضوع خلاقیت را کنار بگذاریم، معمای خلاقیت و تمام آنچه که باقی می ماند «زحمت» است؛ زحمت تبدیل شدن به یک متخصص از راه مطالعه و تجربه، زحمت پیدا کردن راه حل برای مشکلات و مشکلات خود این راه حل ها، زحمت آزمون و خطا، زحمت اندیشیدن و تکمیل کردن، و در نهایت زحمتِ خلق کردن.

خلق کردن زمانبر است و هر روز، تمام وقت شما را می گیرد. نه آخر هفته می شناسد و نه تعطیلات و مسافرت. اینطور نیست که هر وقت دلمان خواست اتفاق بیافتد. خلق کردن یک عادت، یک جبر ناخودآگاه، یک دغدغه و یک رسالت است. ویژگی مشترکی که همه ی افراد خلاق را به هم مرتبط می کند نحوه ی صرف زمانشان است. تقریباً تمام انسان های خلاق، تمام وقت خود را به خلق کردن می گذرانند. در این میان، موفقیت های یک شبه ی اندک، و در عوض موفقیت های شب زنده دارانه ی بسیاری اتفاق می افتند.

«نه» گفتن، در مقایسه با ایده، بینش و استعداد با هم، قدرت خلاقانه ی بیشتری دارد. واژه ی «نه» از زمان محافظت می کند؛ زمانی که افراد خلاق آن را دستمایه ی آفرینش های خود قرار می دهند. قاعده ی زمان ساده است: کمتر از آنچه که فکر می کنید زمان دارید و بیش از آنچه که فکر می کنید به زمان نیاز دارید.

«نه» گفتن را به ما یاد نداده اند. بلکه به ما یاد داده اند «نه» نگوییم؛ چون بی ادبانه است، سر باز زدن است، تقابل و نوعی خشونت کلامی خفیف محسوب می شود. به ما یاد داده اند «نه» گفتن تنها برای مواد مخدر و غریبه هایی است که به ما آبنبات تعارف می کنند.

انسان های خلاق هیچگاه نمی پرسند کاری چقدر زمان می برد، بلکه به دنبال این هستند که بدانند هر کاری، مثل مصاحبه، نامه نگاری، سینما رفتن، شام خوردن با دوستان، یا شرکت در یک میهمانی، به قیمت از دست رفتن چه میزان آفرینش تمام می شود. منطق آنها پیش خودشان این است که «اگر نه نگویم چقدر کمتر خلق خواهم کرد؟».

به اندازه ی یک طرح اولیه؟ یک بیت؟ یک پاراگراف؟ یک آزمایش؟ ۲۰ خط کُد؟ پاسخ سؤال بالا همیشه یکسان است: «بله» همه ی این ها را کاهش می دهد. هیچ کدام از ما آنقدر که لازم است وقت نداریم. باید خرید کنیم، بنزین بزنیم، به خانواده مان رسیدگی کنیم و به شغل تمام وقتمان برسیم.

انسان های خلاق نیز این را می دانند. آنها می دانند که دنیا پر است از غریبه هایی که به شما آبنبات تعارف می کنند. آنها خوب می دانند چطور «نه» بگویند و با تبعات نه گفتنشان کنار بیایند. چارلز دیکنز، در پاسخ به دعوت یکی از دوستانش می گوید: «همه مدام به من می گویند فقط نیم ساعت است، فقط یک بعد از ظهر، فقط یک روز عصر ... اما نمی دانند فرمان دادن به ضمیر آدم گاهی اوقات حتی برای پنج دقیقه هم امکانپذیر نیست. آگاهی از تعهد گاهی اوقات یک روز کامل فکر انسان را آزاد نمی گذارد. هر کسی که به نوعی هنر تعهد دارد باید از اختصاص دادن تمام خود به آن رضایت داشته باشد و تاوان این کار خود را در انجام آن ببیند. از اینکه فکر کنید میلی به دیدار شما ندارم اندوهگین می شوم، اما کاری از دستم ساخته نیست؛ به هر صورت باید کار خودم را انجام دهم».

«نه» گفتن از ما فردی منزوی، خسته کننده، بی ادب، سرد، خودخواه، ضد اجتماع، بی تفاوت، تنها و یک دنیا صفت های دیگر می سازد. اما همین «نه»، خلاقیت ما را زنده نگه خواهد داشت.